Helgarpósturinn - 30.04.1982, Blaðsíða 6

Föstudagur 30. aprfl 1982 helgarpústurínn_
„Það tók mig ekki nema dag
að smiða þennan tauþurrkara.
En ég var búinn að hugsa um
hann i þrjár vikur eða mánuð,
efnaði niður i hann og setti
hann saman i huganum. Það
var fullur vinnudagur.
Núna hef ég tvö tæki gjör-
samlega klár i kollinum, en
mér dettur ekki i hug að segja
nánar frá þvi. Þau byggjast á
svo einföldum og vel þekktum
eðlisfræðilögmálum, eins og
þurrkarinn, að menn væru
ekki lengi að átta sig og
kannski stela frá mér hug-
myndunum.”
Það voru brjósklos og orku-
kreppa sem fengu Birgi Dýr-
fjörð til að byrja að hugsa um
þessa hluti og sýna framá það
einu sinni enn, að „meira
vinnur vit en strit”.
„Maður situr og gónir úti
loftið, og þessi vinna hefur
fyrst og fremst farið fram i
kollinum á mér. Þó maður liti
út eins og imbi, þegar fólk
gengur framhjá, skiptir það
mig litlu máli. Þetta er fyrst
og fremst spurning um að ein-
beita huganum, en það er eng-
in kúnst að smiða þetta’ ’, segir
Birgir.
Eins og nafnið bendir til er hann ætt-
aöur frá Dýrafiröi. Faöir hans fæddist á
tsafiröi, en afi hans, Kristján Oddsson,
bjó aö Dýrhólum á Þingeyri viö Dýra-
fjörö. Nafniö Dýrfjörö festist viö hann, og
enda þótt þaö væri aldrei lögfest sem
ættamafn hélst þaö viö i ættinni, börn
hans og barnaböm hafa boriö þaö sföan,
„Sjálfur fæddist ég á Siglufiröi 1935, og
kannski er þaö tilviljun, aö fyrsta æsku-
minning minfrá þeim sfldarbæ er frá þvi
þegar eldri bróöir minn færöi móður
minnikaffiflöskuisokk á sildarplaniö þar
sem hún var aö salta, en ég var geymdur i
tómri sildartunnu. Diogenes bjó lika i
tunnu i sinni tið, en hann prédikaði ein-
faldleika og að láta hverjum degi nægja
sina þjáningu, sem hefur einkennt mig
alla tið”, segir Birgir.
Brotlending
Hvort einhverjum á Siglufirði hefur
dottið i hug, aö strákur legöist á bakiö og
færi aö hugsa um uppfinningar seinna á
lifsleiðinni skal ósagt látið. Hitt er vist, aö
árin eftir aö hann óx uppúr sildartunnunni
voru athafnasöm.
„Ég byrjaöi strax sem strákur aö búa
til allan andskotann. Einu sinni smiöuö-
um við flugvél meö vængjum úr blikki og
skiöi undir. Viö höfðum séö svona flug-
vélar, Katalinurnar og Grumman flug-
bátarnir voru þá tiöir gestir á Siglufiröi.
Þessu drösluöum viö upp I fjall og meö
mig innanborös þeyttist „flugvélin” út i
buskann. Þetta varö 30—45 metra flug,
sem endaöi meö brotlendingu. Alla tið
siöan hef ég verið hræddur viö aö fijúga.
Viö smiöuöum lika litla sildarverk-
smiöju, ég og ólafurNilsson,sem seinna
var skattrannsóknarstjóri. Okkur tókst að
framleiöa lýsi og fi'nasta mjöl, sem viö
létum efnagreina, og það reyndist stand-
ast allar kröfur. Viö ætluðum aö verða
rikir á þessu en ekkert haföist uppúr þvi
nema eyðilegging á fötum, skammir og
skilningsleysi.
Ég geröi lika allskonar efnafræöitil-
raunir og framleiddi einu sinni vetni úr
saltsýru og sinki. En það voru ekki til
neinar blöörur tilaö fylla af vetninu, svo
viö uröum aö notast viö þessar gúmmi-
blöörur sem fengust i' apótekinu og eru
ætlaöar til allt annarra hluta ogþykir ekki
viðurkvæmilegt aö flagga á almannafæri.
En nauösyn brýtur lög. Með þessum
blöörum komum viö af staö heilmiklu
uppistandi i leikfimi hjá stelpunum!”
Lokuð bók
A Siglufiröi var Birgir þar til hann haföi
lokiö fyrsta bekk iönskólans þar. Ekki var
frammistaöa hans i reikningi beint til
þess aö gefa góöar vonir um framtiöar
upp finn ingam ennsku. Reikningur var
honum einfaldlega lokuö bók, og fyrir
prófin læröi hann reikingsbókina utanaö
— og fékk sex.
