Helgarpósturinn - 14.12.1979, Síða 20

20
Flugur og
Guðbergur Bergsson: Saga af
manni sem fékk flugu I höfuðið.
— Helgafeli Rvik. 1979. 140 bls.
Guðbergur Bergsson hefur
löngum komið mér fyrir sjónir
sem efasemdamaðurinn i is-
lenskum nútimabókmenntum.
Með bókum sinum nýstárlegum
hefur hann gjarna orðið fyrstur
til að draga i efa flest það sem
aðrir hafa talið sjálfgefið. Ekki
fleiri dýr
þá áttina. En fabúlan krefst
þesshelstað maður geti túlkað,
sett eitthvað skiljanlegt i stað
þess óskiljanlega eða óraun-'
verulega. Það gengur f þessu
tilfeDi ágætlega framan af og i
öllum aðalatriðum. Sagan
greinir ljóslega frá rithöfundi
sem fær (snjalla?) hugmynd,
smíðar um hana laglega um-
gjörð (búrið). Verkið vekur at-
hygli og smám saman feta f leiri
Bókmenntir
eftir Heimi Pálsson
dregur nýjasta skáldsagan Ur
þessu, „bókin sem ritdómarnir
fengu i höfuðið”, eins og hún
hefur verið kölluð.
Þaðskal strax játað að ég er i
miklum vafa um tUlkun
einstakra atriða i þessari sögu.
Eðlilegt er að llta á hana sem
fabúlu, dæmisögu eða eitthvað i
og fleiri siknu leið. En ný hug-
myndendistekki til eilifðamóns
og höfundurinn verður nauðug-
urviljugurað „endurnýja”,sig,
gri'pa til æ róttækari aðgerða til
að vekja athygli á sér. Og smám
saman er flugan að verða að
úlfalda — kemst reyndar ekki
alveg svo langt, en er orðin að
Föstudagur 14. desember 1979 -Ji'úlaaroásfurinn-
Guóbergur Bergsson
Saga
aímanni
sem félili
flu$u
íhöfuðíð
ósýnilegu ljóni i sögulok. En þá
verður lika höfundurinn fórnar-
lamb hugmyndarinnar, ljónið
étur hann. Þráðurinn mun að
visuekki rofna, þvi kona skálds-
ins er sest við skriftir og það
skrifar i gegnum hana...
Á leiðinni frá flugu til ljóns
verða ýmis dýr, misskáldleg að
sönnu. öllum er þeim fylgt með
svo gáskafullum gálgahUmor
sem sögusniðið leyfir, og úr öllu
saman verður bráðskemmtiiegt
ævintýri með fjölda snjallra
atriða.
Efasemdirnar sem bókin vek-
ur eru margar og mikilvægar.
Hvers virði er skáldskapurinn?
Er hann kannski aðeins eins og
hver önnur fluga? Jafnvel
dægurfluga? Eru sibreytilegar
tilraunir höfundanna til að skapa
eitthvað nýtt einasta
eltingarleikur við tisku — eða
eftirsókn eftir vindi? Og hver
er hlutur lesendanna? Er það
tilviljun að eiginlega virðast
þeir veita meiri athygli búrinu
en flugunni, þ.e.a.s. forminu
meiri áhuga en innihaldinu?
Það hefur verið sagt um Guð-
berg að hann vinni úr tungunni
eins og málari Ur litum sinum.
Fyrirfram séu honum litlar
reglur settar um samsetningu,
hann geri við orðin það sem
honum sýnist. Þetta hygg ég sé
góð aðferð til að lisa stilgaldri
höfundar, og ekki tekst honum
lakar að koma lesenda sinum á
óvart nú en fyrr. Orðin bókstaf-
lega dansa með I þeim gáska
sem Guðbergur ástundar, og
undirskrifaður lesandi stóð sig
býsna oft að þvi að sitja skelli-
hlæjandi yfir textanum.
