Helgarpósturinn - 02.04.1982, Blaðsíða 22

22
Trompettsnillingurinn Bowie
Það er ekki laust við að d jass-
geggjarar landsins svo og aðrir
unnendur frjálsrar sköpunar,
séu farnir aö fá fiðring i mag-
ann. Það eru ekki nema þrjU
kvöld þangaö til Art Ensemble
of Chicago trylla á Broadway og
eftir þeim fréttum sem borist
hafa úr Evrópuferðalagi kapp-
anna bendir allt til þess að
mánudagskvöldið næsta verði
minnisstæður listaviðburður.
1 siðasta pistli fjallaði ég
nokkuð um sveitina og áð þessu
sinni ætla ég að fara nokkrum
orðum um þann einstakling
hennar sem mér finnst athyglis-
verðastur. Ekki það að hann sé
merkari tónlistarmaður en fé-
lagar hans, heldur hefur hann
mótað nýjan stíl á trompetinn
og er að minu viti frumlegasti
trompetleikari djassins sfðan
Don Cherry kom til sögunnar á
árunum fyrir 1960. Einsog
frumlegasti saxisti síðari ára,
Arthur Blythe, hefur Bowie kór-
ónað stil sinn með þvi að leita i
tónmyndun afturfyrir boppið, til
sniilinga hins klassiska djass.
Slikt léku aðrir tvimenningar
með sóma i upphafi frjálsdjass-
ins: tenoristinn Archie Shepp og
básúnublásarinn Roswell Rudd.
LesterBowiefæddistárið 1941
og ólst upp i St. Louis einsog
fleiri ágætir trompetleikarar
(Miles Davis, Clark Terry og
Shorty Baker svo þeir helstu séu
nefndir): Faðirhans var tromp-
etleikari og tók að kenna synin-
um blásturinn niu ára gömlum.
(„Gamli maðurinn ^getur enn
gripið hornið og blasið mig i
kútinnV) Fjórtán ára gamall
stofnaði Lester fyrstu hljóm-
sveit sina og meðan hann stund-
aðiháskólanám blés hann bopp-
ið einsog hann ætti li'fið aö leysa.
Kenny Dorham var þá helsta
fyrirmynd hans, en áður haföi
hann lært mikið af meistara
Armstrong. („Mitt uppáhald i
þátið, nútið og framtiö’.’) Bowie
blésum hri'ði rýþmablús blönd-
um, hljóðritaði m.a. með Albert
King og giftist söngkonunni
Fontella Bass. Árið 1966 komst
hann i kynni við tilraunahljóm-
sveit Muhal Richard Abrams,
æðstaprests AACM (samtök
skapandi tönlistar) i Chicago.
Þá var framtiðin ráðin og fljót-
lega fór hann að æfa með
Roscoe Mitchell: Art Ensemble
of Chicago varð til og fyrsta
skifa þeirrra var gefin út undir
nafni Bowies: Number 1 & 2
(Nessa N-l).
Er þeir félagar dvöldu i Evr-
ópu stjórnaði Bowie stórhljóm-
sveit á BadenBaden djasshátið-
inni. Þar léku helstu djassleik-
arar Evrópu ásamt ameriskum
og voru fjórir Skandinavar i
Hópnum: Eje Thelin, Bemt
Rosengren, Terje Rypdal og
Palle Danielsson. Þetta var
hljóðritað og gefið út: Gittin’ To
Know Y’All (MPS (G) 15269).
Siðan hafa þó nokkrar plötur
Fðstudagur 2. aprfi 1982 helgsrposturinn
Bowie — hefur mótað nýjan stil
á trompetinn.
komið undir nafni Bowies og má
þar oft finna verk sem sjaldséð
eru á skifum frjálsdjassara ss.
St. Louis Blues og Hello Dolly.
Þá lætur hann gamminn geysa
og húmorinn er allsráðandi i
armstrongskum ópusunum.
Fyrir stuttu kom út hjá ECM
nýjasta skifa Bowies: The
Grcat Pretender, og gamnar
hann sér þar við hið þekkta
Platterslag. Ein ágæt Bowie-
skifa hefur stundum fengist
hér: The 5th Power (Black Saint
BSR0020) þarsem Arthur Blythq
Amina Myers, Malachi Favors
og gamli AEOC trommarinn
Phillip Wilson ganga til liðs við
Bowie og fer vel á með Bowie og
guðspjöllunum þegar Myers
þenur sálina i God Has Smile on
Me.