Þaö ár fluttist Birgir með móöur sinni
til Seyðisfjaröar þar sem hann vann sér
inn vasapeninga meðþvi aö skjóta rjúpur
og svartfugl en sat á kvöldnámskeiöum i
Iönskólanum.
„Ég kom aö máli viö Erlend Sigmunds-
son skólastjóra Iönskólans, prest og
seinna biskupsritara, og baöhannað fá að
sleppa alveg viö reikninginn. Hann fór
fram á aö ég sæti i timum og sæi til. Þaö
geröi ég siöan fram aö jólum og leiö
þolanlega, vegna þess aö ég vissi aö ég
yröi ekki tekinn upp. Rétt fyrir jól opnaö-
ist siöan reikningurinn fyrir mér á einni
helgi, þaö var eins og dregin væri frá
dula. Ég fór þá aö reikna og reikna til aö
vinna það upp sem ég haföi misst af i
reikningnum, og þegar dæmin þraut fór
ég aö reikna hve mörg bilhlöss af sandi
Jökulsá á Fjöllum ber til sjávar á ári, og
hvað framburöurinn gæti myndaö stóra
eyju. Þegar þaö var búið tók ég til við aö
reikna hve mörg bilhlöss væru á
Möðrudalsöræíum en gafst upp þegar ég
var kominn i svo mörg núll, aö ég vissi
ekki lengur hvaö tölurnar hétu”.
Birgir lét ekki viö þaö sitja á Seyöisfirði
aö reikna út framburöinn i Jökuisá. Hann
glimdi meöal annars viö að smiöa hljóö-
deyfi á haglabyssu. Einhverjir vankantar
hafa þó veriðá þeirri uppfinningu, þvi við
tilraun meö smiðisgripinn flaug hann eina
30 metra, en Birgir sat eftir allur blár og
marinn og hefur siöan ekki átt viö hljóö-
deyfa á byssur.
Lagarfljótsormurinn
„Það var þarna á Austfjarðaárunum
minum aö ég fékk áhuga á skógrækt, og
skógræktin á Hallormsstað bauð ungu
fólki á námskeiö. Þetta var 1953 eða ’54,
og ég komst fljótlega aö þvi, aö viö vorum
irauninni bara ódýrt vinnuafl, kaupið var
sjö krónur á dag, aö mig minnir.
En ég varð svo frægur þetta sumar að sjá
lagarfljótsorminn. Ég sat eitthvert kvöld-
iö á kletti norðan viö Atlavikina og sá þá
skyndilega nokkra hlykki koma uppúr
vatnsskorpunni. Þetta sást nokkra stund
þar til fremsti hlykkurinn hvarf og siðan
hlykkirnirhver á eftir öðrum. Ég sá þetta
nógu lengi til aö vera viss um aö þaö var
engin straumröst eöa birkilim á reki, og
þaö eru bara hugleysingjar á Héraöi sem
halda þvi fram til aö telja I sig kjark aö
lagarfljótsormurinn sé ekki til”.
Þaö var lika á Austfjarðaárunum sem
Birgirfékk vinnuhjá Kananum á Stokks-
nesi og gaf sig út fyrir að vera múrari án
þess að kunna nokkuð i þeirri iðngrein.
„Ég haföi vit á þvi aö fá lánuö gömul
verkfæri hjá vinum og kunningjum og
þetta gekk vel. Viö unnum langan vinnu-
dag, kaupiö var gott, og þetta var i eina
skiptiö á ævinni sem ég hef átt peninga.
En ég varö um leiö svo óskaplega nískur,
að ef ég glaptist á aö fara i bió á Höfn eða
á leiksýningu leiö mér alveg ógurlega illa.
Ég lagöi peningana fyrir og leiö þvi betur
sem bankabókin var þykkari. Siöan eyddi
ég þessu öllu I heimilistæki, sem voru
mjög dýr i þá daga, auk þess sem þau
voru skömmtuð. Ég keypti ryksugu,
þvottavél, hrærivél, brauðrist og vöfflu-
járn og sendi móður minni á Seyðisfirði.
Eftir þessi kaup var ég lika oröinn
blankur aftur og hef ekki þurft aö hafá
áhyggjur af þvi aö eiga of mikið af pen-
ingum siðan!”
Af Austurlandinu lá Ieiöin á Selfoss þar
sem Birgir fékk samning á kaupfélags-
verkstæöinu meðbóklegt sveinspróf i vél-
virkjun upp á vasann. Sú sæla stóö þó ekki
lengi, þvl fljótlega varö ljóst, að Kaup-
félagiö ætlaöi sér ekki aö standa viö um-
samdar launagreiöslur, greiddi lær-
lingunum aöeins lærlingslaun fyrir yfir-
vinnu I staö verkamannalauna.
V erkalýðsba rá ttan
„Ég kvartaöi yfir þessu en fékk þau
svör, aö ég skyldi koma mér vel viö verk-
stæöisformanninn, þá hækkaöi kaupiö
mitt fljólega.
