Helgarpósturinn - 26.03.1982, Side 20

20
Föstudagur 26. mars 1982 helgarpústurinn
Leiklistarnemar frumsýna í dag:
,,Finnur karlinn,
kisa og seppi,/
— leiksýning
ætluð yngstu
leikhúsgestunum
Þótt stundum sé haft á orði, að
fjöldi leiksýninga i Reykjavik sé
svo mikill, að æri óstöðugan að
elta þær aliar uppi og berja
augum, þá er staðreyndin samt
sá, að stór hluti ibúanna verður
útundan I öllu fióðinu. Barna-
sýningar eru viðburður. Yngstu
áhorfendurnir fá litið að sjá við
sitt hæfi. i nágrannalöndum
okkar fara leikhópar stöðugt i
skóiana og leika fyrir yngstu
nemendurna. Nú ætlar þriðji
bekkur Leiklistarskóians að bæta
um og frumsýnir I dag, föstudag,
finnskt barnaleikrit, sem reyndar
er upphaflega rússneskt og heitir
,,Finnur karlinn, kisan og sepp-
inn". Frumsýningin verður I hús-
næði Leiklistarskólans, þ.e.
gamla Miðbæjarskólanum,
gengið inn úr portinu.
„Finnur karlinn, kisan og sepp-
inn” var upphaflega smásaga
eftir rússneska höfundinn
Eduardo Uspenski, en finnski
leikhúsmaðurinn (konan) Ritva
Siikala kom sögunni i leikform.
Leikritið er ætlað bömum allt
niður I fjögurra ára aldur, en að
sögn nemendanna I þriðja bekk
Leiklistarskólans, gilda engin
aldurstakmörk upp á við, þvi for-
eldrar hafa án efa ekki siður gott
eða gaman af.
„Þetta er engin predikun”,
sagði einn leikendanna, ,heldur
fyrst og fremst ævintýri, þótt
sagan f ja Ui um sex ára dreng sem
strýkur að heiman. Kannski má
segja að verkið fjalli um nauðsyn
þess að taka tillit til vilja barna.
En leikritið höfðar fyrst og fremst
til Imyndunarafls barnanna. Það
koma fram ýmis dýr; héri og
kráka, hundur og köttur, belja og
úlfur og svo pósturinn sem sumir
hér segja að sé bévltans skepna
lika”.
Það er Stefán Baldursson leik-
stjóri sem hefur unnið þessa
sýningu með leiklistarnemunum
og auk hans hafa ýmsir aðrir lagt
hönd á plóginn, svo sem Magnús
Pálsson sem gerir leikmynd.
Leikendumir sem þátt taka I
sýningunni eru sjö talsins og
kannski eins gott að taka eftir
nöfnunumþeirra núna, þegar þau
em langleiðina búin með sina
skólagöngu, þvi hér eru á ferðinni
leikstjörnur framtiðarinnar;
Kristján Franklin Magnús,Sigur-
jóna Sverrisdóttir , Eyþór Arna-
smi, Vilborg Halldórsdóttir, Helgi
Bjömsson, Maria Sigurðardóttir
og Edda Heiðrún Bachman.
— GG
„Finnur karlinn, kisan og seppinn” — úr sýningu Leiklistarskólans sem frumsýnd verður i dag og er
ætluð ungum böriium.
Skýjaglópar allra tíma
Leikfélag MA.
Skýin. Gamanleikur eftir
Aristofanes
Þýðing:Karl Guðmundsson
Leikmynd, leikmunir, búningar
og leikhljóð: Hopurinn
Lýsing: Viðar Garðarsson ofl.
Leikstjóri: Andrés Sigurvins-
son.
