Helgarpósturinn - 29.08.1980, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 29. ágúst 1980
Jie/garpásturinrL_
TOLVAN:
Þarfur þjónn —
tvíeggjað vopn
JBk, .5LAA,
Tölvuvæöingin er aö hellast yfir
landifi. Bökhald Hestra eöa ellra
stofnana rikisins, Reykjavikur-
borgar og hinna stserri kaup-
staöa, launadtreikningar, útskrift
reikninga og ýmissa upplýsinga
fyrir almenning er keyrt I gegn-
um tölvur. Tölvuþjónustur
spretta upp hver af annarri og
bjóöa smærri fyrirtækjum þjón-
ustu sina og flest stærri fyrirtæki
hafa komiö sér upp eigin tölvu-
bókhaldi.
A siöasta ári bættist Gjald-
heimtan i Reykjavik i tölu þeirra,
sem notfæra sér tölvutæknina. öll
álögö gjöld fyrir áriö 1979 hafa
veriö keyrö inn á tölvu, og gjald-
endur geta fylgst meö stööu sinni
gagnvart skattinum frá degi til
dags. Um siöustu mánaöamót
bættust iistar borgarfógeta-
embættisins yfir vangoidin opin-
ber gjöld inn á þetta sama tölvu-
kerfi. Hjá Skýrsluvélum rikisins
og Reykjavikurborgar er unniö
aö þvi aö þetta sama kerfi veröi
notaö fyrir alla innheimtumenn
rikissjóös.
Rafmagnsveita Reykjavikur
hefur notfært sér tölvukerfi
Skýrsluvéla fyrir hluta verkefna
sinna i tvö ár, og Bifreiöaeftirlit
rikisins hefur tekiö upp tölvu-
vinnsiu á bifreiöaskrám sinum.
Hjá tollstjóraembættinu er nií
unniö aö undirbúningi þess aö
taka upp tölvuskráningu á öllum
innfluttum vörum.
Gnda þótt „þetta sé þróunin”
og tölvuvæöing „þaö sem koma
skai” er engin ástæöa tU aö taka
þessari nýju tækni gagnrýnis-
laust. Hvaöa vanda leysa tölv-
urnar, hvaöa hættur hafa þær I
för meö sér? Geta þær vaxiö okk-
uryfirhöfuö? Þetta eru spurning-
ar, sem óhjákvæmilegt er aö
reyna aö svara, þegar reynt er aö
gera sér grein fyrir þessu fyrir-
bæri, sem einkennir nútimann,
tölvunum. En umfram allt verö-
um viö aö gera okkur grein fyrir
grundvallaratriöinu, sem sé þvf,
aö tölvurnar eru bara vélar og
gera ekki annaö en þaö sem þeim
er sagt aö gera. „Rubbish in,
rubbish out” (rusl inn, rusl út),
eins og tölvumenn segja sjálfir.
En þeir bæta þvi viö, aö þaö sé
hægt aö segja tölvunum aö gera
nánast hvaö sem er, þaö sé aldrei
hægtaökenna þeim umófullkom-
inn árangur eöa villur, heidur
mönnunum sem stjórna þeim.
Þau fyrirtæki sem bera höfuö
og heröar yfir aöra i tölvuþjón-
ustu eru Skýrsluvélar rikisins og
Reykjavikurborgar (Skýrr ) og
Reiknistofnun Háskólans.
Hinir þrir stærstu
„Rikiö er helmings eignaraöili
aö Skýrsluvélum á móti Reykja-
vikurborg og rafmagnsveitum
Reykjavikur, sem eiga sin 25
prósentin hvor,” segir Eggert
Steingrimsson skrifstofustjóri
Skýrr um þá stofnun.
„Um 96% vinnunnar er lika fyr-
ir þess aöila, sáraiitill hluti er
unninn fyrir happdrætti nokkurra
liknarfélaga. Vinnan er fyrst og
fremst fólgin i launavinnslu fyrir
þessa aöila,bókhaldi, skattvinnslu
og vinnslu sima- og orkureikn-
inga.”
Aö sögn Páls Jenssonar for-
stööumanns Reiknistofnunar Há-
skólans er hún hinsvegar tölvu-
índaleg og tækmleg verkefm.
Starfsemin er tviþætt. Annars-'
vegar er rekstur tölvuþjónustu,’
hinsvegar kerfisskipulag og for-’
ritun. Rúmlega helmingur starK
seminnar er fyrir Háskólann.
KerilböfU^umg ug ivuuum.
lega helmingur starfseminnar er
fyrir Háskólann.
Af nokkuö öörum toga er Upp-
lýsingaþjónusta Rannsóknarráðs
rikisins, sem Jón Erlendsson
deildarverkfræöingur hjá rann-
sóknarráöi veitir forstööu.
„Upplýsingaþjónustan var
stofnuö sem deild hjá Rannsókn-
arráöi 1. október 1978, og tilgang-
urhennareraöafla ogmiöla upp-
lýsingum, einkum á raunvisinda-
ogtæknisviöum. Þjónustan er öll-
um opin og veitir mönnum aö-
gang aö erlendum upplýsinga-
bönkum þar sem eru geymdar 14
milljónir heimilda, og nú er i und-
irbúningi aö koma á tengslum viö
Euronet, upplýsinganet, sem
Efnahagsbandalagiö starfrækir,
þar sem eru milli 40 og 50 milljón-
ir upplýsinga. Gjald fyrir venju-
lega tölvuleit er frá 20 þSund
krónum upp i 50 þúsund” segir
Jón Erlendsson um starfsemi
Upplýsingaþjónustu Rannsókn-
arráös.
