Helgarpósturinn - 06.04.1979, Side 13

12
Föstudagur 6. apríl 1979' _he/garpústurinrL.
13
__he/garpósturinrL. Föstudagur 6. apríl 1979
þetta 1956. Þá dettur Alþýöu-
flokkurinn enn í sundur og
vinstri armur hans gengur þá til
liös viö Alþýöubandalagiö. 1 tvi-
gang hefur þvi Alþýöuflokkurinn
skipst upp til samstarfs viö þá
sem eru róttækari. Þetta hefur
auövitaö gert þaö aö verkum aö
islenska Alþýöubandalagiö er
verulega ólikt þvi sem róttækustu
flokkarnir i nágrannalöndunum
eru. Menn þar segja aö Alþýöu-
bandalagiö sé i mesta lagi bara
róttækur sósialdemókrataflokk-
ur”.
Víðtækur skoðana-
ágreiningur
En aí hverju gengur þá islensk-
um vinstri mönnum jafn illa aö
vinna saman og raun ber vitni?
„Þaö er nú svosum ekki séris-
lenskt fyrirbæri. Og þar sem eru
margir hægri flokkar gengur
þeim oft illa aö starfa saman”.
„Þaö er auövitaö enginn vafi á
þvi aö af islenskum stjórnmála-
flokkum eru þeir skyldastir Al-
þýöuflokkurinn og Alþýöubanda-
lagiö. En þaö er viötækur
skoöanaágreiningur á milli þess-
ara aöila um nokkur mál, sem
mjög hafa sett svip sinn á is-
lenska pólitik nú um langan tima.
Þar tilnefni ég einkum og sér i
lagi hersetumálið. Þar hefur okk-
ar flokkur tekið mjög skarpa af-
stööu, aö vera á móti erlendri
hersetu i landinu. Alþýöuflokkur-
inn hefur sömuleiöis tekið mjög
ákveöna afstöðu, aö þeir telja
hersetuna eðlilega og flokkurinn
styöur hana. A sama veg er fariö
um þátttökuna i Atlantshafs-
unnar og hvern annan en hitt er
annaömálaöþaö hefur oröiö mitt
hlutskipti að verða talsmaöur
flokksins ennþá meira á ýmsum
öörum sviöum.
Vegna þess hvernig öll þessi
pólitiska tilkoma og þróun hefur
orðið varö ég mjög snemma aö
-taka þátt I atvinnulifinu. Það
hefur eflaust orðib til þess aö ég
hef gerst talsmaður flokksins
meira en margir aðrir i atvinnu-
málum og efnahagsmálum”.
Stoltastur af land-
helgismálunum
Hvaöa málum á ferlinum ertu
stoltastur af?
„Ef ég ætti að nefna einstakt
mál eöamálaflokka held ég aö ég
mundi minnast á afskipti min af
útfærslulandhelginnar. Þaðféll i
minn hlut i fyrrivinstristjórninni
1956 til I958aöverasjávarútvegs-
ráöherra og það var á valdsviöi
hans aö taka ákvöröun um út-
færslu landhelginnar úr f jórum i
tólf milur. Þau átök eru ákaflega
eftirminnileg.Og ég tel það striö i
sambandi við útfærsluna i tólf
milur, hafa á sinum tima verið
miklu stærra átak og miklu
erfiöara viöfangs en þær útfærsl-
ur sem átt hafa sér staö slðan.
Þarna vorum viö virkilega aö
ryðja nýja braut, og uröum aö
standa I stiiði viö öfluga aöila,
sem töldu nú heldur betur réttinn
sin megin. Enda vorum viö þarna
að leggja undir okkur langsam-
lega þýöingarmestu fiskimiðin
við landiö. Þau eru öll iiinan þess-
ara marka.
Það vildi svo til aö i siöari
vinstii stjórninni kom þaö lika i
minn hlut aö vera sjávarútvegs-
ráöherra, og þaö var enn á vald-
sviði hans að taka formlega
ákvöröun aö lýsa einhliða yfir
stækkum úr tólf milum i fimmtiu
milur. Eða svo langt sem þá var
taliö að samrýmdist okkar lög-
um. Þávoru mennnefnilega meö
þessum fimmtiu milum, komnir
útá ystu mörk hins almenna land-
grunns, sem var viöurkennt þá.