Um tima lék Bowie með New
Directions Jack deJohnette og
blés hann þá davislegar en fyrr
og siðar. A siðustu ECM skifu
AEOC: Full Force fer hann á
kostum i minningarstefinu um
Mingus (Charlie M) og blæs i
ætt við Red gamla Allen. Tónn-
inn treiður og voldugur og urrið
eins og hjá gamla manninum
undir lokin.
Fáirdjassleikarar okkar tima
hafa sameinað stilblæ hins liðna
jafnvel tónhugsun núsins og
Lester Bowie. Slikt er snillinga
einna.
PS: Tvöfalda hljómleikaplata
AEOC sem var að koma út hjá
ECM: Urban Bushmen, er
væntanleg til landsins i næstu
viku .Það er Grammið á Vestur-
götu 53B, sem sér um innflutn-
inginn.
Vandað en ódýrt
Béla Bartók ( 1881—1945)
Pi'anótónlist (plata nr. 6) :
Þrjár Búrleskur, Allegró
barbaró,
Fyrstu pianótimarnir, Sónatína.
Rúmenskir dansar, Rúmensk
jólalög, I-II.
Svíta op. 14, Þrjú ungversk
þjóðlög
Flytjandi: Dezsö Ránki (pianó)
Otgefandi: Hungaroton SLPX
11336
Dreifing: Fálkinn
Á siðasta ári voru liðin 100 ár
frá fæðingu Béla Bartók. Fátt er
jafn ómerkilegt og það, að finna
sér tveggja núlla ártal sem
ástæðu til að fjalla um tónlist
slikra meistara. Ég hef þó
nokkra afsökun: Hingað til hef-
ur plötuútgáfa á verkum Bar-
tóks verið mjög brotakennd og
er þá vægt til orða tekið. Það
þurfti þvi greinilega eitthvert
meiriháttar tilefni, svo útgáfu-
fyrirtæki teldu sig knúin til að
bæta þar úr.
Staöa Bartóks er tvenns lags,
þjóðleg og alþjóðleg. Ungverjar
hafa gert meira úr hinni fyrri,
en utan Ungverjalands ( og
einkum á Vesturlöndum) hefur
tónskáldið fremur verið mælt
eftir alþjóðlegum mælikvarða.
Þannig þekkja flestir Islending-
ar betur tónskáldið fyrir kamm-
erverkin (einkum strengja-
kvartettana 6), hljómsveitar-
verkin og balletta ( og óperuna
„Kastali Bláskeggs).
Það má þó ekki gleyma þvi
griðarlega starfi sem fólgið er i
þjóðlagasöfnun hana sem hann
vann að alla ævi. En þvi miður
hefur sá þáttur verið enn verr
kynntur hér en nokkuð annað
sem þetta mikla tónskáld lét
eftir sig. Og staðreyndin er sú,
að ómögulegt er að nálgast tón-
verk Bartóks, án þess að skilja
grundvöll þeirra, þjóðlagarann-
sóknirnar.
Ein af metnaðarfyllstu af-
mælisútgáfum, sem ég hef rek-
istá.er „Hungaroton” — útgáf-
an, frá föðurlandi tónskáldsins.
Þetta er heildarútgáfa, og telur
um 40 plötur. Er henni skipt i
fimm flokka: I. Hljómsveitar-
verk, II. Pianótónlist , III.
KammertónlistfIV. Söigtónlist
og V. Posthumus-verk. Heildar-
safnið er fáanlegt, en vilji menn
kaupa einstakar plötur, er
píanótónlistin eini flokkurinn
sem kominn er, en hinir eru
væntanlegir innan tiðar.
Ég tók af handahófi plötu nr. 6
I hinum 11 platna pianóflokki.
Einleikarinn er hinn efnilegi
DezsöRánki, þritugur Ungverji
sem hefur unnið til fjölda verð-
launa út um viða veröld. Leikur
hans er öruggur og túlkunin
heilsteypt. Þrjár Búrleskur
(1908—11) op. 8c, gefa til kynna
tök Ránkis á viðfangsefninu og
hið fræga Allegro barbaro
(1911) veitir i meðferð pianó-
leikarans mikla innsýn i stil og
hugsun Bartóks. Sónatina (1915)
og Svita op. 14 (1916) eru að
minu mati skemmtilegustu og
athyglisverðustu stykkin á plöt-
unni, einkum hið siðarnefnda,og
hér er pianóleikurinn og túlkun-
in hárfin.
