Helgarpósturinn - 17.10.1980, Blaðsíða 24

24
Föstudagur 17. október 1980. —he/garpósturinrL
Tinker, Taylor, Soldier, Spy
á dagskránni á þriðjudag
Alec Guinnes, til vinstri, þykir leika aöalhlutverkiö i
myndafiokknum, meö einstökum glæsibrag.
oa
Smiley og Roddy
Martindale tala
saman undir
berum himni.
„Sjónvarpsviöburöur ársins”,
segir Gerald Clarke, sjónvarps-
gagnrýnandi bandariska tima-
ritsins Time i biaöi sinu 29.
september siöastiiöinn, um
breska framhaldsmyndaflokkinn
sem hefur göngu sina i sjónvarp-
inu islenska núna á þriöjudaginn.
Þátturinn heitir á enskunni
„Tinker, Tailor, Soldier, Spy”,
og er byggöur á samnefndri
skáldsögu John Le Carré.
Myndaflokkurinn var sýndur i
Bandarikjunum um siöustu
mánaöamót, og fékk allsstaöar
makalaust góöa dóma gagnrýn-
enda. Sá sem vitnaö er i hér i upp-
hafi ságöi til dæmis aö BBC, sem
gerir þættina, sýndi enn og sann-
aöi aö Bretar geröu besta sjón-
varpsefni i heiminum, og aö þætt-
irnir eftir bók Le Carré mynduöu
besta sjónvarpsmyndaflokk sem
sýndur heföi veriö i Bandarikjun-
um.
Enginhetja
John Le Garré á sér f jölmarga
aödáendur hér á landi, og er hér
talsvert lesinn, þótt ekki hafi
margar bækur hans veriö þýddar.
Sú frægasta, „Njósnarinn sem
kom inn Ur kuldanum”, er liklega
sú eina. Le Carré á margar bækur
aöbaki, oger vel rikur af skrifum
sinum. Hann þykir 1 dag einn
fremstur þeirra höfunda sem fást
viö njósnara, og siöustu bókum
hans hefur veriö tekiö afburöavel,
bæöi af almenningi og gagnrýn-
endum. Tvær af þeim nýjustu
„The Honorable Schoolboy” og
Tinker, Tailor, Soldier, Spy”,
þykja jafnvel hans bestu bækur.
1 þeim báöum, eins og öörum
bókum hans er aöalmaöurinn
George nokkkur Smiley.
Njósnarar eru I hugum almenn-
ings gjarnan glæsimenni, kjark-
mikil kvennagull i klæöskera-
saumuöum stælfötum aö hætti
James Bond. En Smiley er eins
fjarri þessari imynd og hugsast
getur. Hann er kominn yfir
miöjan aldur, er feitlaginn, og
langt frá þvi aö vera hetja.
Hjónaband hans hefur veriö ó-
hamingjusamt lengi.
í „TinkerL Tailor, Soldier,
Spy” erSmiley kallaöurtil starfa
fyrir bresku leyniþjónustuna enn
á ný, en hann er þegar sagan
hefst, venjulegur eftirlaunaþegi.
Astæöan er sú aö einhver yfir-
manna leyniþjónustunnar er far-
inn aö leka upplýsingum til
Moskvu. Fimm menn eru taldir
koma til greina sem gagnnjósn-
arar og hefur hver sitt dulamafn.
Einn heitir Tinker, annar Tailor,
þriöji Soldier, fjóröi Thief og sá
fimmti Beggerman. Og þaö er
reyndar Smiley sjálfur. Sagan
iýsir siöan leitinni aö þeim seka.