Það er i samræmi við þessa
hugmynd hvernig málið l&t og
spinnur söguna sjálft á
stundum. Hugmyndir kvikna af
orðum, likingarnar verða til á
sakleyislegan en sjálfgefinn
hátt. Svona skrifar t.d.
grallaraspóinn hér:
„Sáermunur á skáldi ogketti
að kötturinp blindast aldrei i
birtu, sagði kötturinn.
En þegar hann sá fýlu fara I
svip skáldsins, bætti hann við:
Kettir og skáld eiga samt það
sameiginlegt að stunda veiðar I
myrkri.
Kötturinn hafði lagt.sérstaka
áherslu á orðið myrkri, svo
hugur skáldsins skundaði af
stað og hugsaði i hljóði: „Ó,
dimmu, djúpu skáld, þið kláru
kettir andans!””.
Eins ogflestverkGuðbergser
þessi saga vitnisburður um afar
vönduð vinnubrögð, þvi þrátt
fyrir gáskann og gálgahúmor-
inn virðist ögunin alltaf fyrir
hendi, löngunin til að fabúlera
er bundin i föstu f ormi og verður
aldrei hóflaus.
Saga af mannisem fékk flugu
i höfuðið er tvimælalaust ein
merkasta bók ársins. HP
Jó/adjass
Bráðum koma blessuð jólin og
allir eru i óðaönn að kaupa eða
selja nema hvorttveggja sé. Út-
varpið er á fuliu með jólalögin á
milli auglýsinganna. Amerisk
söngleikjajól á hverju heimili!
Nokkrir rugludallar sitja þó
með rauðvinsglasið sitt og horfa
á snjóinn falla til jarðar og
hlusta á djass. En þvi miður,
þeir sleppa ekki við jólariið.
Risaútgáfurnar klæddu nefni-
lega Louis Armstrong i jóla-
sveinabúning og fengu Ellington
til að spila Klukknahljóð.
Árið 1962 gaf Columbia út
djassjólaplötu, Jingle Bell Jazz
(CS 8693). Ekki veit ég hvort
plata þessi er fáanleg enn. Trú-
iega er djassinn ekki sam-
keppnishæfur á jólamarkaðin-
um og ber sist að harma það. A
þessari plötu eru tólf lög og
jafnmargir flytjendur. Flest eru
þetta alkunnir jólaslagarar
nema Miles Davis á þarna lagið
Blue Xmas, sem hann samdi á-
samt söngvara sinum Bob Dor-
ough. It’s time when the greedy
gives a dime to the needy og
Wayne Shorter blæs okkur upp-
úr skónum,. Þetta jólalag Davis
var endurútgefið á CBS-plötunni
Facet, sem stundum hefur feng-
ist hér. Paul Horn leikur einnig
frumsamið verk um vitringana
þrjá.
Aðrir leika alkunna jólaslag-
ara og er þar flest vel gert en
fátt eftirminnilegt. Þrennt sker
sig þó úr. Lambert-Hendricks
og Ross syngja, Deck Us All
With Boston Charlie (Skreytum
hús með grænum greinum) og
fara á kostum. Húlabúla pepsi-
kúla halebalú. Hendricks er ein-
hver snjallasti spunasöngvari
djassins og enn hefur ekki kom-
ið fram á sjónarsviðið sönghóp-
ur er skipað getur sess L-H-R i
djassheiminum. Eiginlega er
þetta eini marktæki sönghópur-
inn i nútima djassi.
Duke Ellington og stórskota-
liðið sveifla Jingle Bells og
Hodges fer á kostum og flýgur
frá jólabjöllunum til hinnar ei-
lifu tónalendu djassins. Sópran-
saxafónleikarinn Pony Pond-
exter leikur Rudolph The Red
Nosed Reindeer (Gefðu mér
gott i skóinn) og er i fönky stuði.