Með hverju umslagi (hverri
plötu) fylgja nákvæmar og
vandaðar heimildir. Það er
greinilegt að mikið hefur verið
lagt i þessa útgáfu og mega
Ungverjar svo sannarlega vera
stoltir af þessu viðamiklu og
vandaða safni.
Safnið hefur hlotið „Grand
prix du dusque”.
Úl-la-la og ívið betur
»5
niE SECBKT IMH.K I MAN’S R4IJ.
The Secret Policeman’s
Other Ball
Um miðjan september i fyrra
voru haldnir I Theatre Royal I
London fjórar skemmtanir á
vegum Amnesty International,
þar sem allur ágóöi rann til
samtakanna.
A skemmtunum þessum
komu fram ýmsir þekktir
skemmtikraftar, sem náttúr-
áratuga saman I fyrsta skipti.
Það má þó til gamans geta þess
að þeir spiluðu i sömu hljóm-
sveitinni um tima, en bara ekki
saman,þvi Jeff Beck tók við af
Eric Clapton sem gitarleikari
hljómsveitarinnar Yardbirds i
mars 1965.
Þeir félagar byrja á „instru-
mental” laginu ’Cause We’ve
Ended As Lovers, sem áður
lega allir gáfu si'na vinnu. Má
þar t.d. nefna John Cleese, Billy
Connoly, Neil Innes, Rowan
Atkinson, Pamelu Stephenson
og Victoriu Wood. En einnig
kom þarna fram álitlegur
hópur þekktra poppstjama og
hefur hluti þess efnis er þeir
fluttu nú verið gefinn út á
hljómplötu, og auövitað rennur
ágóðinn af sölu hennar einnig til
Amnesty International.
Fyrstur kemur við sögu á
plötu þessari Sting, aðalfor-
sprakki og söngvari hljóm-
sveitarinnar The Police. Hann
flytur tvö af þekktari lögum
hljómsveitarinnar, Roxanne og
Message In A- Bottle. Það
verður nú að segjast eins og er
að þóað þetta séu hvort tveggja
ágæt lög, þá hljóma þau ákaf-
lega tómleg, þegar Sting flytur
þau við eigin gitarundirleik.
Næstgefur aöhlýöa á þrjú lög
með þeim Eric Clapton og Jeff
Beck, en á þessum skemmtun-
um spiluðu þessir tveir af bestu
gítarleikurum siðustu tveggja
kom út á plötunni Blow By Blow
með Jeff Beck. Þetta er eitt af
fallegustu lögum sem Beck
hefur leikið inn á plöty og nýtur
sin vel i þessu lagi sérstakur
svifandi still hans. I laginu
Farther UpThe Road er það svo
Clapton sem er f aðalhlutverki,
þar sem fjögur af sex sólóum
sem gefur að heyra i laginu eru
hans. Beck á þar annað sólóið i
millikaflanum og svo aftur
seinna sólóið i niðurlaginu. Þeir
spila hvor annan mjög
skemmtilega upp i þessu lagi og
er þaö þvl hið áheyrilegasta.
Þriöja lagið sem þeir svo leika
er Robert Johnson-blúsinn
Crossroads, sem Cream voru
gjarna með á efnisskrá sinni
meðan þeir voru og hétu. Þetta
lag var þá eitt helsta „show”
númer Claptons, en nú ber svo
viö að Beck stelur senunni með
stórgóöu sólói (seinna sólóið i
millikaflanum), en Clapton
endar þó lagið með nokkrum vel
völdum tónum.
Síðasta lag fyrri hliðarinnar
er I Don’t Like Mondays flutt
af þeim Bob Geldof og Johnny
Fingers, meðlimum hljóm-
sveitarinnar Boomtown Rats.
Þetta lag var upphaflega, þó
það væri skrifað á hljómsveit-
ina, aðeins leikið af þeim tveim,
ásamt strengjasveit,og þvi er
það svo aö það kemur alls ekki
illa út á plötu þessari.
Phil Collins ríður á vaðið á
seinni hliðinni, með lögunum In
The Air Tonight og The Roof Is
Leaking. Hann sér sjálfur um
undirleik ápínaó i báðum lögun-
um og nýtur aðstoðar ónefnds
banjóleikara i þvi siðarnefnda.
