Helgarpósturinn - 26.03.1982, Síða 8

posturhrL.
Blað um þjóðmál,
listir og menningarmál.
Utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
AAagnússon.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Gunnar Gunnars-
son og Þorgrímur Gestsson.
Utlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreif ingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Atgreíðsla að
Hverfisgötu 8 10. Simar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
.Áskrifatarverð
á mánuði kr. 30.
Lausasöluverð kr. 10.-
Ógeðfellt
steinullarstapp
Steinullarverksmiðjumálið er
ágætt dæmi um þaö hvernig ekki
á að standa að atvinnuuppbygg-
ingu á tslandi. Ekki bara að i þvi
sé að finna ógeðfelldasta þáttinn I
stjórnkerfi okkar, hreppapólitik-
ina,heldur er þetta einnig dæmi
um það þegar rikið er að skipta
sér að hlutum sem það ætti að
láta sjálfstæða aöila sjá um.
Hér á landi er verulegur mark-
aður fyrir steinull til einangrun-
ar. Hér á landi er að finna megin-
hráefnið til framleiðslu hennar,
blessaðan sandinn, og hér er
einnig til sd orka á hagstæðu
verði sem þarf til framleiðslunn-
ar. Það er þvi ekki undarlegt að
fyrir rúmum áratug fengju is-
lenskir aðilar áhuga á þvi að reisa
stóra steinullarverksmiðju sem
legði undir sig innanlandsmark-
aðinn og flytti einnig út i verulegu
magni.
Sióan fyrstu athuganir fóru
fram á þessu fyrir rúmum áratug
hefur málinu verið velt fram og
aftur inn og útúr iðnaðarráðu-
neytinu. Og nú er svo komið að
fram þarf að fara pólitlskt val á
Alþingi milli tveggja aöila sem
báðir hafa lagt ómælda vinnu í
undirbúningsrannsóknir fyrir
steinullarverksmiöju.
Stofnkostnaöur við svona verk-
smiöju er um 100 milljónir, og það
er ekki meira en svo að með
venjulegri lánafyrirgreiðslu eiga
samtök sveitarfélaga eða stór al-
menningshlutafélög að ráða við
að setja hana á fót, án þess að
rikiö þurfi að vera eignaraöili.
Séu Sunnlendingar og Sauðkrækl-
ingar jafn sannfærðir um að
steinullarverksmiðja sé arðbært
fyrirtæki og þeir vilja vcra láta,
þá er I rauninni ekkert I veginum
fyrir því að þeir taki sjálfir áhætt-
una af þvi aö reka hana.
Það er eitthvað bogið við þaö að
að það skuli vera orðiö að póli-
tisku málii inná Alþingi hvar
svona verksmiðja á að vera a
landinu. Auðvitað á ekki Alþingi
að ákveða það. Ef einhverjir aöii-
ar, eins og t.d. Samtök sunn-
lenskra sveitarfélaga, þora að
taka áhættuna af rekstri svona
fyrirtækis, þá eiga þau auðvitað
að ráöa þvi hvar hún er. Ef þessir
aðilar þora það ekki, þá ferst
þeim auðvitað ekki heldur aö
brúka munn þó rikið ákveði aö
hafa hana þar sem það telur rétt.
Rikið á ekki að taka frumkvæðið
af s veitarfélögunum, og
skammta þeim siðan verkefni aö
geðþótta, eins og gert hefur verið
I steinullarmálinu.
Steinullarmálið er orðiö heldur
ógeðfellt. Það eru ekki lengur
fjárhagslegir hagsmunir sem
máli skipta, heldur hreppapólitfk
af versta tagi. Bæði Sunnlend-
ingar og noröanmenn beita póli-
tiskum þrýstingi af öllum mætti
til að fá sitt fram og ekki verður
annaö séð en að innan skamms
komi til harkalegra átaka á Al-
þingi vegna þessa máls, þar sem
Eggert Haukdal verður væntan-
lega á aðalhlutverkinu og allir
vita hve atkvæði hans er mikil-
vægt ríkisstjórninni.
Það væri þvi eftir ööru ef stein-
ullarverksmiðjan yrði rikis-
stjóminni að falli.
Veistu hvaö
ég frétti ?
