Helgarpósturinn - 02.04.1982, Blaðsíða 26

26
‘Föstudagur 2: apríl 'Í982 hélgarpáéturinn-
Jógarnir
vita lengra nefi sínu
hans, svo sem hjartslátt, blóöþrýsting,
vöðvaspennu eða heilabylgjur. Einstak-
lingnum er siðan skipað aö breyta tilfinn-
ingum sinum, til þess að fá ljós til að
kvikna eða flaut til að stöðvast.
Meö þessari aðferð hafa sjúklingar lært
að hafa stjórn á blóðþrýstingi, óregluleg-
um hjartslætti o.fl. Það væri hugsanlega
hægt með þessari aðferö að hafa stjórn á
flogaköstum, eða draga úr migrene höf-
uðverkjum, með þvi að stjórna blóð-
streymi til höfuðsins.
Sjúklingar hafa jafnvel lært að stjórna
straumi einnar taugafrumu (kallað
SMU, Single Motor Unit firing),þannig að
sjúklingurinn getur slegið taktinn i lagi
með þessari einu taugafrumu.
Flestir sjúklingar geta ekki skýrt
hvernig þeir ná slikri stjórn. Margir
segja að þeir imyndi sér það sem þeir vilji
að gerist, og það gerist siðan. Jógarnir
nota einmitt svipaða aðferð oft á tiðum.
Einn jógi, sem Wenger og Bagschi unnu
með,gat t.d. svitnaö aö vild. Hann hafði
dvalið um hrið i Himalayafjöllum hjá
meistara nokkrum, sem kenndi honum að
sigrast á kuldanum með þvi að einbeita
sér að hita. Með þvi að imynda sér þannig
hita, yfirvann jóginn ekki aðeins kuldann,
heldur svitnaði lika.
Svo virðist sem heilinn geti stjórnað
likamanum meir en gert var ráö fyrir.
Indverskir jógar hafa lært þá list. En með
aðstoð tækni og véla geta sjúklingar á
Vesturlöndum lært á nokkrum klukku-
stundum það sem jógarnir verða að læra
á mörgum árum.
Möguleikarnir sem þessi tækni virðist
bjóða upp á eru óendanlegir. T.d. ef sjúk-
lingur getur lært að draga úr blóöstreymi
til ákveðinna likamshluta (og þaö er
hægt eins og tilraunir meö migrene-sjúk-
linga hafa sýnt), gæti verið hægt að kæfa
krabbameinsvöxt með þvi aö svipta hann
blóði.
Green segir, að þar sem við höfum lært
þaö fyrir löngu, að sumir sjúkdómar eiga
sér stundum sálrænar rætur, svo sem
magasár ofl.,getum viö talaö um sálræna
heilsu. Hvers vegna gætum við ekki á
meövitaðan hátt hugsað likama okkar til
betriheilsu?
öldum saman hafa gengið þær sögur um jóga Indlands, að þeir gætu stöðvað hjart-
slátt sinn ab vild og sett hjartað af stað aftur eftir hentugleikum, að þeir gætu lokað sig I
loftþéttum kistum dögum saman, án þess að liöa fyrir það,og að þeir gætu gengið á gló-
andi kolum án þess að brenna sig. Siðustu tvo áratugi hafa visindamenn staðfest þetta
meö athugunum svo ekki verður um villst. Nú beita læknar aðferðum byggðum á kenn-
ingum jóga gegn háum blóðþrýstingi, hjartveiki.höfuðverkjum og öðrum meinsemd-
um.
„Þegar fólk frá Vesturlöndum minnist
á jóga, á það við einhver furðuleg trúar-
brögð,” segir swaminn Rama, jógi og
lærimeistari, sem hjálpar vestrænum
visindamönnum i rannsóknum þeirra.
„En jóga er ekki trúarbrögð, heldur vis-
indi, -háþróuð og sannreynd visindi”.
Meðal fyrstu visindamanna til að rann-
saka tækni jóganna, voru tveir sálfræð-
ingar, Marion Wenger og Basu Bagschi,
sem fóru til Indlands 1957. Fyrst rannsök-
uðu þcU fullyrðingar nokkurra jóga um
það, aö þeir gætu stöðvað hjartslátt sinn,
með þvi að draga djúpt andann, reka hök-
una niður i brjóstið og þenja alla brjóst*og
kviöarvöðva. Af þessi leiddi slikur þrýst-
ingur á brjóstholið, að æðarnar innan þess
hreinlega klemmdust saman. Þar sem
hjartað haföi litiö sem ekkert blóð að dæla
út, varð hjartslátturinn svo daufur, að
hann heyröist ekki. En hjartalinurit
sýndi, að hjartað þandist samt og dróst
saman eins og áöur, þó þaö heyrðist ekki.
Frekari rannsóknir sýndu, að einn jógi
gat hægt stórlega á hjartslætti sínum, úr
63 slögum á minútu i 24 slög á minútu, án
þess aö beita til þess vöðvastjórn. Hvern-
ig? Liffræöingurinn Bal Anand, sem vann
með Wenger og Bagschi,fann jóga, sem
gat hægtá hjartaslætti sinum um helming
með þvi að þrýsta á ákveðna taugaenda.
Mörg ótrúlegustu dæmin um stjórn yfir
likamsstarfsemi hafa fundist i sambandi
við kviksetningu jóga. Ariö 1973 birtist
frásögn i bandarfska timaritinu Ame-
rican Heart Journal, af slikum atburöi.