Ég held aö þessi tvö mál út-
færslurnar 1958 og 1972, séu
meöal allra þýöingarmestu mála
sem ég hef tekið þátt I aö ná fram
i sambandi viö islensk efnahags-
mál og islensk landsréttindi.'*
En hver eru þá þinstærstu póli-
tisku mistök?
„Já. Þaö er nú kannski svo að
menn eru ekki eins fúsir aö telja
slikt fram til skatts, eins og hitt
sem menntelja sér til góöa. Ég á
erfitt meö aö dæma hvar þau
liggja. Mér finnst eins og þann
tima sem ég hef verið virkur I
pólitik, bæöi I minni heimabyggö
og eins á landsmælikvarða þá
hafi hlutur mins flokks veriö
góöur. Að okkur haíi miöaö vel
áfram á mörgum sviöum. Nú
ugglaust heföi okkur getað miöað
betur áfram, og þar liggja
kannski þau mistök sem maður
hefur veriö aö gera. En það er er-
fitt að sjá hvar þau liggja”.
Þetta þing sker sig úr
Er mikill munur á pólitiskri
baráttu nú og þegar þú varst að
byrja?
„Já, þaöer mikill munur. Ég er
búinn að vera á þingi I 37 ár. Flest
þing allra sem nú eru á þingi. Ég
„Ég verb aö segja aö þetta
siðasta þing sker sig á margan
hátt úr, þó maöur muni eftir
ýmsusem vakti athyglí á sínum
tima. En þetta hefur skoriö sig úr
vegna gjörbreyttra vinnubragöa.
Ég man varlaeftir þvi aö þaðhafi
gerst aö flokkar stæöu saman i
rikisstjórn, en héldu áfram stans-
lausri stjórnarandstööu hvor viö
annan og þaö á opinberum vett-
vangi. Alveg eins og þeir væru
ekki saman I stjórn. Ég man
varla eftir jafn stórfelldum
skoöanágreiningi og lýst hefur
veriö.
Þá þykir mér mjög mikiö bera
á tilhneigingum, svo ekki sé
meira sagt, til þess, hjá þeim sem
nú eru tiltölulega nýir á þingi, aö
vilja vera á forsiðum dag-
blaöanna á hverjum degi. Það
skiptir kannski öllu máli. Þó
sjálfsagt sé aö tala viö blöðin og
lofa þeim að segja frá þá er erfitt
aö ætla sér aö ráöa framúr
erfiðum málum með samningum
i almennum fjölmiðlum. Það þarf
’annan vettvang til aö ræöa mál-
in”.
Sumir eru „efnilegir”
Hver er skoöun þin á ungu
stjórnmálamönnunum?
„Þaö er talað um þaö eins og
það sé eitthvert nýtt fyrirbæri aö
ungir menn séu að koma á þing.
Þaö er mikill misskilningur. Ég
var 28 ára þegar ég kom á þing
sem sagt all miklu yngri en þeir
menn sem nú kalla sig unga og
eru margir um fertugt. Og ég
man ekki betur en Eysteinn Jóns-
son hafi verið orðinn ráöherra 27
Aðal forystumaður, en
ekki ráðherra
Hver er þin staöa innan flokks-
ins?
„Ég tók að mér formiennsku i
flokknum eftir þrábeiöni minna
félaga. Flokkurinn þótti i nokkr-
um vanda þegar Ragnar Arnalds
hætti sem formaöur og ég lét und-
an og tók aö mér formennsku.
En ég hef i langan tima veriö
fýrst og fremst formaöur þing-
flokksins og hef þvi haft meö aö
gera að vera talsmaður flokksins
áalþingi. Þaöer fyrst og fremst á
þvi sviöi sem ég hef oröið aö beita
mér fyrir hönd hans. Um stööu
mina aö ööru leyti má segja aö
þegar veriö var aö mynda þessa
stjórn sem nú situr var leitað til
min og ég beöinn aö vera
ráðherra, en égneitaðiþvi. Ég er
á þeirri skoöun að ungir menn
ættu að taka við þessum erfiöu og
starfsfreku verkefnum. Og þeir
hljóta ogeiga aö taka viö flokkn-
um sem fyrst”.
