Helgarpósturinn - 29.08.1980, Síða 10

10
Föstudagur 29. ágúst 1980
fiQlgarpásturinrL.
HAFIÐ SAMBAND!
Frlstundapósturinn er opinn
lesendum sem viija koma á
framfæri hugmyndum, ábend-
ingum eöa fyrirspurnum um
hvaöeina sem lýtur aö fri-
stundaiöju. Veriö dugleg viö aö
skrifa.
Helgarpósturinn
(frlstundapóstur)
Slöumúla 11
Heykjavik 105 eöa hringja I sima
81866
ÍÞRÓTTIR
Karl mundar kvikmyndavélina Ifjörunni á Seltjarnarnesi. Fyrirsætan er lltil teipa, sem var þar aö leik
meö skeljar og brúöur.
KVIKMYNDUN:
Áhugamaður um íþróttir
— en stundar þær þó ekki
KVIKMYNDAGERÐ ER EKKI
AÐEINS FYRIR ATVINNUMENN
Rætt við Karl Jeppesen um SÁK og fleira
,,Ég safna öllum iþróttabók-
menntum, mótaskrám, árs-
skýrslum, afmælisritum og þvi-
liku,” sagöi Eysteinn Hallgrims-
son bóndi Grlmshúsum I Mý-
vatnssveit, þegar viö hringdum
til hans samkvæmt ábendingu frá
iþróttasambandinu.
Eysteinn kvaöst alltaf hafa haft
mikinn áhuga á iþróttum, en
vegna vanheilsu heföi hann ekki
getaö stundaö neinar iþróttir
sjálfur. Fyrir um 10 árum byrjaöi
hann fyrir alvöru aö safna
heimildarritum varöandi iþróttir.
Jafnframt hefur hann undanfarin
ár tekiö saman Iþróttaafrekaskrá
fyrir Héraössamband S-Þing-
eyinga.
„Ég hef aöallega áhuga á
frjálsum íþróttum,” sagöi hann,
„en safna þó öllu sem ég kemst
yfir. Þaö vantar mikiö á aö ég eigi
fullkomiö safn. Aöalvandamáliö
er aö menn halda þessu ekki til
haga. Þeir henda þessu yfirleitt.
En ef menn eiga þaö til, sem ég
leita eftir, eru þeir liölegir aö
senda mér þaö.”
Eysteinn á núna um þúsund
titla og slfellt bætist I safniö.
Forystumenn ÍSI hafa mikinn
áhuga á þessu starfi Eysteins og
aöstoöa hann eftir föngum. Auk
þess skrifar hann bréf i allar
áttir, eöa til allra sem hann telur
von i aö eigi þessa tegund iþrótta-
bókmennta i fórum sinum.
Ef aö likum lætur er safn Ey-
steins hiö eina sinnar tegundar á
landinu og má ætla, aö þar varö-
veitist margar verömætar heim-
ildir um islenska Iþróttamenn.
,,Ég vil vera óháöur þvi, hvort
ég get selt myndir mlnar eöa
ekki. Meö þvl aö nota 8 mm véiar,
er hægt aö hafa þetta eingöngu
sem áhugastarf,” sagöi Karl
Jeppesen, dagskrárgeröarmaöur
hjá Sjónvarpinu, en hann tekur
talsvert af kvikmyndum I frl-
stundum sfnum.
Karl byrjaöi á þessu fyrir 13
árum og þá notaöi hann 16 mm
tökuvéi. A þeim tima starfaöi
hann sem dagskrárritari hjá
Sjónvarpinu og kveöst hafa lært
handtökin hjá strákunum þar.
„Fljótlega voru filmurnar þó
orönar svo dýrar, aö þaö var
engin leiö fyrir einstakling aö
reka svona vél” sagöi hann.
Þó gat hann selt a.m.k. eina
mynd, sem hann tók á 16 mm vél-
ina. Þaö var stutt heimildarmynd
um gamla leiöakerfiö hjá SVR,
eins og þaö var fyrir brey tinguna
I hægri umferö.
Fyrir 10 árum skipti Karl yfir I
8 mm vél. Um svipaö leyti fór
hann til Svlþjóöar á vegum Æsku-
lýösráös Reykjavíkur á kennara-
námskeiö i kvikmyndun, en áöur
haföi hann kennt ljósmyndun i
tómstundum á vegum ráösins.