Hætta á samkeyrslu
Eins og sjá má af þessum tölum
er þaö næsta ótrúlegt magn upp-
lýsinga sem má geyma i ástandi,
sem er læsilegt fyrir tölvur. Og
þeim upplýsingum sem fá slika
meöhöndlun fjölgar stööugt. Niö-
urstööur vlsindalegra rannsókna,
bæöi á sviöi raunvisinda og fé-
lagsvisinda og ekki sist læknis-
fræöilegar upplýsingar. Enn-
fremur eru sifellt itarlegri upp-
lýsingar um fjárhag einstaklinga
settar á tölvulæsilegt form, af-
brotaferill, skoöanir, bæöi I
stjórnmálum og pólitík, svo eitt-
hvaö sé nefnt. Hvaöa hætta er á
þvi, aö einstaklingarnir missi al-
gjörlega valdyfir notkun þessara
heimilda, og þaö sem alvarlegra
er, hvaöa möguleikar eru á þvi aö
lesa saman ólíkar upplýsingar,
t.d. um greiösluskil, efnahag og
hugsanlegan afbrotaferil. Og i
hvaða höndum lenda þessar upp-
lýsingar?
UÍnræöur um þessa möguleika
hofust ekki fyrir alvöru hér á:
la'ndi fyrr en 1975, eftir aö niöur-
stöður undirskriftasöfnunár sam-
takanna „Varið land” voru færö-
ar I tölvulæsilégt form. Þær
leiddu til þess, aö á Alþingi voru
lagöar fram tvær þingsályktun-
artillögur um, aö settar yröu
skoröur viö skráningum heimilda
um einkamálefni en þær voru báö-
ar felldar. Ariö 1976 var hinsveg-
ar skipuð nefnd til aö semja laga-
frumvarp um þetta mál. Höfund-
•ar frumvarpsins eru þeir Armann
Snævarr forseti Hæstaréttar,
Hjalti Zophaniasson, deildar-
stjóri i dómsmálaráðuneytinu og
Þorkell Helgason dósent við Há-
skóla Islands.
Tölvueftirlit ríkisins
„Þaö var byrjaö aö semja þessi
lög I árslok 1976, en aöal vinnan
fór fram 1977. Eftir aö frumvarp-
iö var tilbúiö lá þaö i salti hjá
ráöuneytinu fram til vorsins 1978,
aö þaö var lagt fram, án þess aö
fá afgreiöslu” segir Þorkell
Helgason.
„Aöalefni frumvarpsins er, aö
þar er lagt blátt bann viö þvi aö
skrá aörar upplýsingar en nauö-
syn krefur I hverju tilviki. Þær
upplýsingar sem ekki er heimilt
aöskránema meðvissum undan-
tekningum eru t.d. upplýsingar
um aArotaferil og sjúkdóma. I
ööru lagi er reynt aö hamla gegn
því að hlutir veröi skráöir af
skráningargleöi, og skrár veröi
tengdar saman.
Þá eru i frumvarpinu ákvæöi
um, aö þær tölvumiöstöövar sem
eru aö vafstrast meö skráningar,
sem heyra undir lögin, þurfi aö
láta skrá sig og uppfylla viss
ákvæöi um öryggiseftirlit. Ætlun-
in er aö koma upp eftirlitsappa-
rati, sem veröur llklega kallaö
Tölvueftirlit, og skipaö þremur
mönnum. Þaö á aö gegna þvl
hlutverki að sjá til þess aö ákvæö-
um laganna veröi hlýtt. En auö-
vitaö veröur áfram allt hægt, ef
menn endilega vilja, og þaö er
jafn tilgangslaust aö banna tölvu-
glæpi eins og aö banna mönnum
aö gerast einvaldir” segir Þor-
kell Helgason dósent.
— Er þetta frumvarp nógu gott
til aö gegna þvl hlutverki sem þvl
er ætlaö?
„Það eru mjög skiptar skoöanir
um þaö. Mörgum finnst ekki nógu
langt gengiö, og öörum finnst þaö
klúöurslegt. Þvl siöara get ég
veriö sammála aö vissu leyti.
Svona lög eiga að vera þannig, aö
þeirsemstarfaeftirþeim getiséö .
á. fyrátu siöu hvaö heyrjr. undir
þá” ér s'var Þorkels viö þeirri
spurriingu. ;
Fléifi seinir en við
Frumvarpiö, sem ber heitiö
„Frumvarp til laga um kerfis-
bundna skráningu á upplýsing-
um, er varöa einkamálefni”, var
ekki lagt fyrir siöasta Alþingi, en
hugmyndin er aö reyna aö koma
þvi I gegn á komandi þingi, aö
sögn Baldurs Möller ráðuneytis-
stjóra i dómsmálaráðuneytinu.
En hversu mikil þörf er á slik-
um lögum? Hliöstæö lög voru sett
i Sviþjóö áriö 1973, en á hinum
Noröurlöndunum eru þau enn i
mótun likt og hér. 1 Bretlandi
voru sett lög um meöferö upplýs-
inga um einkahagi i tölvum áriö
1975 og einstök rlki i Vestur-
Þýskalandi hafa haft svipuö lög
allt frá 1970. 1 Bandarikjunum
tóku tölvulög af þessu tagi gildi
áriö 1975.
En hver er afstaöa frammá-
manna i tölvufyrirtækjum hér á
landi til slikra laga hér? Viö
spyrjum fyrst Eggert Stein-
grímsson, skrifstofustjóra Skýrr.
„Samkeyrsla á skrám er mögu-
leg tæknilega en ekki i reynd.
Fyrir hverja keyrslu þarf aö
liggja vinnslubeiöni og þaö þarf
leyfi eiganda hvers kerfis til aö