Ef maður fylgist með
fréttum af þvi sem er að
gerast I heiminum fer ekki
hjá þvi að maður hugsi oft
og iðulega um mannrétt-
indamál og mannhelgi.
Hvernig getur það til
dæmis veriö verjandi að
skjal um rétt og helgi
kengúrunnar i Astraliu,
fyrir bænarstað vinkonu
minnar, fyrir mörgum
árum. Enda er ég ekkert á
móti kengúrunni — nema
siður sé. Ég er lika frekar
hlynnt selnum, enda sæti
Austfjaröafpóstur trá Dagnýju Kristjánsdóttur
svipta milljónir manna i
Póllandi frelsi og mann-
réttindum til að tryggja
frelsi og mannréttindi i
landinu? Og hvernig getur
það verið verjandi að
skáka alþýöu manna i E1
Salvador til og frá á alþjóð-
legu taflborði Ronalds
Reagan? Hvernig geta
þessir svokölluöu ráöa-
menn i'heiminum tekiö sér
vald og umboð til að velja
dauðann fyrir einstaklinga,
skoðanahópa, þjóðarbrot,
fólk—gamalt og ungt?
Guð, ég veit aö það er asna-
legt að vera aö spyrja
svona tilfinningalegra
spurninga — en samt —
mér er næst að halda að ef
mannréttindi ogmannhelgi
væru nokkurs metin, yfir-
leitt, þá væri öðruvisi um-
horfs i heiminum i dag.
Og satt að segja tekur
frelsisbaráttan á sig kynd-
ugar myndir á köflum. Ef
ég man rétt skrifaði ég
undir ástrihufullt bænar-
-----------------------)
sist á mér að vera á móti
honum, ættuð frá Breiða-
fjarðareyjum þar sem for-
feður minir hafa étið sel frá
ómuna tið. En ef ég risi nú
upp úr körinni og færi aö
gera eitthvað i frelsismál-
unum þá held ég að ég
myndi byrja á að berja i
borðið i þágu manna en
ekki kengúru og sels. Svei
mér þá.
Og þá getum við kannski
spurt okkur i allri hrein-
skilni, með hönd á helgri
bók, hvernig mannrétt-
indamálin standi hjá okkur
hér i þessu lýðfrjálsa og
strfðslausa landi. Ég þekki
fólk sem hefur átt erfitt
með að fá vinnu hér af þvi
að það er þekkt að þvi að
hafa róttækar skoðanir.
Fái það vinnu má það búast
við að vera undir tvöföldu
eftirliti, sæta tortryggni og
aðkasti af þvi að það er
„vandræðafólk”. Og við
skulum halda áfram.
„Vandræðafólkiö” stendur
sig vel i vinnunni og það er
Föstudagur 26. mars 1982 helgarpásturinn
bara ekkert útá það að
setja á þeim vettvangi og
þá kemur hin persónulega
hlið málsins til umræðu...
og slúðrið fer af stað.
Nú er best að segja það
strax að ég hef ekkert á
móti slúðri útaf fyrir sig.
Slúöur um náungann er,
held ég, jafngamalt is-
lensku þjóðinni og nægir til
dæmis að benda á Njálu þvi
til stuðnings. Mér kæmi
heldur ekkert á óvart þó að
paparnir hefðu slúðrað
töluvert hver um annan.
Slúður getur, að minu viti,
verið til marks um heil-
brigðan áhuga og forvitni
manns um mann. En svo
getur gamanið orðið ansi
gráttog illyrmislegt á köfl-
um.
Þegar fólk hefur hreint
ekki um neitt að tala fara
sumir að búa til safarikar
sögur. Og nú skulum við
segja eina: Veistu hvað ég
frétti? Jón skraddari er
„vandræðamaður” hvað
skoðanir snertir og það
sem verra er; hann er
„furöulegur”, gengur alltaf
I siðum frakka með stóran
hatt og sjal á götum úti.
Hann er góður skraddari og
ógn almennilegur en það er
oft ópallykt af honum sem
er náttúrlega til að fela
brennivins- og hasslyktina.
Það er oft ljós fram eftir
hjá honum og þá er hann
náttúrlega að drekka,
reykja, berja konuna og
börnin á milli þess sem
hann heldur framhjá og
stundar djöfladýrkun.
