Mímir - 01.06.1989, Síða 18

Kolbrún Bergþórsdóttir:
Hver var Guðrún?
Guðrún Ósvífursdóttir er oflofaðasta kven-
persóna íslenskrar bókmenntasögu. Umfjall-
anir fræðimanna um hana bera víðast hvar
keim af aðdáun og dómgreindarleysi hins ást-
fangna karlmanns. Ástfanginn maður sér ekki
galla þeirrar elskuðu, eða skapar úr göllunum
kosti. Þannig er fræðimönnum farið gagnvart
Guðrúnu. Þeim þykir hún stórbrotin í illum
verkum jafnt sem góðum og þeir hlaða á hana
lofi sem hún á ekki fyllilega skilið.
Hér skal fúslega viðurkennt að konan er í fáu
hversdagsleg í framkomu. En athafnir hennar
margar hverjar eru lítt til hrósyrða fallnar og
sýna oft æði eigingjarnrar og gráðugrar konu.
Laxdæla lýsir Guðrúnu svo: „Hún var
kvenna vænst er upp óxu á Islandi, bæði að
ásjónu og vitsmunum. Guðrún var kurteis
kona, svo að í þann tíma þóttu allt barnavípur,
það er aðrar konur höfðu í skarti hjá henni.
Allra kvenna var hún kænst og best orði farin.
Hún var örlynd kona.“
Guðrún er eina dóttir foreldra sinna. Bræður
á hún fimm. Það er ekki fráleitt að ætla að þessi
fagra og vel gefna stúlka hafi alist upp við mikið
eftirlæti. Faðir hennar hefur vafalaust haft
mikla ást á einkadóttur sinni og hún virðir hann
mikils. í Laxdælu má oft finna þau feðgin á
fundum, stundum í félagsskap Snorra goða.
Athyglisvert er að jafn óhlýðin og Guðrún
reynist einatt eiginmönnum sínum þá lýtur hún
vilja föður síns í öllu. Það er faðir hennar sem
gefur hana 15 vetra Þorvaldi Halldórssyni, auð-
ugum manni, fremur vitgrönnum en meinlaus-
um. Auður Þorvalds virðist ráða mestu um
ákvörðun Ósvífurs. í kaupmála sem Ósvífur og
Þorvaldur gera fyrir giftinguna er sagt „að hann
(Þorvaldur) skyldi og kaupa gripi til handa
henni svo að engi jafnfjáð kona ætti betri gripi,
en þó mætti hann halda búi fyrir þær sakir.“
Þetta samkomulag er ekki komið til að tilefnis-
lausu. Guðrún hefur vanist því besta frá barn-
æsku. Hún hefur búið við eftirlæti sem hún og
faðir hennar ætlast til að glæsilegt framhald
verði á.
Guðrún elskar ekki mann sinn en eins og
jafnan síðan reynir hún að vinna úr erfiðri stöðu
sér í hag og í slíku er hún listalagin. Hún ætlar
sér að hagnast á hjúskapnum. Kröfur hennar
eru hóflausar og jafnvel höfundi, sem þó hefur
mikið dálæti á kvenhetju sinni, þykir nóg um ...
„voru engar gersemar svo miklar á Vestfjörð-
um að Guðrúnu þætti eigi skaplegt að hún ætti,
en galt fjandskap Þorvaldi ef hann keypti eigi,
hversu dýrar sem metnar voru.“
Mikið hefur reynt á þolinmæði Þorvalds í
hjónabandinu. Hann þarf ekki aðeins að þola
óhófleg fjárútlát vegna græðgi konu sinnar
heldur einnig þá auðmýkingu að vita af sam-
bandi hennar við giftan mann, Þórð Ingunnar-
son. Dag einn er þolinmæði hans á þrotum og
þegar kona hans biður hann gripakaups missir
hann stjórn á sér og slær hana.
Það hefur löngum gefist illa í fornsögum að
slá til kvenna og hér er ekki undantekning á.
Eftir kinnhestinn er stutt í að hjónabandinu
ljúki. Guðrún segir skilið við Þorvald að ráði
ástmanns síns.
Guðrún er nú frjáls kona og elskar mann sem
tilheyrir annarri konu. Næsta skref hennar er
að ryðja þeirri konu úr vegi. I lífi Guðrúnar
gegna aðrar konur hlutverki andstæðings, sam-
skipti við þær einkennast af afbrýði og hatri.
Guðrún sést ekki í hópi vinkvenna, nánustu
vinir hennar eru karlmenn. Skýringin liggur að
hluta til í eðli Guðrúnar, hún vill vera fremst í
flokki en hefur jafnframt mikla þörf fyrir viður-
18