Helgarpósturinn - 08.04.1983, Blaðsíða 19

irirtn Föstudagur 8. apríl 1983
19
Sprengileikir II
Einhverm tíma um síðustu alda-
mót tefldi Pillsbury skák þá sem
hér fer á eftir, sennilega í fjöltefli:
1. e4-e5 2.Rc3-Rc6 3. f4-d6
4. Rd3-a6 5.Bc4-Bg4 6. fxe5-Rxe5
7. Rxe5-Bxdl 8. Bxf7 -(- Ke7 9. Rd5
mát
Þessí flétta er gamalkunn og lík-
lega þekkja flestir lesendur
þáttarins hana. En ef við reynum
að setja okkur í spor manns sem
aldrei hefur séð fléttuna, verður
að viðurkenna að hún er býsna
óvænt og auðveJt að láta sér sjást
yfir hana, enda hafa margir legið
á þessu bragði í áranna rás.
Læikurinn 7. Rxe5 er sannkallaður
sprengileikur, hann sprengir
leppunarböndin sem virtust svo
traust. Og samvinna riddaranna
og biskupsins um mátið er
ljómandi falleg.
Að vísu þarf svartur ekki að
verða mát, hann þarf ekki að taka
drottninguna, en hann er þá peði
fátækari. Þetta gamla stef getur
komið fram í ótal myndum og fáir
eru óhultir fyrir því.
og svartur vinnur!
19. ... Rg6
20. Hxf6! Kxf6
21 Bg5+ Kg7
Eftir Ke5 mátar hvítur í 2. Ieik.
22. Dh6+ Kg8
23. Hfl Hf8
24. Bf6 Dxf6
25. Hxf6
Hér var Tsjígórín búinn að fá nóg,
hvítur hótar máti í öðrum leik
(Hxg6+ hxg Dxg6 mát) og gegn
því á hann enga vörn.
Það er greinilega vissara að
treysta leppunum ekki í blindni.
Gott dæmi um það er fingur-
brjótur sem kom fyrir í skák á
Hastingsmóti fyrir nokkrum ára-
tugum:
Van Steenis - Wechsler
1. e4 e6
2. d4 d5
3. Rc3 Bb4
4. exd5 Dxd5
5. Dg4 Re7
6. Dxg7 De4 + ?
Hann skákar í skjóli leppunarinn-
ar. En hvítur lék 7.Kdl! og nú
Nú eru liðin níutíu ár síðan þeir
Tarrasch og Tsjígórín leiddu sam-
an hesta sína í minnsverðu og vel
tefldu einvígi. Þeir voru þá báðir
í blóma lifsins og báðir svipaðir
að styrkleika og sjálfur heims-
meistarinn. Engu að siður lenti
Tsjígórín í einu afbrigði fléttunn-
ar i 5. einvígisskákinni.
TARRASCH—TSJÍGÓRÍN
15.10.1893
Spænskur leikur
1. e4-e5
2. Rf3 Rc6
3. Bb5 a6
4. Ba4 Rf6
5. Rc3 Bb4
6. Rd5 Ba5
7. 0-0- b5
8. Bb3 d6
9. d3 Bg4
10. c3 Re7?
m m * m AAA
1 K ■ m m
m
A Jií.
l&A ■ &
aa m&u
a<s?
Þarna gefur Tsjigórín höggstað á
sér.
11. Rxe5! Taki svartur nú
drottninguna getur hann orðið
mát: llrBxdl 12. Rxf6+ gxf6 13.
Bxf7 + Kf8 14. Bh6, eða tapað
liði: 12rKf8 13.Rd7+(hvor
ridddarinn sem er!) Dxd7 14.
Rxd7+ Ke8 15. Rf6+ og Hxdl.
Tsjígórín tekur því þann kost að
láta peðið af hendi strax, í þeirri
von að honum takist að grugga
vatnið síðar.
11. ..rdxe5
12. Rxf6+ gxf6
13. Dxg4 Rg6
En ekki Dxd3 14 Hdl!
14. Bd5 Hb8
15. f4 c6
Svartur reynir af öllum mætti að
flækja taflið.
16. Bxc6+ Ke7
17. Bd5 b4
18. fxe5 Db6 +
19. Khl Rxe5
19. Dh5
Þetta er líklega besti leikurinn,
hvítur hótar nú Hxf6 (Dxf6, Bg5
eða Kxf6, Dg5 mát) í skýringum
sínum bendir Tarrasch á skemmti-
legan möguleika:
19. Dh4 Rxd3 (þetta er ekki hægt
eftir Dh5, vegna Dxf7 + )
20. Hxf6 Dxf6 22. Kgl Rh3 +
21. Bg5 Rf2+ 23. gxh3 Hg8!
standa tveir menn í uppnámi,
svartur gafst því upp.