Þaö kom i ljós, aö margir strákanna á
verkstæðinu liföu eftir þessu og voru á
mjög mismunandi launum. Það var þvi
engin leiö aö ná samkomulagi um aö fá
þetta leiðrétt og aö endingu hlammaöi ég
mér i drullugallanum niöur i finasta stól-
inn hjá kaupfélagsstjóranum, kominn
beint úr bilaviögeröum — og sagöi upp.
Eftir þetta fór ég til Reykjavikur og
leitaöi á náöir kunningja mins frá Siglu-
firöi. Fljótlega rættist úr fyrir mérj'því
faöir minn útvegaöi mér samning i raf-
virkjun i Hafnarfiröi, þótt ég heföi aldrei
hugsaö mér aö fara i þaö fag. Ég fór aö
skipta mér af pólitik og félagsmálum, þvi
eftir atburöina á Selfossi fór ég aö hugsa
mikib um þau mál og geröist fljótlega
kratí.”
„Alltaf latur”
Þótt Birgir Dýrfjörð væri orðinn fjöl-
skyldumaður þegar hér er komiö sögu og
hættur aö nota hugvitssemi sina til
strákapara hélt hann áfram aö láta sér
detta ýmislegt óvenjulegt i hug.
„Staöreyndin er aö ég hef alla tiö verið
ákaflega latur maður og litiö fyrir lfkam-
legterfiöi.ogþað ermeðmig eins og slika
menn, sem auk þess eru sæmilega frjóir,
aöég hef alltaf reynt aö létta mérstörfin.
Meðanég varaðlæraiHafnarfirði vann
ég á sumrum hjá Vitamáhim á sanddælu-
pramma, þaö var erfitt að vita hversu
mikill sandur var I rörinu vegna þess að
ekkisásti' endann á þvi úr prammanum.
Ég setti þvi á endann á rörinu útbúnað
sem hiföi upp og niður rauðmálaða dollu,
sem sýndi hvernig hækkaöi og lækkaöi I
því, og auk þess setti ég kvarða á rörið,
sem saug af botninum, og annan kvarða á
Þetta hefur alltaf smiist um þaö hjá mér
aðlétta mér verkin. Sumarið ’79þegar ég
hafði fengið brjósklos i bakið og varð að
liggja I rúminu i eina þrjá mánuði, fór ég
bæði aö velta fyrir mér orkukreppunni og
reyna aö finna mér eitthvaö aö gera sem
ég gæti setiö við. Þá fór ég út i að hanna
rafkatlo sem ég setti siöan saman f litlu
verkstæöisplássi sem ég tók á leigu, og
það gekk bara vel, þeir seljast vel þótt
sveiflurnar séu miklar. Þetta er þvi ekki
nægjanlegt þótt bæöi eiginkonan og sonur
minn vinni meö mér i þessu og ýmsir hafi
sýnt mér velvilja i' sambandi við fjár-
mögnunina.
Út á snúrur
Svo var þaö i' fyrrasumar að ég fór aö
nota mikið af friti'ma minum i aö velta
fyrir mér hvað öll viöhorf til bæöi hugtaka
og tækja eru bundin vana og skilyrtum til-
Birgir Dýrfjörð lá og hugsaði í þrjár
vikur,- árangurinn:
Eimari sem
þurrkar þvott
Fleiri hugmyndir fullbúnar í kolllnum,
en ekki gefnar upp
Birgir Dýrfjörö og tauþurrkarinn hans, sem hann kailar Gabi blæþurrkarann og segir
aö iáti rafvirkjana i friöi.
bryggjuna, sem sýndi stööu sjávarfalla,
þá gat maöur lesiö dýpiö viö bryggjuna,
án þess aö fara út á bátí og lóða, eins og
haföi verið gert fram aö þvi og mér þótti
leiðinlegt.
Seinna vann ég hjá verktaka sem sá um
raflagnir I 300 hús i Breiðholti, og þar
gerðum viömikla byltingu. Viö forunnum
allar raflagnir og unnum viö þaö í skúr
áöur en þær voru settar upp. Meö þessu
móti gátum viö alltaf veriö talsvert undir
öörum i tilboöum.
gangi. Ég var þá ákveöinn i að smiöa tau-
þurrkara sem notaöi hitavéituorku og
komst fljótlega aö raun um, aö ég yröi aö
losa mig út úr þessari vanahugsun og
ákvaö aö gleyma þvi aö ég heföi nokkurn
tima séö þurrkara.
Ég byrjabiá þvl aö fara út aö snúrunum
heima hjá mír og velta þvi fyrir mér hvaö
geröist i raun og veru. Þaö var einfalt.
Vindurinnsem leikur um þvottinn tekur
i sig rakann úr þvott
únum, ber .hann til
eftir Þorgrim Gestsson
myndir: Jim Smart