Mikið afrek
Bækur John Le Carré eru flest-
„SEIGUR ER ÍSLENSKA
ORÐIÐ YFIR HANN”
1 bök nokkurri sem kom Ut i
New York fyrir ekki löngu siöan,
um einvigi Fishers og Spassky i
Reykjavik, eru skemmtilegir
kaflar fyrir Qkkur isiendinga aö
lesa. Bökin heitir „Bobby Fisher
vs. the Rest of the World” og
ereftirBrad Darrach. Einn allra
skemmtiiegásti kaflinn i bókinni
er um Guömund G. Þörarinsson,
sem þá var formaöur Skaksam-
bandsins, en nli þingmaöur
Framsóknarflokksins. Bök þessa
bar a góma þegar hann var yfir-
heyröur fyrir siöasta tölublaö
Helgarpóstsins, en þa reyndist
ekki rhm i blaöinu fyrir þann
hluta yfirheyrslunnar. En kaflinn
i bókinni þar sem Guömundi er
lýst, er a þessa leiö i lauslegri
þýöingu:
„Klukkan i Reykjavik var a
sama tima 10.30 e.h. Forseti
skaksambands Islands tók lyft-
una uppa attundu hæö a hótel
Esju. Guömundur Þörarinsson
var 32 óra gamall, og þaö sem
einn blaöamannanna kallaöi
„Vikingurinn siaandi” — ijós-
skolhæröur, meö sterka höku-
drætti og hvöss augu. Sex feta hór
og 90 kilö, meö mikiö af vöövum
innanundir Tveed jakkanum.
Klappaöu honum a öxlina, og þii
gætir mariö a þér höndina.
Þórarinsson leit Ut eins og
vöövabiint og kom fram eins og
sveitamaöur. Hann smjattaöi
þegar hann at og gekk eins og
hann heföi alist upp I trfeskóm.
Þegar hann stóö kyrr voru fætur
hans eins og jaröfastir giröinga-
staurar. Seigur er islenska oröiö
vfir hann. „Svona maöur”, sagöi
lslendingur viö mig, ,,ef ekki er
hliö sjfeanlegt, þa labbar hann i
gegnum vegginn”. En þaö var
bliöleiki i munnsvip hans, og i
grabiaum augum mótti stundum
greina kimnisglampa. Hann var
fæddur leiötogi, kjarkmikill og
haföi yfirleitt rétt fyrir sfer.
Þbrarinsson hafði alist upp i
fatækri fjölskyldu sem faöir hans
haföi yfirgefiö. Bróöir hans var
gefinn, en enginn vildi taka viö
Guömundi, skapvondu hrekkju-
svini,semlamdiöll litlubörnini
götunni, og var aldrei til staöar
þegar a honum þurfti aö halda.
Hann var alinn upp I Reykjavik af
ömmu hans, og 12 óra geröist
hann lærlingur hja mtirara. „Ég
var skepna”, sagöi Þórarinsson
mér. „En hann sfe möguleika”.
MUrarinn þvingaöi hann til að
ljUka viö gagnfræöaskóla, og fara
a namskeið i verslunarfræöum. 1
Haskóla skipti hann yfir i verk-
fræöi.,,lþa daga vildi ég einungis
veröa sterkur og rikur. Ég var
séöur, og aöur en ég lauk mennta-
sköla haföi ég safnað peningum
til aö kaupa þrjar ibUöir”.
Þaö sem breytti Guömundi Ur
rustamenni i hetju, var sU upp-
götvun aö hann gat snUiö fólki
meö oröum. Ariö 1970, þegar hann
haföifest sér nafn sem bygginga-
verkfræöingur, bauö hann sig
fram a lista hins hóflega sósial-
Iska framsóknarflokks, og varö
yngsti maöurinn i borgar-
stjórninni. „Ég var mjög
metnaöargjam”, sagöi hann mfer
dageinnafeimnisleganhatt. „Ég
ætla aö veröa forsætisraðherra
Islands einhvemtima”.
Iframhaldi af þessari lýsingu a
Guömundi er svo i bókinni greint
fra fundi hans og Fishers a Hötel
Esju, fundi sem haföi Urslitaahrif
a framgang einvigisins. En i yfir-
heyrslu Helgarpóstsins var Guö-
mundur spuröur um þennan
kafla. Spurningarnar og svörin
fara hér a eftir:
1 bök sem Brad nokkur Darrach
hefur skrifaö um einvigi Fishers
og Spasskys, er þaö haft eftir þér,
aö þU værir metnaöargjarn meö
afbrigöum og ætlaöir þfer ein-
hvern tima aö veröa forsætisréö-
herra Islands. Er þetta markmiö
ennþa a stefnuskranni hja þfer?