Og að lokum er svo rétt að líta
á skák þar sem leppun er notuð á
skynsamlegan og skemmtilegan
hátt. Hún er frá þeim tíma þegar
Keres var ungur og efnilegur skák-
maður.
KIBBERMANN—KERES
Tartu 1935
1. d4 Rc6
2. Rf3 d5
3. c4 e5
4. Rxe5 Rxe5
5. dxe5 d4
Byrjunin minnir á mótbragð
Albins. Svarta peðið er dálítið ó-
þægilegt.eins og m.a. má sjá af-6.
e3? Bb4+ 7.Bd2 dxe3! 8. Bxb4
exf2+ og hvítur missir drottn-
inguna.
6. e4 Re7
7. Bd3
Líklega var betra að leika Bg5, því
að nú kemmst riddarinn
hindranalaust á g6.
7. ... Rg6
8. f4 Bb4 +
9. Bd2?
Þessa leppun nýtir svartur sér
laglega, betra var því Kf2
9. ... Rxf4!
10. Bxb4 Rxg2 +
11. Kf2
Eða 11. Kd2 Dg5+ 12. Kc2Re3 +
11. ... Dh4 +
12. Kgl
Eða 12. Kxg2 Bh3+ 13. Kgl
Dg5+ 14. Kf2 De3 mát
12. ... Dg5
13. Df3Rel +
14. Dg3 Dxg3 +
15. hxg3 Rxd3
16. Ba3 Rxe5
og hvítur gafst upp. Hann er
tveimur peðum undir og staðan
ekki til að státa af.
„Ég er búinn að teikna Ghost.
Ghost. Ghost er ekki með eyru.
Þegar Ghost gefur frá sér hljóð, þá
baular hún. Svona: Uhhhhúhhhú!
Úhhhhúhhhúú! Og breiðir út
vaengina sína. Þá segir maður: The
Ghost is ready to fly!“
Mynd: Burkni
Það er Ijótt að borða
börn fyrir klukkan níu
„Geimfar, það er spaceship
á ensku. En geimskip, það
heitir spacecraft“. Þessi
langsótti lærdómur vall upp
úr syni mínum á heimleið af
dagheimilinu einhvern tíma í
febrúar, en þar á stofnuninni
hefur mánuðum saman gras-
sérað óheyrileg geimferða-
della, mikið tengd við bíó-
myndina Star Wars (Stjörnu-
stríð). Hún var í sjónvarpi
um jólaleytið, en þetta var
komið í fúll sving á dag-
heimilinu áður, trúlega
runnið frá krökkum sem
eiga leikföng gerð eftir
myndinni.
Sá stutti heldur áfram
upplýsingaflóðinu: „Geim-
farar verða að hafa hjálm á
höfðinu, svo að þeir meiði
sig ekki ef þeir detta af baki.
Þeir fara oft ríðandi, því það
er svo langt út í ...hérna...
hvað heitir...eldflaugina“.
Þau leika Star Wars,
krakkarnir, og skipta með
sér hlutverkum. Mér skilst
Burkni sé vanur að vera ein-
hver Luke Skywalker, sem ég
man satt að segja ekki hvort
raunverulega var í myndinni,
eða hvort hann er kannski úr
Star Fleet, endalausum
framhaldsflokki í stíl við
Star Wars (en leikinn af
brúðum) sem sjónvarpið er
með í lok barnatíma á
sunnudögum.
Svo eru hasarblaða-
hetjurnar greinilega mjög á
dagskrá þarna á stofnun-
inni, og maður heyrir dögum
oftar vitnað í Superman,
Spiderman og Incredible
Hulk. Sá síðastnefndi (þessi
græni með ferkantaða fésið
og hálftunnuhnefana,
Jötunninn ógurlegi held ég í
einhverju íslenska blaðinu)
er mér sagður bæði sterkari
og grimmari en sjálfur þurs-
inn Loðinbarði. Nýjustu
fréttir af þeim græna eru, að
hann sé genginn út, og sé
kona hans hvorki meira né
minna en beautiful lady. Ó-
líkt Loðinbarða, sem tókst
að klúðra hrapalega hjú-
skaparáformum sínum og
karlsdætra þriggja, Ásu,
Signýjar og Helgu. Náttúru-
úrvalið að verki í Jötunheim-
um.
Af þeim uppáhöldum sín-
um fékk strákur að sjá
Superman í sjónvarpi, en
bara fyrstu tvo kaflana, því
það var orðið svo áliðið.
(Kaflana? Jú, þetta var í aug-
lýsingasjónvarpinu þar sem
öllu er skipt í kafla til að
selja auglýsingar í hléunum).
Og missti af aðal hasarnum.