Leikrit voru sem kunnugt er
mjög í hávegum höfð i Aþenu-
borg hinni fornu, svo mjög að
yfirvöld ákváðu að aðgangur að
leiksýningum skyldi vera
ókeypis vegna þess menntunar-
gildis sem leiksýningar hefðu
fyrir almenning. Höfundar
notuðu þennan miðil óspart til
að koma skoðunum sinum á
framfæri, og ekki virðist rit-
skoðun hafa verið ýkja ströng á
þessum tima, að minnsta kosti
er hætt við að fara myndi um
ýmsar frómar sálir ef einhver
leikritahöfundur i dag tæki upp
á þvi að semja verk þar sem
gert væri gys að Sókratesum
samtimans, og það án þess að
svo mikið sem breyta nöfnum
frá raunveruleikanum. Vafalit-
ið hafa „Skýin” valdið miklu
fjaðrafoki þegar þau voru sýnd i
Aþenu fyrir meira en tvöþúsund
árum, enda er hér um að ræða
hárbeitta ádeilu á hið aþeniska
samfélag. En þó að ádeilan i
verkinu beinist að hinu forn-
griska samfélagi, þá hefur hún
furðuvel staðist timans tönn.
Enn I dag eru til Sókratesar sem
leitast við að hafa auðtrúa al-
menning aö ginningarfiflum(oft
undir menntamannslegu yfir-
varpi.
Og þvi miður viðgengst það
alltof oft að óþægilegir einstakl-
ingar séu þurrkaðir út fyrir til-
stilli hins svokallaða al-
menningsálits, sem telur slikt
heillavænlegra en að lita i eigin
barm. Þá hafa hin svokölluðu
unglingavandamál mér vitan-
lega ekki ennþá verið leyst.
Hrossin eru enn til staðar i
hugarheimi unglinganna þótt
þauhafi nú að visu vélvæðst. Og
enn i dag leita menn „patent-
lausna” á blankheitum sinum.
Raunar má segja að stjórnmál
séu litið annað en þessi leit
þegar allt kemur til alls. Og
Sókrates gamli var áreiðanlega
ekki siðasti skýjaglópurinn. Og
tæpast sá fyrsti heldur.
Þessi uppfærsla LMA á
„Skýjunum” er sú fyrsta hér-
lendis en annað verk hans
Lýsistrata hefur áður verið
sýnt hér við talsverðar vin-
sældir. Það er Andrés Sigur-
vinsson sem annast hefur þessa
uppsetningu, og er ekki annað
hægt að segja en að dável hafi tih
tekist. Hann hefur valið þá
skynsamlegu leið að ná þvi
besta út úr þeim efniviði sem
fyrir hendi var án þess nokkurn-
timann að ofkeyra og honum
tekst meistaralega að nota
möguleika sviðsins til hins
Itrasta, og notkun hans á Skýja-
kórnum er hreinasta augnayndi
svo eitthvað sé nefnt. Leik-
myndin er ágæt, enda er hún
nánast engin eins og raunar til
siðs var i forngriska leikhúsinu.
Hugmyndin með stigana er
stórsniðug. Þessir stigar geta
ýmislegt táknað svo sem mann-
félagsstigann, eða viskustigann.
En þótt leikmyndin sé fábrotin
þá verður ekki hið sama sagt
um lýsinguna sem eykur stór-
lega á áhrifamátt sýningar-
innar. Leikur er yfirleitt með
ágætum, ekki sist þegar tillit er
tekið til reynsluleysis hinna
ungu leikenda, en nokkuð háir
það öllum leik hversu stirður og
tyrfinn textinn er á köflum. Það
verður að segjast eins og er að
þýðing leiksins er alls ekki nógu
góð. Það er eins og i hana vanti
allan innblástur og léttleika.
Hér gefst ekki tóm til að fjalla
um frammistöðu einstakra
leikara svo viðhlitandi sé.
