Mímir - 01.06.1967, Blaðsíða 21

eigi við Gunnar, enda er konungur kallaður vin-
ur manna sinna bæði í norrænum skáldskap og
í fornenskum (sbr. útgáfu Jóns bls. 156 og til-
vitnanir þar). Röksemdafærsla Jóns ber vitni
um mikinn fróðleik, sem ekki verður auðveld-
lega hrakinn, þeim mun síður sem hér er um
mjög gamalt hetjukvæði að ræða. Þessi tegund
eddukvæða verður ekki skýrð til hlítar án þess
að gera grein fyrir tengslum við annan forn-
germanskan kveðskap.
Samt teljum við, að hægt sé að halda texta
Konungsbókar („vinir Borgunda”), vegna list-
ræns forms kvæðisins. Vísuorðið á þá við „þeir",
þ. e. a. s. Atla og hans menn, Húna. Hér virðist
djarft til orða tekið, miðað við þá atburði sem
fylgja, og tortryggni Burgunda í vísunum á
undan bendir á allt annað en vináttu. Þó er
ljóst, að upphaf kvæðisins fjallar um heimboð:
Atli sendir erindreka að biðja Burgundakon-
unginn að koma til sín í heimsókn. Ef Gunnar
þiggur heimboðið, bíða hans glæsilegar gjafir
(sbr. 4. og 5. er.). I raun og veru tjáir Atli hér
allt annað en gestrisni, en á yfirborðinu er hann
vinur þeirra bræðra. Skáldið lætur kvæðið hefj-
ast á þessu heimboði, að því er virðist til þess að
skapa sem mesta andstæðu við þá blóðugu at-
burði sem gerast í miðju kvæðinu. Að vísu gefur
hann þegar í 2. erindinu í skyn, hvílíkum hættu-
legum viðburðum lesendur/áheyrendur mega
búast við, og allir Burgundar virðast skilja hina
eiginlegu ráðagerð Atla, sbr. 2. er. og viðtal
þeirra bræðra í vísunum 6.—9. En með því að
láta Knéfröð fara mörgum fögrum orðum um
heimsókn og gjafir, skapast „Kontrastwirkung",
sem e. t. v. kemur skýrast fram í 18. erindi, þar
sem fyrirætlun Atla verður framkvæmd. „vinir
Borgunda" á þá við Húna og bendir aftur til
þeirrar „vináttu" sem heimboðið átti að tákna.
(„vinir Borgunda" fer einnig betur bragfræði-
lega en „vin Borgunda", þar sem kvæðið er að-
allega ort undir málahætti.) Þannig má skilja
þetta vísuorð sem hæðni („ironi") höfundar
gagnvart Atla og Húnunum.
Og þessi hæðni, eða andstæða milli hinnar
venjulegu merkingar orðsins og inntaks þess í
kvæðinu er ekki bundin við 18. vísuna ein-
göngu. I 16 .vísunni stendur:
„Betur hefðir þú, bróðir,
að þú í brynju færir,
sem hjálmum aringreypum,
að sjá heim Atla;"
Orðasambandið „sjá heim Atla" er að vísu tví-
rætt, eins og Jón bendir á (bls. 154), en við
áiítum þetta tilbrigði við orðalag 3. erindis: „að
sækja heim Atla" — vísuorðið á undan er hið
sama í báðum vísunum: „með (16. sem) hjálm-
um aringreypum" — þannig að merkingin er
sennilega hin sama og þar. John Becker1 skilur
vísuorðið á sama hátt, svo einnig Lexicon poetic-
um.‘ Samkvæmt Gering'1 er merkingin „að sjá
heimkynni Atla". Fritzner hefur ekki þetta orða-
samband. — Af vísuorðunum á undan verður
Ijóst, að sá, sem heimsækir Atla, má ekki búast
við venjulegri gestrisni. Ætlunin virðist í báð-
um erindum vera að hæða Húnana til þess að
dýpka mynd Gunnars enn fremur.
Bersýnileg hæðni er einnig í orðum Guðrún-
ar við Atla, þegar hún réttir honum bikarinn:
„Þiggja knáttu, þengill,
í þinni höllu
glaður að Guðrúnu
gnadda niflfarna."
(Útg. Jóns v. 35,
Kuhn og Bugge v. 33.)
Og má vera, að um orðaleik sé að ræða í 14.
erindi: „ef þeir hér vitja kæmi". Gunnar og
Högni fara vissulega í heimsókn, en augljóst er,
að Atli býst einnig við árás („verðir sátu úti að
varða þeim Gunnari"). Nú getur sögnin vitja
líka haft merkinguna „sækja í fjandsamlegum
tilgangi" (sbr. Fritzner), að vísu aðeins í sam-
bandi við eignarfall, en það er ekki ósennilegt
að sá merkingarblær sé kominn inn hér. Jón
virðist hafa þetta í huga, þegar hann hugsar sér
„hér" sem villu fyrir „hans" (útg. bls. 152). En
hann fullyrðir ekki neitt, enda lesa útgefendur
„hér".
21