Mímir - 01.06.1989, Blaðsíða 14

tímabókmennta, endurheimtist jafnvægi og
regla í lok þess.
IV
Hvað hafa fræðimenn sagt um efni Dracula?
Hvað geymir textinn?
Flestum ber saman um að hér sé á ferðinni
goðsögn um vampíru. Rosemary Jackson segir
að vampírugoðsögnin kunni að vera „the hig-
hest symbolic reresentation of eroticism.“ Og
það að hún skuli birtast á Englandi Viktoríu-
tímans megi rekja til óvenju mikillar bælingar
þess tíma. Hún kallar þessa goðsögn ennfremur
„a re-enactment of that killing of the primal
father who has kept all the women to himself“
— munstur sem rekja megi til fornra goð-
sagna.“ Þetta er munstur fjölkvænis og sifja-
spella, munstur draumsýnarinnar um óhefta og
ótakmarkaða kyngetu. Því skal engan undra þó
menn leiti til meistara undirdjúpanna, höfund-
ar bóka eins og Totem und Tabu, til að skilja
betur eðli og gang þess sem rís úr djúpinu.
Einn þeirra er Richard Astle, en kenning
hans byggir öðru fremur á rannsókn Freuds á
föðurnum (í Totem und Tabu) og hugmynd
Lacans um hugveruna: lesandann-í-verkinu.12
Astle segir að átökin í Dracula séu ekki ein-
göngu átök föður og sona — en Van Helsing er
erkitýpa föðurins — heldur einnig átök tveggja
„feðra“. Þetta er líklega rétt hjá Astle. Veldi
Van Helsings er ógnað af Dracula greifa sem er
ekki einasta boðinn og búinn að ganga hverjum
sem er í föðurstað, heldur einnig knúinn áfram
af þeirri vissu að hann muni gagnast konunum
öllu betur en keppinautur hans.
Astle segir ennfremur að lesandinn-í-verk-
inu hafni hinu frumstæða (sem er kynhegðan
Dracula og þeirra kvenna sem hann hefur á
valdi sínu) og finni sér stað í hinu borgaralega
samfélagi. Hann telur Morris vera lesandann-í-
verkinu, eða þá persónu sem hann samsamar
sig helst með. Hann bendir á að það er ekki
„hetjan“ sem drepur „föður-skrýmslið“, heldur
hópur af hetjum, þar sem allir sinna sínu sér-
staka verkefni. Texasbúinn Morris aðlagast
ekki hópaga bandalagsins, er utan við áform
þess og finnst meira spennandi að veiða leður-
blökur á meðan hinir brjóta heilann um hvernig
hægt sé að ráða niðurlögum ógnvaldsins. Hann
deyr og það fæðist nýr Quincey og dregur Astle
þá ályktun að hinn nýfæddi sé endurfæðing
hins en endurfæddur sem bældur og kúgaður.
Að sagan sé í raun sögð hans vegna til að inn-
ræta honum ákveðin gildi. Með endurfæðingu
sinni gengst hann hinni ríkjandi hugmynda-
fræði á hönd.13
Aðrir hafa rannsakað hagi og hegðan kven-
persóna Dracula. Anne Cranny-Francis telur
textann ekki eingöngu veita heillandi innsýn í
sálar-, þjóðfélags- og stjórnmálakreppu breskr-
ar millistéttar undir lok 19.aldar. Hún telur
hann einnig vera viðbragð við þeirri ógn sem
kvennahreyfingin eða fyrirbærið „hin nýja
kona“ var borgaralegu feðraveldi og hug-
myndafræði þess. Með athugun sinni á kven-
persónum Dracula reynir hún að sýna hvernig
textinn gerir kröfu um karlveldi.14
Gail B. Griffin er á svipuðum slóðum og
Cranny-Francis í sinni greiningu. Hún hrekur
þá skoðun, sem notið hefur fylgis, að Dracula
sýni ógnina sem stafi af kynferði karlkynsins og
dragi upp mynd af kvenlegu sakleysi. Hún segir
hrylling Dracula megi rekja til annars konar
ógnunar. Og sú var ægilegri fyrir ímynd karl-
manns Viktoríutímans en ógn Dracula. Karl-
14