Hjálmar Hjálmarsson leikur
bóndann Strepsidiades. Nokkuð
skortir á að textaframburður
hanssénægilega skýr, ef til vill
fer hann verr út úr fyrrnefndum
þýðingarvandkvæðum en aðrir,
er hann að minu mati ekki nógu
aulalegur, eins og hlutverkið
virðist þó geta boðið uppá, en
Eðvald Valgarðsson er ágætur i
hlutverki sonarins
Feidippidesar, og Gunnar
Þorsteinsson er kostulegur
Sókrates, en besti maður
sýningarinnar er að minu mati
tvimælalaust Halldór Björnsson
i hlutverki Retts talsmanns hins
Góða málstaðar. Aðra eins
skrumskælingu á þvi sem vér
nefnum einu nafni réttlæti er
erfitt að hugsa sér. Þá gefur
Skýjakórinn sýningunni einkar
þokkafullan blæ.
Það er semsé hægt að
skemmta sér prýðilega á
sýningu þeirri sem menntskæl-
ingar á Akureyri bjóða uppá i ár
um leið og maður furðar sig á
þvi hversu litið heimurinn hefur
breyst I þau meira en tvö
þúsund ár sem liðin eru siðan
Aristofanes tók samborgara
sina á beinið á svo drepfyndinn
hátt. Þökk fyrir skemmtunina.
Völd og viðgangur
Vald einnar þjóðar yfir ann-
arri birtist með ýmsu móti, ekki
sist á menningarsviðinu. Vér Is-
lendingar eigum heldur en ekki
dæmi þessa úr elstu sögu vorri,
þegar norræn herraþjóð máði út
flest ytri menningareinkenni
keltneskrar lágstéttar, einkum
þó málið.
Eftir stóð þó eitthvað, sem
kallast mátti íslensk menning
og dafnaði við kóngaleysi,
valdalitla kirkju og alþjóðleg
samskipti i þrjár aldir. Hún
varð sem betur fer harla frá-
brugðin andlegri ásjónu ann-
arra Noröurlanda og hélt áfram
að vera það, uns við lentum
undir dansk-þýskri menningar-
einokun um 1600. Sem betur fór
stóð sú menningaráþján ekki
nema tvær aldir og dugði hvergi
nærri til að afmá allt, sem kalla
mátti sérstætt I okkar fari. En
vitneskjan um hana hefur ætið
gert mig heldur tortrygginn á
þetta Nordsat.
Allnokkur hneigð var þó um
tima I þá áttina að fordanska
eftirnafn sitt, og urðu þvi ýmis
dæileg tilbrigði einsog Gunlög-
sen og öfjord. Jafnvel þjóðern-
isberserkur einsog Bjarni Vig-
fússon Þórarinssonar vildi endi-
lega heita Bjarni Thorarensen
og kalla Sveinbjörn Egilsson
Egilsen við daufar undirtektir
hins siðarnefnda. Það þarf þvi
enganað undra, þótt t.d. vaskur
maöur að nafni Pétur Rögn-
valdsson léti sig hafa það að
heita Peter Ronson til þess að
komast að hjá menningarstór-
veldinu Hollywood.
Sama sagan var auðvitað
uppi, þegar tóngáfaðir Tékkar á
18. öldleituðuframa sins meðal
hinnar þýskmæltu yfirþjóðar.
Þótt bæheimskir aðalsmenn
hefðu vissulega sinar hirð-
hljómsveitir var á þessum tima
offramboð á tónlistarmönnum
hjá þessari músikölskustu þjóð
álfunnar. Það stafaði m.a. af
óvenjumiklum tónfræðsluáhuga
hjá kirkjuorganistum og skóla-
stjórum i hverju þorpi, enda
Guðný Guðmundsdóttir og
Mark Reedman léku af list
og leikgleði á siðustu Há-
skólatónleikum.
fékk Bæheimur auknefnið
„Tónlistarháskóli Evrópu”.