Eftir utanferöina var hann meö
nokkur námskeið, sem bæöi ung-
lingar og fulloröiö fólk sótti.
„Mér hefur gengiö betur aö
vinna meö fullorönu fólki en
krökkum viö kvikmyndunina”
sagöi hann. „Þaö er mun auö-
veldara fyrir krakka aö gera góöa
ljósmynd en góöa kvikmynd”
Fyrir tveim árum átti Karl aö-
ild aö stofnun Samtaka áhuga-
manna um kvikmyndagerö. 1
samtökunum eru nú á annað
hundrað manns i tveim deildum
og eru þegar farnir aö myndast
áhugamannaklúbbar innan sam-
takanna. Einu sinni á ári er
haldin kvikmyndahátfö hjá
S.A.K. og hafa komiö 10-12 kvik-
myndir á þær i hvort sinn.
„Ég tel aö i þessum samtökum
sé lagður grunnurinn undir is-
lenska kvikmyndagerö fram-
tiðarinnar” sagði Karl. „Þarna
fá menn sina fyrstu reynslu I gerö
kvikmynda og sem dæmi má
nefna, aö sá sem vann fyrstu
HUGARFLUGIÐ OG SKÁKIN
Stundum getur veriö erfitt fyrir
okkursem höfum yndi af skák aö
skýra þaö fyrir þeim sem ekki
kunna aö tefla, hvaö þaö eigin-
lega er sem gerir þessa iþrótt
svona töfrandi i okkar augum.
Margir sem ekki þekkja mikiö
til tafls jafna þvi oft til einhvers
konar hugarreiknings, og þaö er
vissulega rétt og satt aö mikiö af
hugarstarfi skákmanns sem er aö
tefia er eins konar hugarreikn-
ingur: ,,ef ég leik þessu, þá leikur
hann hinu...” En ef ekki kæmi
neitt annaö tii væri skákin
áreiöanlega ekki jafn vinsæl og
hún er. Þaö er aö visu a 11 erfitt aö
gera nákvæmiega grein fyrir þvl
hvaö þetta „annaö” er.
Eitt af þvi sem snemma kemur
I hugann er aö skákin reynir á
hugkvæmni manna, hugarflug
þeirra. Ef tveir menn horfa á
sömu stööuna á skákboröi, er vis-
astaö þeirsjái alls ekki hiösama,
annar sér þetta, hinn hitt, annar
er meira „skáld” en hinn, hanri
eygir fleiri möguleika, skyggnist
dýpra ef svo má aö oröi komast.
Margt af sllku lærist meö þjálfun,
enmenn eru afar misvel úr garöi
geröir hvaö þetta snertir, alveg
eins og menn eru misgóöir hag-
yrðingar og mismikil skáld.
Orö sem fljótt kemur i hugann í
þessu sambandi er leikflétta sem
er ljdmandi góö islenskun á orö-
inu kombination, en þaö er notaö
um þetta á erlendum málum.
Margar skýrgreiningar eru til á
leikfléttu, en engin góö. Gagnvart
áhorfanda lýsir fléttan sér þannig
aö teflandinn leikur leikjum sem
hver um sig viröast ekki góöir, oft
viröist hann vera aö leika af sér
manni eöa mönnum. En svo
kemur allt i einu i ljós hiö innra
samhengiþessara leikja, þeir eru
eins og hlekkir í keöju sem leiöir
til hagnaöar eöa jafnvel vinnings.
Einfalt dæmi úr taflbyrjun sem
margir þekkja er þetta:
1. e4 e5 2. Rf3 d6 3. Bc4 Bg4 4.
Rc3 h6 5. Rxe5 Bxdl 6. Bxf7 +
Ke7 7. Rd5 mát.
Þarna „lék hvítur af sér”
drottningunni, en upp kom mát-
staöa, sem áreiöanlega kemur
öllum á óvænt sem sjá hana i
fyrsta skipti. Þessi brella er al-
kunnog iýmsummyndum, svoaö
jafiivel reyndir meistarar hafa
flaskaö á henni og tapaö peöi, eins
og svartur heföi getaö gert hér, ef
hann heföi veriö aöeins tor-
tryggnari og leikiö 5. -dxe5. Mát-
staöan er óvænt og snotur: þrir
menn máta kónginn á hálfopnu
borði. Þaö þarf hugarflug til aö
láta sér detta þetta I hug, þótt
ekki veröi þaö taliö mikið afrek
aö endurtaka svona fléttu ef
maður hefur séö hana áöur.