Hvað annað ætti hann
eiginlega að vera að gera?
Þetta liggur I augum uppi!
Aumingja börnin hans.
Eftir smátima vita allir
i þessu litla sam-
félagi — nema Jón — að
hann er voðamaður og
margfaldur lögbrjótur.
Það er aldrei lögð fram
kæra, málið er aldrei rann-
sakað— það eru nokkurs
konar skuggadómstólar
sem hafa afgreitt málið,
sér til skemmtunar. Og
þegar vesalings Jón fréttir
það hverju honum er gert
að standa undir... Hann
getur ekki einu sinni fengið
að bera glóandi járn til að
sanna sakleysi sitt eins og
þjáningabræður hans á
miðöldum (öllu fer aftur.)
Og hver er nú réttur Jóns?
Þetta grin fer fram um
allt land, við þekkjum þetta
ferli öll og sumum finnst
þetta ekki grátt gaman.
Aðrir fara hins vegar að
velta þvi fyrir sér eftir að
hafa horft á menn leggjast
si svona á náungann — allt
i góðu — hver séu eiginlega
mannréttindi venjulegs
fólks og hvað sé eiginiega
mannhelgi ihugum manna
hér við hliðina á okkur?
Væri ekki svolitið snjallt að
byrja á að Ihuga það áður
en menn taka afstöðu til
kengúru eða sels eða þaðan
af alvarlegri mála?
Af viöríöni
Ég móðgaði góða konu
um daginn. Ég bað hana
vera kvöldgest hjá mér i
útvarpinu; móti ágætum
manni. Hún gerðist treg i
taumi.
— Ertu treg, spuröi ég.
— Ég vil helst fá mann-
inn minn á móti mér.
— Kemur ekki til mála,
ég vil ekki sjá hann. Hann
er svo pólitiskur.
— Hann er það. Ég er
pólitisk. Allt er pólitik.
— Lika ástin? Lika kær-
leikurinn?
Mér skildist aö svo væri.
Hreint allt pólitlk. Ég reyni
að malda i móinn.
með mér að heiman þann
daginn, og horfi I angist á
einstefnuandlit samborg-
aranna i von um að mér
verði bjargað brott af horn- j
inu. Siðast stóö ég á horni I
að tala við eitt tónskáld og
einn alþingismann sem
haföi kastað aö mér orði,
stoppað mig á frjálsri j
göngu.
— Ég var svolitið
óánægður með greinina um
þig I íslendingi, sagði hann.
—■ Jæja, svaraði ég og
heilsaði tónskáldinu. Ég
stóö lengi I þeirri trú að þú
hefðir skrifað greinina,
sagði ég við þingmanninn.
Birgir Sigurðsson— Heimir Pðlsson— Hrafn Gunnlaugsson — Jón Bald-
vin Hannibalsson — Jónas Jónasson — AAagnea J. AAatfhlasdótfir — Sig-
uróur A. AAagnússon.
— Uss, sagði góöa konan,
ég mundi tala um pólitlk.
Ég sagði henni að ég vildi
bara ekki fá slikar umræð-
ur I rólegan tal-þátt, mér
leiddist fólk sem kallaði
hvert annað lygara og
landráðapakk.
Konan móðgaðist
fyrir hönd manns sins og
þeirra annarra sem hafa af
þessu atvinnu að klúðra
landsmálum.
Ég hef tekið eftir þessu
dálitiö meö stjórnmála-
menn, að ég, sem hef at-
vinnu af þvi að tala, verð að
gjalti þegar ég kem I her-
bergi þar sem fyrir er at-
vinnupólitikus. Ég tala nú
ekki um ef ég hitti alþingis-
mann á götuhorni og er
ekki sammála honum.