Margir muna eflaust eftir
undrabarningu Sugar „Chile”
Robinson sem söng þetta lag og
lék undir á pianó. Hinum megin
á 78 snúninga plötunni var Jóla-
búggi. Chico Hamilton, Hamp-
ton, Brubeck og fleiri leika lika
jólalög en fæst orð..
Aðrir djassmenn hafa leikið
jólalög inná plötur og lenti Louis
Armstrong i þvi er hann var hjá
Decca. Meðal þeirra jólalaga er
hann hljóðritaði með hinni
hræðilegu hljómsveit Grodon
Jenkins var White Christmas.
Að visu er léttir að heyra Louis
Armstrong syngja það i stað
Bing Crosby en betri er túlkun
Charlie Parkers og félaga á
þessum slagara Berlins, er þeir
hljóðrituðu i Royal Rost á jóla-
dag 1948. Þeir hespa melódiunni
af i þrjátiu töktum siðan vitnar
Parker i Klukknahljóð og svo ó-
mengað bibopp. Þetta má finna
á Groovin’High (Saga Ero 8007)
sem hefur stundum fengist i
Hljóðfærahúsinu. En það besta
sem djassleikari hefur gert i
jólabransanum er þó vafalaust
túlkun Fats Wallers á Jingle
Bells frá 1936. Swing Them
Jingle Bells. (Endurútgefin á
Fractious Fingering (RCA -
Victor LPV-537).
En djassinn blómstrar viðar
en i Amerlku, ekki sist á Norð-
urlöndum og um jólaleytið 1973
situr Niels-Henning Orsted Ped-
ersen niðri kjallara heima hjá
sér i Ishöj og hugleiðir gamlan
jólaópus, Gekk ég yfir sjó og
land. Og sjá: Þegar þeir Kenny
Drew hljóðrita útsetningu Niels
hafa heilagsandahopparar
turnað bragnum og klappa og
stappa með sveiflu (Duo 2
Steeple Chase SCS-1010). Og læt
ég hér lokið frásögn af jóla-
föndri djassmanna. Djassglöð
jól.
Fyrri jólamyndin 1979
Galdrakarlinn í Oz
VH) BORGUM EKKI!
VH) BORGUM EKKI!
Miðnætursýning i Austurbæjarbiói laugar-
dagskvöld kl. 23.30.
92. sýning, næst siðasta sýning.
Miðasala i Austurbæjarbíói frá kl. 4 i dag —
Simi 11384.
Ný bráðfjörug og skemmti-
leg söngva og gamanmynd
um samnefnt ævintýri.
Aðalhlutverk: Diana Ross,
Michael Jackson, Nipsey
Russel, Ted Ross, Lena Horn
og RichaidPryor.
Leikstjóri Sidney Lumet
Sýnd kl. 5, 7.30 og 10.
Sunnudag kl. 2.30, 5, 7.30 og
10.
Mánudag kl. 5, 7.30 10.
NÝR BOB DYLAN
Steve Forbert :
Jackrabbit slim
Alltaf kemur það fyrir annað
slagið að gagnrýnendur tón-
listarblaða þykjast hafa
uppgötvað nýjan snilling og er
þá venjan að likja honum við
Bob Dylan. Þetta vekur að visu
yfirleitt mikla athygli, en oftast
standa snillingarnir nýju ekki
undir þeim kröfum sem til
þeirra eru gerðar með slikum
samjöfnuði. Oftar verður hann
til þess að tónlistarsköpun
viðkomandi staðnar og hann
fellur fljótt i' gleymsku. Undan-
tekningareruþótilfrá þessu, og
er ein þeirrahinnungi ameriski
gitarleikari, texta- og lagasmið-
ur Steve Forbert.