í
Annaö dæmi um fléttu sést á
næstu mynd. Svartur á ofurefli
liös og bæöi drottning og biskup
hvits eru ibráöri hættu. En hvitur
bjargar sér úr kreppunni meö
laglegri fléttu. Hann „leikurfyrst
af sér” drottningunni, tviskákar
siöan og þótt báðir mennirnir sem
skáka standi i uppnámi er eina
vöm svarts aö færa kónginn úr
skák, en I næsta leik er hann mát:
1. Dh8+ !! Kxh8 2. Rxf7+ +
Kg8 3. Rh6-mát!
Viö skulum svo llta á aöra
fléttu, i þetta sinn úr endatafli.
Myndin sýnir stööu sem kom
upp i skák er var tefld i Osld áriö
1921 (borgin hét vist reyndar
Kristianla þá). Það er Nim-
zovitsch sem hefur svart gegn
Lund. Nimzovitsch var balt-
neskur taflmeistari er bjó eftir
heimsstyrjöldina fyrri I Kaup-
mannahöfn. Hann ferðaðist mikiö
um Noröurlönd — nema tsland
sem hann kom aldrei til-tefldi
fjölskákir og kapptefli af ýmsu
tæi — og kenndi skák. Nimzo-
vitsch hefur hrók og tvö peö gegn
biskupi og riddara. En hvitur
hefur búist þannig til varnar að
ekki viröist auðvelt aö brjóta
hann á bak aftur. En Nimzovitsch
geröi þaö meö laglegri fléttu:
1. -b4!! 2. axb4 Hxh4! 3. gxh4-
g3!! 4. fxg3 c3+! 5. bxc3 a3. Og
Lund gafst upp, þvi aö hann
ræöur ekki viö peöin, þótt eigi
biskup yfir i bili.
Þegar rætt er um hugarflug I
skák dettur manni Morphy ósjálf-
rátt I hug, þessi geðþekki snill-
ingursem aöeinstefldiskák iörfá
ár áöur en hann dró sig alveg i
hlé, er hann haföi sigraö alla
helstu skákmeistara heims meö
yfirburöum — „The pride and
sorrow of chess” eins og hann var
kallaður. Margar glæsilega
fléttur eru til frá hans stutta ferli,
meðal annars þessi sem mér er
einkar minnisstæö og mér finnst
enn I dagbera vott um feiknarlegt
hugarflug.
Staöan er þessi, Morphy hefur
svart, andstæðingur hans er Bird,
kunnur enskur taflmeistari.
Svartur hefur óskastööu meö
opnar li'nur fyrir biskcpa sina og
hróka. Engu aö siöur er merki-
legt—og glæsilegt — hvernig
hann vinnur úr:
1. -Hxf2 Hvaö I ósköpunum
ætlar hann sér? Bird hiröir hrók-
inn aö sjálfsögöu:
2. Bxf 2 Da3!! Þetta var æti-
unin, skyndilega er drottningin
komin yfir á hinn enda borösins
og hótar máti. Hvitur má greini-
lega ekkidrepahana: bxa3, Bxa3
mát Bird lék 3. c3 og nú varö
framhaldiö svo: 3. -Dxa2 4. b4
Dal+ 5. Kc2 Da4+ 6. Kb2 Bxb4!
7. cxb4 Hxb4+ 8. Dxb4 Dxb4+ 9.
Kc2
Aumingja Bird er svo aöfram-
kominn eftir þessa leifturárás aö
hann finnur ekki besta leíkinn.
Heföi hann leikiö Ka2, heföi
Morphy oröiö aö láta sér nægja
þráskák. 9. -e3 10. Bxe3-Bf5+ 11.
Hd3-Dc4+ 12. Kd2-Da2+ 13. Kdl-
Dbl+ og Bird gafst upp eftir fá-
eina leiki.
Dæmiö er úr skák er Morphy
tefldi i Evrópuför sinni áriö 1858.
m æt ' Skák: Guðmundur Arnlaugsson — Spil: Frlðrlk Dungal
T | — Söfnun: Magni R. Magnússon — Bllar: Þorgrímur
yjWfk' * Gestsson
Skák
WKmÍSF 1 dag skrifar Guðmundur Arnlaugsson um skák ,
Wm-WF'