Hins vegar var hann svo vel
upplagður kvöldið sem Jaws
11 (Ókindin önnur, er það
ekki?) var á dagskrá, að
hann horfði með glans til
enda, um tíuleytið, og naut
vel skemmtunarinnar. Þó
telst víst rétt á takmörkum
að sú mynd sé við hæfi
barna. Útvarpsráðið (því að
hér er sett opinbert útvarps-
ráð yfir auglýsingasjónvarp-
ið, þó það sé rekið af einka-
fyrirtækjum) hefur það til
viðmiðunar, að til klukkan 9
eigi allt efni að vera boðlegt
börnum. En Ókindin er ein-
mitt líkleg til að laða börn að
skjánum, og því auðvelt að
selja í hana auglýsingar um
kornflex og þessar svona
krakkavörur, ef hún er ekki
allt of seint á dagskrá.
Niðurstaðan varð sú að
byrja rétt eftir átta. Fyrst í
stað étur hákarlinn bara
ókunnugt og fullorðið fólk,
og það er víst nokkurn veg-
inn við hæfi barna. Hins
vegar er í myndinni hópur
unglinga, sem áhorfandinn
fer að þekkja og fá áhuga á,
og svo var stillt til, að sá
fyrsti af þeim var ekki etinn
fyrr en á slaginu níu. Þannig
tókst að fullnægja öllu rétt-
læti.
Annars höfum við verið
prinsippfastir foreldrar með
það að láta sjónvarpið ekki
halda barninu uppi neitt
verulega fram yfir 8. Ekki
gátum við að því gert, þó
hann væri svo andvaka eftir
fyrsta þáttinn af Meistara-
söngvurunum frá Nurnberg,
að ekki þýddi annað en leyfa
honum að horfa á næsta þátt
til loka, þegar hann var bú-
inn að liggja sig hundleiðan
uppi í rúmi að reyna að
sofna.
Burkni er annars mikill
aðdáandi Wagners, kannski
ekki beinlínis fyrir óperurn-
ar (og sá þó, auk Meistara-
söngvaranna, upphafið að
sumum þáttum Niflunga-
hringsins meðan hann var
framhaldsefni fyrr í vetur, og
þótti mjög athyglissvert að
sjá örlaganornirnar snúa
reipi og valkyrjurn'ar
dröslast með dauðar hetjur
fram og aftur um sviðið í
Bayreuth). Enda er honum
varla svo ljóst samhengið
milli tónskálds og tónverks;
nógu erfitt er að skilja at-
vinnu pabba síns ef hann er
rithöfundur og situr allan
daginn uppi í svefnherbergi
að skrifa. En á undan
Niflungahringnum voru
stundum leiknir þættir úr
ævi Wagners, og var einu
sinni sýnt hvernig hann hélt
upp á afmæli konu sinnar
með því að stefna til sín
hljóðfæraleikurum eld-
snemma morguns og láta þá
vekja hana með því að leika
í næsta herbergi undurfagurt
lag sem hann hafði samið í
tilefni dagsins. Það þótti
Burkna riddaralega gert.
Háif átti hann erfitt með
að halda þræði í Meistara-
söngvurunum, og undi sér
við að þykjast „vera“ hinar
og þessar persónu, aðallega
þeir karlar sem hann sá
skartbúnasta hverju sinni.
Þangað til hann áttaði sig á
því, að öll sagan snerist um
ást og samdrátt Walthers og
Evu. Þá varð hann staðráð-
inn í því, að Walther væri
hann. „En þú ert þessi“,
sagði hann við mig í hvert
sinn sem myndavélin snerist
að nýjum feitum barítón. Á
endanum var þó samþykkt
að ég mætti vera Hans
Sachs, af því að hann hjálpar
Walther að ná í Evu. Síðan
kemur fyrir, þegar hann tel-
ur ástæðu til að sýna föður
sínum veglyndi í stórum stíl,
að hann beinir talinu að
Meistarasöngvurunum og
bætir svo við: „Við getum
alveg verið til skiptis. Stund-
um mátt þú vera Walther, og
þá skal ég bara vera Hans
Sachs á meðan“.
En síðan hann sá Mjallhvít
í bíó, hefur hann ekkert
slakað á því að prinsinn sé
hann. Ég má bara velja, hver
af dvergunum sé ég. Þegar 5
ára stelpa var hjá honum
næturgestur, þá var hún
Mjallhvít. Mjallhvít er fal-
legust af öllum. Þyrnirós
næstfallegust. (Þær eru líka
kóngsdætur). En hann held-
ur varla að öskubuska
(kaupmannsdóttir) sé eins
falleg og Lady Di (hertoga-
dóttir; en allar giftast prins-
um; það virðist vera algert
innögnguskilyrði í þennan
úrvalsflokk kvenlegrar
fegurðar). Það er bara eins
og blessað barnið sé farið að
draga dám af höfðingja-
snobbinu sem hér liggur í
landi.