Þegar fyrsta plata hans kom
út fyrir u.þ.b. ári siðan, vakti
hún strax mikla hrifningu og
fékk víðast hvað mjög lofsam-
lega dóma Hann hafði likt og
Bob Dylan fimmtán árum áður
fyrsta flokks eins og við var að
búast. Sjálfur syngur Forbert
öll lögin á plötunni.sem bæði er
þyngri og meiri rokkplata en sú
fyrri. Textarnir eru mjög góðir
en nú tekur hann ákveðnari
afstöðu til þess sem hann fjallar
um. Þetta kemur einna best fram
Itveimur bestu lögum plötunn-
ar: Say Goodbye to Little Jo, og
Make it All so Real.

Popp
eftir Guðmund Rúnar Guðmundsson

komið til New York utan af
landsbyggðinni og ætlaði að
sigra heiminn með kassagitar
einn að vopni. Hann lýsir í lög-
um sinum þeirri reynslu sem
hann verður fyriri borginni auk
minninga frá fyrri timum.
Þaðer þvi alls ekki út I loftið að
likja honum við Dylan, þar sem
hannlýsir lifi og lífsviðhorfum
sins tima lfkt og Dylan varð
áður frægur fyrir. A þessari
fyrstu plötu —- Alive on Arrival
— lýsir hann á látlausan og eðli-
legan hátt skoðunum sinum á
mönnum og þjóðfélaginu og má
nefna, m.a.lögin: Itisn’tgonna
be that way og Grand Central
Staúon, March 18, 1977, þar sem
fram kernur umburðarlyndi
hans og fordómalaus lifsgleði,
sem verður tregablandin vegna
vesaldóms samfélagsins. 1
siðasta lagi plötunnar: You
Cannot Win if you do not Play,
setur hann siðan fram ætlunar-
verk sitt og hvernig þvi verði
náð, en það kemur vel fram I
nafni lagsins
Meö þessari plötu skipaði
Forbertsér strax i hóp athyglis-
verðustu texta- og lagasmiða
dagsins i dag, og var beðið með
óþreyju eftir nýrri plötu frá
honum, sem er nú loksins komin
og ber nafnið „Jackrabbit
Slim”.
Lögin á þessari plötu eru sem
fyrr einföld og skemmtileg og
mætti einna helst flokka þau
sem softrokk þó slik skilgrein-
ing segi ekki nema hálfa sög-
una. Kassagitarinn er ekki eins
áberandi og á fyrri plötunni, en
útsetningar eru mjög vandaðar
og hljóðfæraleikur og söngur
1 þvi fyrra ávarpar hann
mann sem erað tapa konu sinni,
og segir m.a.:
You’ve shown so much of
yourhate
she’s seen so much of
your greed
she’s taken shit for so
long
you ain’t got nothing she
needs...
Eins og sjá má er látleysi
hans og umburðarlyndi nú ekki
eins afgerandi og á fyrri plöt-
unni. 1 hinu laginu fjallar
hann um söngvara sem syngur
sig inn I hjörtu áhorfenda er
hann sér stúlkuna sina vera með
öðrum manni. Hann bregður
upp mynd af hljómleikum og
sýnir hvernig áhorfendur njóta
örvæntingar söngvarans, sem
þeir halda að sé leikin og dást að
honum fyrir bragðið. Þetta
samband tónlistarmanns og
áhorfanda er kjarninn i laginu,
en viðlagið er á þessa leið:
Sing now man(do your work
sing your song, make it hurt
sing the tears sing the pain
make it all so real
Þessidæmi verða að nægja þó
þau gefi engan veginn full-
nægjandi mynd af tjáningu For-
berts á lifinu og tilverunni. Ef
verk hans i framtiðinni veröa
framhald af þvi sem hann hefur
gert fram að þessu, á hann
örugglega eftir að skipa sér á
bekk með ljóðaskáldum rokks-
ins. Ennþá er hann bara rúm-
lega tvitugur. Sem sagt, ef hér
er ekki kominn Dylan áttunda
áratugsins, þá er ég illa svikinn.