Áður en langt um liður er
ég búinn að skipta um
skoðun hafi ég haft ein-
hverja, búinn að missa litla
sjálfstraustiö sem ég tók
Næstu langar minútur
vildi hann fá að vita af
hverju ég héldi það; ég fékk
að vita aö hann heföi nú
ekki slikan áhuga á mér,
liklegast væri ég þó sjálf-
stæðismaður, það hefði
hann heyrt og hvernig sem
ég reyndi að segja honum
aö ég yröi ævinlega mál-
laus þegar ég talaði við
stjórnmálamann, var ég
kominn I hár með honum
um bókstaflega ekki neitt,
og tónskáldiö löngu fariö
heim að semja.
egar honum
þóknaðist, alþingismann-
inum, að sleppa
aumingjanum, var ég dá-
litiö ruglaður um tima. Það
hafði einu sinni hvarflað að
mér að fara fram einhvers-
staöar, llklegast i Þing-
eyjarsýslu þar sem ég var
viss um atkvæði hundanna
á bæjunum, og kannski ein
og ein góö kelling myndi
kjósa þennan mann úr út-
varpinu. Voru ekki einir
þri'r orðnir þingmenn út á
útvarpið og sjónvarpið?
Ég hugsaöi guösélof að
ég geröi það ekki, enda
fyrir hvaða flokk?
Framsóknarmaöur sagöi
við mig eitt sinn: Er ekki
kominn timi til að þú komir
heim til föðurhúsanna?
Það var þegar ég skrifaði
ieikhúsgagnrýni i Alþýðu-
blaöið. Svo var ég frétta-
ritari Moggans á Akureyri i
eina tið, skrifa stundum
bréf að sunnan i Dag á
Akureyri og fyrir löngu,
greinar i Islending. Svo les
ég Þjóðviljann.
Svona pólitiskt viðrini á
að merkja.
Jæja, nema hvað? Jú, ég
vakna einn morgun og er
aö beygja gormjárn til að
verða nú einhverntima
sterkur, og er þá allt i einu
kvæntur frambjóðanda!
I^vennabyltingin byrj-
aöi ekki heima hjá
mér, en mjög fljótlega var
ég látinn smyrja mitt eigiö
brauö, jafnvel skera þaö.
Stundum gekk konan svo
langtað láta mig elda ofani
sjálfan mig! Hún lét mig
lúta svo lágt að bursta
mina eigin skó og haföi ég
ekki gert þaö (burstaö skó)
siðan ég sat um nætur og
burstaöi skó með séra
Bolla I Laufási. Hann var
þá ekki prestur, heldur
strákur i skóla og vakti á
Hótel Varöborg þar sem ég
var gestur.
Ég skal ekki orðlengja
um mina niðurlægingu sem
karlpungs, hún varð algjör
á nokkrum árum.
Nú sit ég og hugsa hvers
ég eigi aö gjalda. Konan
min sæt og prúð, er orðin
óþekkjanleg frá þvi við
töltum upp að altarinu. Ég
hef stundum spurt mig,
hvort hún hafi verið i
dularklæöum þá. Nú ætlar
hún, ásamt fjölda annarra
villikvenna, að rugla
systepiið i Borgarstjórn,
þar sem pungarnir hafa
ráöið öllu hreint, og búið aö
kjósa svo margar nefndir
og ráð, aö liggur viö ráö-
leysi.
Ef svo fer sem mig
grunar aö kvensur komi að
einni kellingu eða svo, fer
kannski einn pungur heim
að bursta skóna sina.
Bráöum kemur vorið
meö kosningar og brölt til
undirbúnings þeim. Þá
munu pungarnir reyna að
gera litiö úr kellum. Þá
kemur sér nú vel fyrir þá
að hafa reynslu i að tala
langt mál og sannfærandi
um ekkert. Þá fáum við að
sjá hve auðvelt er að gera
hvitt svart, og svart hvitt
eöa kremað. Þá munu
pungar hlæja rosalega og
yppa öxlum af kappi. Bara
þeir fari ekki úr axlarliðn-
um!
I^onan min hefur ekki
spurt mig hvar ég sé i póli-
tik. Hún veit aö ég er við-
rini. Hún hefur verið dálitiö
mikiö á fundum upp á sið-
kastiö. Viö heilsumst samt
frekar innilega á morgn-
ana og hún hefur lofað að
slökkva ljósin þegar hún
kemur heim á kvöldin.
Konan min pena og sæta,
er aö vakna til vitundar um
sjálfa sig og samfélag sitt.
Kannski vakti ég hana —
meö þögninni?
T