Þar sagöi frá jóga sem grafinn var i átta
daga,en jafnframt var fylgst mjög vel
meö lifsmöguleikum hans. Eftir aö hann
hafði verið 29 tima I jörðinni jókst hjart-
sláttur hans snögglega úr 106 slögum á
minútu i 250. En eftir 30 klstsýndi hjarta-
linurit hans algerlega beina linu. A átt-
unda degi, hálftima áður en átti að grafa
manninn upp, sást skyndilega sláttur aft-
ur á hiartalinuritinu. Jóginn virtist geta
stöðvað hjarta sitt og sett af stað eftir
þörfum.
Eitt það sem vakið hefur forvitni rann-
sakenda er það ástand, sem jógar sökkva
i i hugleiðslmen það likist einna helst dái.
Wenger og Bagschi tóku heilalinurit af
jógum i sh’ku ástandi, og fundu þá, að
mest bar þar á svokölluðum alfa-bylgj-
um, sem undir eðlilegum kringumstæöum
ber mest á skömmu áöur en menn sofna.
Linuritið sýnir að jógar eru undir slikum
kringumstæðum i rólegasta og kyrrlát-
asta ástandi sem hugsanlegt er, meðan
maður er vakandi.
Arið 1973 fór Elmer Green til Indlands,
á vegum Menninger-stofnunarinnar.
Hann fann þar margt merkilegt, en það
var ekki fyrr en hann kom aftur til Banda-
rikjanna, að hann fann sinn furðulegasta
fund. Þar fann hann swaminn Rama, jóga
uppalinn i Himalayafjöllum, sem hafði
ferðast viða um heiminn og vann þá i
Bandarikjunum.
Green bauö Rama til Menninger-stofn-
unarinnar þar sem hann gekkst undir
ýmisskonar próf. Þar sýndi swaminn
m.a. að hann gat aukiö hitann i handar-
jaðri sinum um þaö bil tiu gráðum meir
en á öðrum hluta handarinnar. Hann
sagði Green, aö þetta væri það erfiðasta
sem hann heföi nokkru sinni lært.
Þessutan sýndi hann ýmislegt það, sem
hann kallaöi auðveldari brögö. Hann
hægöi hjartslátt sinn úr 74 slögum á
minútu i 52 slög, á aðeins 50 sekúndum.
Hann gat meir aö segja snúið viö hjart-
slætti sínum, þ.e. venjulega sést hjart-
sláttur á linuriti sem tveir tindar, og sá
fyrri hærri en sá seinni. Swaminn gat snú-
iöþessu við og gert seinni tindinn hærri en
þann fyrri.
Þegar Rama reyndi að útskýra hvernig
hann fór að þessu sagði hann, að „allur
likaminn væri i heilanum”. Og það er
þetta sem hefur umsnúið svo mörgu i
vestrænni læknisfræði upp á siðkastið: að
heilinn getur stjórnað likamanum mun
meir en áður hafði verið talið.
Samkvæmt heimspeki jóganna inni-
heldur allt sem lifandi er lifsorku sem
kölluð er prana. Prana finnst á sjö stöðum
i likamanum, chakras, sem er að finna
viðsvegar um likamann. Sumir halda þvi
fram, aö með þessu eigi jógarnir I raun
við miðtaugakerfið.
Jógar telja, að með þvi að rannsaka
chakras vandlega, geti einstaklingurinn
náð valdi yfir likama sinum. Þetta hefur
vestrænum visindamönnum ætið þótt fár-
ánlegt, þar sem ekki er hægt að stjórna
ákveðnum atriöum líkamsstarfseminnar
samkvæmt þeirra kenningu. Hlutir eins
og blóðþrýstingur, hjartsiáttur og starf-
semi innyflanna er sjálfkrafa stjórnað af
hluta heilans, sem meðvituð stjórn nær
ekki til.
En fyrir 20 árum gerði dr. Neal Miller
tilraun sem virtist sanna það, sem jóg-
arnir virðast hafa vitað um aldir. Milier
kenndi hundum að auka eða minnka
munnvatnsframleiðslu, með þvi að verð-
launa þá með vatni. Þetta var mikilvæg
tilraun þvi vatn út af fyrir sig veldur ekki
munnvatnsframleiðslu. Sumir visinda-
menn tóku þó tilrauninni með fyrirvara
og sögðu aö hundarnir stjórnuðu ekki
munnvatnskirtlunum, heldur viljastjórn-
uðum vöðvum umhverfis þá.
Siöan kenndu Miller og nemendur hans
rottum sem höfðu verið lamaðar með cur-
are, að heröa og hægja á hjarta sinu. Þeir
kenndu meir aö segja sumum rottunum
að roðna á öðru eyra.
Keriningin á bakvið tilraunir Millers er
svipuð og kenning jóganna: við getum
lært aö stjórna nærri allri okkar likams-
starfsemi ef við bara lærum á hana.
Vöðvahreyfingar eru viljastjórnaðar, af
þvi við sjáum afleiðingar hreyfingar okk-
ar. Barn sér hönd sina fara framhjá and-
liti sinu og lærir aö með þvi að beita vöðv-
um sinum á vissan hátt ræður þaö við
höndina. Ef við sjáum afleiöingar hjart-
sláttarbreytingar, eða breytingar á blóö-
streymi. eða veröum vör við þessar af-
leiðingar á einhvern hátt, getum við lært
að stjórna þeim.
Miller og Green hafa notaö vélar til þess
að gefa fólki upplýsingar um likamsstarf-
semi þess. Þessi tækni er kölluð „biofeed-
back”. Maðurinn er tengdur við vél, sem
gefur upplýsingar um likamsstarfsemi