Er framlag hans hið ágætasta.
Þegar Collins hefur lokið leik
sinum og söng kemur Donovan
og leiðir áheyrendur ein fimm-
tán ár aftur i timann, með lög-
unum The Universal Soldier og
Catch The Wind. Donovan er
kannski ekki i neinu sérstöku
uppáhaldi i dag, en þetta eru þó^
tvö af hans frægustu og bestu'
lögum og ekki get ég séð aö boð-
skapur The Universal Soldier
hafi neitt rýrnað með árunum.
Nú,i endann koma svo allir
saman og flytja Dylan-lagið I

snxo
JEFFBKCK
KIUCCI.AFTON
ItimiiFXIMIF
.mn\\v iim;i:ils
rail.CVMXIKN
IMINOVW
Tllli
SECKirriMIUCE
Shall Be Released I ágætri,
nokkuð Police-legri útsetningu
þeirraStingog John Altman. Að
visu er hún nokkuð langdregin,
en það er þá bara hægt að kippa
nálinni fyrr af.
t heildina er þessi plata þvi
hin þokkalegasta, að visu ekki
neitt sérstakt meistarastykki,
en þar sem hún ris hæst með
þætti þeirra Beck og Clapton er
hún reglulega góð en þar sem
hún ristir lægst með Sting-lög-
unum er hún heldur slöpp. Nú,
hitt er svona eins og við var að
búast; allt i lagi.
Soft Cell-Non-Stop Erotic
Cabaret
Fyrir nokkrum árum var vin-
sælt á diskótekum i Leeds og
þar um slóöir, lagið Tainted
Love flutt af Gloriu Jones.
Kvenpersóna þessi reyndi nokk-
uö til að slá i gegn sem söngkona
á sinum ti'ma en vann sér það þó
mest til frægðar að vera kona
Mark Bolan og afreka það helst.
að aka bil þeirra á ljósastaur,
með þeim afleiöingum að Bolan
lét lifið. Siðan hefur litið sem
ekkert heyrst af Gloriu Jones,
sem kannski er eins gott, þvi
þessi grein átti alls ekki að vera
um hana, h eldur tvo stráka sem
kynntust i listaháskólanum i
Leeds fyrir örfáum árum.
Þeirheita David Ball og Marc
Almond og ákváðu þeir að
stofna saman hljómsveit. David
erhljómsveitin, þ.e. hann leikur
á hina ýmsu synthisizera sem
helst einkenna tónlist þeirra en
Marc er hinsvegar söngvarinn
og þeir kalla sig Soft Cell.
Þeir mundu eftir laginu
hennarGloriu, útsettu það upp á
nýtt og gáfu út. Arangurinn
varð sá að lagið sigldi beint i
efsta sæti breska vinsældalist-
ans og ekkf nóg með það, heldur
er það almennt taliö með betri
lögum siðasta árs. En þeir geta
einnig samið ágæt lög sjálfir og
TaintedLove var fylgt eftir með
ágætu lagi, sem heitir Bedsitter
og um þessar mundir nýtur lag-
ið Say Hello, Wave Goodbye
töluverðra vinsælda.
Oll þessi lög er að finna á
fyrstustóru plötu Soft Cell, sem
ber nafnið Non-Stop Erotic
Cabaret. Þar getur að heyra
enn fleiri góð lög, svo sem
Frustration, sem er skemmti-
lega skreytt með góðum saxó-
fónleik, Seedy Films en þar
gefur að heyra skemmtilegt
klarinettusóló, Entertain Me og
Chips On My Shoulder.
Soft Cell hafa helst verið
gagnrýndir fyrir að þykja
heldur kynferðislegir i textum
sinum, en þeir hafa svarað
þeirrikritik meö þvi að þeim sé
mjög i mun aö fá á sig heldur
tvieggjað orö. Og þvi leggi þeir
sig fram um að textar þeirra
séu á þann hátt að þeir fái
heldur slæmt orð á sig. Nú.
sumar hljómsveitir, svo sem
Rolling Stonesog The Who,þafa
lifað á slæmu mannorði, svo þvi
skildu Soft Cell ekki geta það
lika.
Að minu mati er Non-Stop
Erotic Cabaret einhver besta
tölvupoppplata á markaðnum I
dag og hentar hún jafnt til stofu-
hlutstunar sem diskóteka.