„Ég held nU aö þessi bók
Darrach sé um margt athyglis-
verö, en engan veginn er þó rfett
meö fariö I öllum atriöum. Ég
minnist þess nU ekki aö hafa viö-
haft þessi orö, nema þa kannski 1
einhverjum haifkæringi i glööum
hópi. Menn veröa nU aö geta gert
aö gamni sinu. Ég hef ekki for-
sætisraöherratign sem neina
framtiöarsýn.
Ef vitnaö er aftur 1 bók Darr-
ach, þa er þar eftir þér haft aö þU
hafir veriöUtsjónarsamur a unga
aldri og viljað veröa rikur og
sterkur og m.a. nfeö aö eignast
þrjar ibUöir meöan þU varst i
nami. Eru þetta rfettar lýsingar a
þfer og eru stefnumiöin enn þau
sömu?
„Ég vil endurtaka, aö nfe-
ar flóknar og erfiöar aö setja á
filmu, og þessi myndaflokkur er
aöeins þriöja tilraunin til þess, —
þvi áöur hafa sést á hvita tjaldinu
„A Call For the Dead” meö
James Mason I hlutverki Smiley
og Harriet Anderson sem eigin-
konu hans, og „Njósnarinn sem
kom inn úr kuldanum” sem var
vinsæl kvikmynd á sinum tima,
meö Richard Burton i aðaihlut-
verki. í „Tinker Tailor” þykja
fjórir menn ábyrgir fyrir þvi hve
afburöavel hefur tekist til aö
viöhalda hinu sætsára andrúms-
lofti bókarinnar. Framleiðandinn
Jonathan Powell, sá sem hefur
búiö kvikmyndahandrit eftir sög-
unni, Arthur Hopcraft, leikstjór-
inn John Irvin, og siöast en ekki
sist aðalleikarinn Alec Guinnes.
TUlkun hans á Smiley þykir
meiriháttarafrek og eitthvaö allt
annaö en fólk á aö venjast i sjón-
varpinu. Og allur leikur i þáttun-
um er sagöur langt fyrir ofan hinn
venjulega BBC gæöaflokk, sem
þó er oftast talinn sá hæsti. Þaö
eina sem þáttunum er fundiö til
foráttu er aö þeir gætu verið
óþarflega flóknir fyrir suma. Þaö
eru margir kallaöir til leiks, og
áhorfandinn hefur ekki alltaf á
hreinu hvaö er nútíöin, hvaö er
fortiöin, hvaö snýr aftur og hvaö
fram.
Þaö gefur „Tinker, Tailor,
Soldier, Spy” enn meira gildi en
ella, aö hún er aö sumu leyti sönn
saga. Eða, — hún styöst viö at-
buröi sem raunverulega áttu sér
stað. Kim Philby, sem nú býr i
Moskvu 68 ára gamali, var eitt
sinn háttsettur maöur I bresku
leyniþjónustunni, en „hvarf” yfir
járntjaldiö áriö 1963, þegar upp
komst aö hann haföi látiö Sovét-
mönnum i té upplýsingar, sem
hann haföi aögang aö i Washing-
ton og London.
— GA
kvæmnin i þessum tilvitnunum
Darrach er ekki mikil. Þaö er þó
rfett aöá unga aldri lagöi feg mikiö
upp lir þvi að veröa sterkur og
rikur. Þetta sýnir best áhrif aö-
stæönanna á skaphöfn manna.
Astæöanna fyrir þessum mark-
miöum má ef til vill leita i þvi, aö
fególstupp viö tiltölulega þröngan
kost og viö slikar aöstæöur veröur
manni starsýnt á hin efnislegu
gæöi. Sem unglingur vildi ég
veröa bjargálna og taldi réttu
leiöirnar i þá átt aö vera sterkur
og rikur. Rikur til þess aö geta
fremur hjálpaö öörum en þurfa
aö leita hjálpár. Sterkur vaé1
mikilvægt I augum unglingsins
þvi einsog Káinn sagði, „sælla er
aö gefa en þiggja.... á kjaftinn”
„Hitt er svo aftur raunveruleik-
inn, aö feg hef aldrei oröiö sterkui*
né rikur. Fljótlega var mfer þfc
ljóst, eftir aö ég komst til full-
orönisára, aö hin sönnu lifsgæö-
liggi nti ekki á þessum slóöum
Þetta er einungis eftirsókn eftir
vindi eins og prfedikarinn sagöi”