Er ekki óvenjulegt aö formaður
flokks og þingflokks sé ekki
ráöherra þegar viökomandi
flokkur er i stjórn?
„Þaö eru nú til dæmi um það.
Ég minnist til dæmis Einars 01-
geirssonar sem var lengi for-
maður flokksins og aöal forystu-
maður, en ekki ráöherra. En
hann var auðvitað einn allra
áhrifamesti maöur flokksins. Þaö
er einkum i seinni tiö að mér
finnst hafa borið á þvi að al-
menningsálitiö telji aö þaö séu
allir þingmenn á haröahlaupum
eftir þvi aö veröa ráðherrar, og
að þaö sé undarlegt ef einhver er
svo vitlaus aö neita sliku starfi.
En þaö er nú misskilningur. Ég
held aö þó eflaust sé einhver
metnaöur i sumum þingmönnum, *
þá eru þeir eins margir sem gera
sér grein fyrir þvi aö þaö er ekki
vist aö þeirra starf nýtist best
með þvi aö sitja á ráöherrastóli.
Ég er búinn að prófa þessa stóla
og þarf ekki meir”.
Vantar orkuna
Hefúrðu alla tið haft skemmtun
af pólitik?
„Ja, ég vil nú kannski ekki
segja að ég hafi haft beina
skemmtun af þvi en ég hef alltaf
haft mikinn áhuga á stjórnmál-
um. Hef satt aö segja kunnaö vel
viö mig í þvi aö fást þar viö verk-
efni. Og ekki sett fyrir mig aö
mæta á fundum hvar sem var og
leggja mikið á mig á mörgum
tímum”.
Er áhuginn alltaf jafn mikill?
„Ég segi þab nU ekki aö hann sé
jafn mikill oghann var. Ég hef jU
kannski áhuga en þá vantar bara
orkuna sem áöur var til aö fylgja
þessu eftir. Annars fer þaö ekkert
á milli mála að ég er búinn aö
vera nægilega lengi i þessu og að
kominn er timi til aöaörir taki viö
þessum ábyrgðarmiklu störfum
sem ég hef. Þaö breytir aö visu
ekki þvi aöéghef áhuga á þvi sem
verið er aö gera.”
Attu þér pólitiska hatursmenn?
„Það hefur oröiö min reynsla
að allir þeir sem ég hef kannski
þurft aö berjast mest viö.ýmist i
minu kjördæmi eöa á þingi hafa
oröið allgóðir kunmngjar minir.
Og ekkert hefur bent mér á aö
þetta væru minir fjandmenn”.
Kann vel við okkar
þjóðfélag
Hvernig kanntu viö þig i okkar
borgaralega þjóöfélagi?
,,Ég kann vel viö mig héma. Ég
sé hinsvegar eins og áður aö þaö
er margt i okkar þjóöfélagskerfi
sem ég mundi hafa á annan veg.
En ég kann vel viö okkar þjóö-
félag, mér liöur vel I þvi og ég tel
aö þab hafi veriö aö taka
breytingum i rétta átt”.
Hvaö finnst þér skemmtilegast
að gera?
„Þaö er nú alltaf aö breytast
frá ári til árs en lengi var það aö
lesa góöar bækur. En þaö er nú
svo aðmin áhugamál eru velflest
tengd viö stjórnmálabaráttunaV
Þaö er sagt þú ljúgir þegar þú
setur á þig gleraugun. Hvað er
hæft i' þvi?
„Jahá, þaö er þetta meö gler-
augun. Ég held að ég hafi haft al-
veg normal sjón lengst af en svo
kom auðvitað að þvi á tilskildum
tima aö hún dofnaði. Þannig aö ef
ég þarf aö lesa þá verö ég aö nota
gleraugu.
Ég gerimikiöaf þviá alþingi aö
flytja mi'nar ræöurblaöalaust. Ég
tala uppúr mér. Og ég vil gjarna
sjá fólkið sem ég er aö tala til.