Einn þessara bæheimsku út-
flytjenda var Jan Vaclav Stam-
ic (1717 - 57). Hann kom hálfþri-
tugur sem fiðlari að hljómsveit
kjörfurstans Karls Theódórs,
sem sat I smábænum Mannheim
við ármót Necker og Rinar. Þar
var hann eðlilega nefndur Jo-
hann Wenzl Stamitz. Frá 1745
stjórnaði hann sveitinni og geröi
hana að mestu brautryðjenda-
hljómsveit I Evrópu um sina
daga og mun lengur. Til þessa
Mannheim-skóla eru raktar
ýmsar nýjungar I sinfóniskum
flutningi, sem siðan þykja sjálf-
sagðar, svosem skarpari skil
milli forte og piano, sivaxandi
eða siminnkandi styrkur allrar
hljómsveitarinnar, crescendo
og diminuendo. Haft er i minn-
um, að þegar hlustendur heyröu
þessi stilbrögð I fyrstu skipti,
hafi þeir risið uppúr sætunum i
crescendo og hnigið niður aftur
allshugar fegnir I decrescendo.
Þetta máttu jassleikarar þakka
fyrir tveim öldum siðar.
Jan var einnig mikilvirkt tón-
skáld og samdi meðal margs
annars um 50sinfóníur. En hann
mátti látínn þola hið sama og
fleiri brautryðjendur, að fæstir
njóta eldanna, sem fyrstir
kveikja þá. Hann var gleymdur
i hinum stóra heimi alla 19. öld-
ina, og það var ekki fyrr en eftir
að Tékkóslóvakia varð sjálf-
stætt riki árið 1918, að eitthvað
var tekið að dusta rykið af verk-
um hans. Og þá sögðu austur-
riskir, að sinfóniur hans „liktust
eldri sinfónfum Haydns”. Það
mun út af fyrir sig rétt, en
Stamitz var bara dauður, áður
en Haydn tók að semja sinfóniur
og fullkomna þær.
Enginn afneitar mikilleik
Haydns, Mozarts og Beethov-
ens. En það má leyfa sér að
spyrja, hvort snilld þeirra ein
hefði nægt til að þeim væri
hampað eftir dauða sinn, hefðu
þeir ekki verið af þýsk-austur-
risku þjóðerni, heldur haft i
hjartanu blóð úr hrakinni,
smáðri og kúgaðri þjóð. 19. öld-
in, einkum fyrri hlutinn, var
nefnilega hatrammur baráttu-
timi milli hrörnandi einveldis og
vaxandi þjóðernishreyfinga I
ýmsumsmærri löndum Evrópu.
Og sú barátta birtist m.a. I hæg-
látri viðleitni herraþjóðarinnar
tíl að gleyma föðurlandssinnuð-
um listamönnum undirþjóð-
anna, en upphefja sina eigin.
Maður spyr sig óvart, hvort það
sé algjör tilviljun, að íslands-
klukkan eftir Halldór Laxness
hefur aldrei komið út á ensku.
öll þessi rolla spratt af þvi, að
á sfðustu Háskólatónleikum
spiluðu þau Guðný Guðmunds-
dóttir og Mark Reedman Dúett
nr. 2 op. 12 fyrir fiðlu og lágfiðlu
eftir Karel Stamitz (1746 - 1801)
son Jans þess, sem áður var
getið. Hann var þekktur fiðlari
og tónskáld á sinni tið einsog
faðirinn og hét auðvitað Karl að
fomafni uppá þýsku. En heldur
er enska skörin tekin að færast
upp f bekkinn, þegar hann er
skrifaður Carl I Islenskri efnis-
skrá.
Þetta er bráðskemmtilegt
verk og gaf ekkert eftir Dúó
MozartsK 424, sem þau fluttu á
eftir. Hvort tveggja hristu þau
fram úrermunum af list og leik-
gleði, þótt sá grunur læddist
reyndar, að þau hefðu þurft ögn
fleiri æfinga við. Passacaglia
Handels i útsetningu Johans
Halvorsens vakti hinsvegar
ekki þann grun.