Og þá duga min lestrargleraugu
ekki. Ég verö aö svipta þeim af.
Ég þarf hinsvegar aö setja þau
upp þegar ég þarf aö lita á tölur
eöa einhver gögn sem ég þarf aö
styðjast við. Svo þaö ber nokkuð
mikiö á þvi að ég flytji gleraugun
Hvaö mótaöi þin viðhorf i
æsku? Ertu af pólitisku heimili?
„Ég ólst upp á fátæku heimili
og foreldrar minir voru fátækt
fólk. Faöir minn stundaöi verka-
mannavinnu og sjómennsku og
móöir mi'n gekk til allra verka.
Eflaust hefur þaö haft nokkur
áhrif á min lifsviöhorf aö alast
upp á sliku heimili”.
Fórstu fljótt aö skipta þér af
stjórnríiálum?
„ Þa ð m á segj a aö min pólitis ku
viöhorf hafi mótast mjög á tima-
bilinu frá 1930 til 1934. Það var
þegar kreppan var aö skella yfir
og þeir margvislegu erfiöleikar
sem henni fylgdu. Um þetta leyti
voru talsverö átök i hreyfingu
vinstri manna á Islandi og ég
skipaði mér fljótlega i raðir
þeirra sem lengra voru til vinstii.
Um þetta leyti er Alþýöuflokkur-
inn mjög sterkur i Neskaupstað
og hafði meirihlutaaðstööu I bæn-
um”.
„Ég lenti nokkuö i hópi meö
tveim félögum minum sem
gjama eru nefndir I sömu andrá
og ég, Bjarna Þóröarsyni sem
lengi var bæjarstjóri á Neskaup-
staö, og Jóhannesi Stefánssyni
einum af helstu framámönnum
Alþýöubandalagsins á staðnum.
Við skipuöum okkur i hóp
sösialista og mynduöum
sósialistafélagiö á Neskaupstað,
áöur en Sósialistaflokkurinn var
myndaöur.
Sjálfur var ég aldrei i Alþýöu-
flokknum. Nei, ekki get ég sagt aö
ég hafi veriðStalinisti en ég geng
fyrst i KommUnistaflokkinn og
var i honum I tvö eöa þrjú ár þar
til sósialistafélagið var myndað”.
Róttækur sósíaldemó-
krataflokkur
Þú hefur alla tiö verið þing-
ræöissinni?
„Já, það fer ekkert á milli
mála. Aö þvi leyti hefur okkar
flokkur kannski veriö frá-
brugðinn þeim sem lengst hafa
veriö til vinstii I nágrannalönd-
unum, aö hann heftir alltaf barist
fyrir margra flokka kerfi og eins
aöhér yröiaðveraum þingræöis-
legabreytinguáþjóðfélaginu iátt
til sósialisma aö ræöa”.
Afhverjueiga sósialistarsvona
miklu fylgi aö fagna hér á landi
en aftur kratar á hinum noröur-
löndunum?
„Menn verða aö hafa vissar
staðreyndir i huga þegar þessari
spurningu er svaraö. Ar® 1938
verður sú breyting i Islenskum
stjórnmálum að myndaöur er
nýr flokkur þegar vinstri
armur Alþýðuflokksins geng-
ur til samstarfs viö komm-
únistana og myndar Sósial-
istaflokkinn. Afur gerist
Viðtal: Guðjón Arngrímsson
Myndir: Friðþjófur Helgason
bandalaginu. Viö höfum tekið
mjög skarpa afstööu gegn þvi, en
Alþýðuflokkurinn hefúr tekið af-
stöðu þveröfúgt viö þaö. Þessi
mál hafa auövitaö skiliö ansi
mikiö á milli flokkanna.
Aftur á móti má segja aö er-
fiðara sé aö finna greinilega linu
sem skilur á milli stefnu Alþýðu-
fldíksins og stefnu Alþýöubanda-
lagsins I innanlandsmálum,
þó átök hafi veriö milli flokk-
anna og keppni. En reynslan er
auövitað sú að þeim hefur gengið
illa aö vinna saman, nema á
timabili I verkalýðshreyfing-
unni”.
Herstöövarmálið hefur af
mörgum verib taliö þér til litils
hugarangurs. Þú ert þó her-
stöðvarandstæðingur?
„Það má náttúrulega segja um
mig eins og aðra að það eru vissir
málaflokkar sem maður tengist
meira en öörum. Afstaða min til
hersetunnar og til aöildar að
NATO er alveg I samræmi við af-
stööu flokksins. Ég tel mig alveg
eins mikinn andstæöing herset-
ára, svo aö ungir menn hafa sést
á þingi áöur.
Ég vil nú ekki segja aö ég hafi
neina sérstaka vantiú á þeim. Ég
býst viö aö þaö sé um þá eins og
vill veröa um þingmenn, sumir
eru svona „efnilegir”, og aörir
kannski ekki mjög. Hitt er
aftur meiri spurning: Hvaða
vinnulag er það sem menn taka
upp? Er það eitthvað nýtt? Stund-
um halda þeir sem eru aö koma
inná þing að hægt sé aö gjör-
breyta öllu með einu handtaki.
Þaö hefur meðal annars verið .
mitt hlutskipti á alþingi að benda 1
ýmsum af þessum ungu mönnum
á að þetta sé ekki alveg eins
áuövelt og þeir vilja halda. Þeir.
lögðu til dæmis fram tillögu um
það sumir aö breyta störfum
þingsins í þá átt aö hafa eina
þingdeild, og þá mundi allt ganga
mikið betur. Ég hef bent á að þá
sé alveg óhjákvæmilegt aö breyta
ýmsu öðru varöandi starfshætti
þingsins. Beinlinis öllu vinnu-
fyrirkomulagi.
Ég held aö þóþeir séuekki bún-
ir aö vera á þingi nema I svona
sexeða sjö mánuði þá s jái þeir aö
þetta verður ekki gert án þess aö
annað fylgi meö”.
til. Og sé þaö svo að mönnum
finnist að ég kynr.i aö segja ósatt
þegar ég set gleraugun upp, þá
hlýtur þaö aö vera vegna þess að
ég er aö lesa af opinberum gögn-
um sem ekki geyma sannleika.
Þá eru þaö einhverjir aðrir en ég
sem hafa búið þetta til. En þegar
ég er ekki meö gleraugun þá tala
ég beint uppúr mér. Þá kemur
minn innri maður fram”. —GA
Lúðvik Jósepsson er önnum kafinn maður. Það er
þolinmæðisverk að reyna að ná í hann í síma. Og hann
sagðist ekki eiga mikinn tíma aflögu fyrir blaðamenn.
Hann ákvað þó að hitta mig klukkan fimm einn daginn
fyrir skömmu. Þegar til kom mátti hann ekki vera að
þvíaðtala við mig. i»æst var á daginn eftir klukkan ell
efu.
Hann kom klukk^n hálf tólf hlaupandi. ,/Fyrirgefiði
aðég læt ykkur biða> strákar"# segir hann og rífur sig úr
frakkanum. Hann segist reyndar hafa nokkuð góða
reynslu af blaðamönnum.
»Það er heist í kosningabaráttu sem illa er farið með
það sem maður segir, en þá eru það ekki blaða-
mennirnir, endilega, sem ráða".
„ Ég er búinn að vera svo lengi í þessari baráttu að mér
er fyrir löngu orðið alveg sama um hvað fólk er að tala
um mig og hvað skrifað er eftir mér. Ég er orðinn alltof
harðhúöaður til að finna fyrir því. Og ég tók upp þá reglu
fyrir mörgum árum að lesa aldrei yfir það sem blaða-
menn hafa eftir mér. Maður má bara ekki vera að þvi".
»Þegar ég er ekki med
kom fyrst inná þing 1942 og hef
verið þar óslitiö siöan. A þessu
timabili hafa orðiö gifurlega
miklar breytingar á alþingi og
miklar sveiflur. Viö höfum búiö
við það að hafa utanþingsstjórn,
eins flokks stjórn og margra
flokka stjórnir, hægri og vinstii
stjórnir”.
mur minn innri
Helgarpósturinn ræðir við Lúðvík Jósepsson
madu