Helgarpósturinn - 23.06.1983, Blaðsíða 18

Helgarpósturinn - 23.06.1983, Blaðsíða 18
fulltrúar íslenskra stjórnvalda hafi fengið að vita um raunverulegan til- gang Loranstöðvarinnar á Snæ- fellsnesi í þeim viðræðum sem fram fóru þegar Bandaríkjamenn leituðu eftir aðstöðunni þar. Hvort voru það íslensk stjórnvöld sem fóru á bak við þjóðina eða bandarísk stjórnvöld sem nörruðu vitgranna íslenska pólitíkusa upp úr skónum? Leit mín að svörum við þessum spurningum hefur ekki borið á- rangur, en hún hefur þó verið lær- dómsrík og sýnir vel þá erfiðleika sem við er að glíma ef fara á ofan í saumana á hernámssögu íslands. Hér ætla ég því að rekja gang þess- svörum í Samgönguráðuneytinu eða altént einhver lipur embættis- maður. Hann kannaði málið þegar í stað en tjáði mér síðan, að engin gögn væru til um það í ráðuneytinu en hugsanlega mætti finna þau í skjalasafni Pósts og síma. Röðin var nú komin að Póst og símamálastjóra Jóni Skúlasyni. Hann lofaði mér að láta athuga málið og þar sem mér fannst að nú væri ég orðinn heitur, eins og sagt er í feluleik, þá var ég ýtinn og hringdi tvisvar eða þrisvar í Jón og fór svo og hitti hann að máli. Þá kom í Ijós að ég var á villigötum í leitinni. Símamálastjóri sagði mér, að í Islensk hernaðarleyndarmál Hér í Helgarpóstinum hefur að undanförnu birst sem framhalds- saga pistlar þeir um kjarnorkumál sem Utvarpsráð hreinsaði út af dag- skrá útvarpsins í vor af alkunnri pólitískri fordild sinni. Þeir sem les- ið hafa pistlana munu hafa séð að þarna var ekki um þjóðhættuleg skrif að ræða. Þótt kjarnorkuvíg- væðingin og stefna íslands gagn- vart henni sé vjssulega þjóðhættu- leg þá er opin umræða um þessi mál einmitt það sem helst gæti bjargað íslendingum, sem öðrum þjóðum, út úr ógöngum kjarnorkuhelstefn- unnar. í pistlunum var leitast við að svara nokkrum spurningum varð- andi vígbúnaðarkapphlaupið eins og það birtist á íslandi og umhverf- is það. Þar kom m.a. fram, að bygg- ing Loranstöðvarinnar á Snæfells- nesi var fyrsta skref íslendinga inn í þá kjarnorkuvígvæðingu sem nú einkennir allan herbúnaðinn hér og þær hernaðaráætlanir sem landinu tengjast. Þetta skref var stigið án vitundar þings og þjóðar. I sam- bandi við rannsókn loranstöðva- málsins var ein spurning alltaf sér- staklega áleitin, en hún var sú, hvað ara eftirgrennslana og setja fram þær spurningar sem engin svör hafa fengist við fram að þessu. Hringferð í kerfinu Til þess að fá á hreint vitneskju íslenskra stjórnvalda um upphaf- legan tilgang Loranstöðvarinnar virtist liggja beinast við að fá að líta á skjöl og samninga um hana. Mál- ið er orðið aldarfjórðungs gamalt og því þótti mér ótrúlegt að mikil leynd gæti hvílt yfir pappírunum Tim það. Ég hringdi því niður í Ut- anríkisráðuneyti og bar upp erindi mitt við Vigdísi Pálsdóttur sem þar var fyrir svörum. Hún tók málaleit- an minni vel og sagðist skyldu kanna málið. Stuttu seinna hringdi hún og tjáði mér, að Varnarmála- deild hefði þessi mál á sinni könnu. Ég hringdi þangað. Hannes Guð- mundsson varð fyrir svörum. í sím- anum virtist mér hann heldur af- undinn þegar hann sagði að Varn- armáladeild hefði ekkert með Lor- anstöðina að gera, hún heyrði undir Póst og sima, sem aftur væru sett undir hatt Samgönguráðuneytisins. Mig minnir að það hafi verið Hall- dór Kristjánsson sem varð fyrir vörslu sinni væri ekkert annað en ó- formlegt samkomulag við US Coast Guard um rekstur Loran- stöðvarinnar á Snæfellsnesi. í máli sínu lagði hann mikla áherslu á, að allt sem varðaði hernaðarhlið þessa máls væri Pósti og síma ókunnugt og óviðkomandi. í vegarnesti ráð- lagði hann mér að huga að þvi, hvort Utanríkisráðuneytið hefði ekki gögn um málið. Þar með var ég kominn einn stóran hring í kerfinu. En nú var ég búinn að leggja of mikið á mig til að leggja árar í bát. Ég hélt því rakleiðis í Utanríkis- ráðuneytið og pantaði viðtal við þann sem sýslaði með samninga ís- lands við erlend ríki. Sá heitir Guð- mundur Eiríksson. Hann grand- skoðaði málið, fínkembdi skjala- söfnin og ég hringdi í hann af og til og grennslaðist fyrir um árangur- inn. Að lokum gat hann tjáð mér, að samningar um byggingu Loran- stöðvarinnar hefðu verið undirrit- aðir í janúarmánuði 1959 en þau skjöl væru óopinber og í vörslu varnarmáladeildar. Greinilegt var að Hannesi Guðmundssyni höfðu orðið á embættisglöp er hann vísaði mér niður í Samgönguráðuneyti á sínum tíma. Sendibréf frá varnarmáladeild Þegar hér var komið sögu var mánuður liðinn frá því ég hóf eftir- grennslanir mínar og nú varð nokk- urt hlé á. Af ákveðnum ástæðum bauðst mér að halda útvarpserindi. Útvarpsráð var um þessar mundir hikstandi á því hvort vogandi væri að hleypa mér í útvarpið með erindi um almenna friðarbaráttu (sem það svo eftir nokkurra mánaða hik lagði ekki í). Þar sem friðarum- ræða bögglaðist svona fyrir brjóst- inu á því datt mér í hug, að þættir úr sögu vígbúnaðarþróunarinnar kynnu að fara betur í það. Svo reyndist þó ekki vera, og eftir allt það uppistand sem út af málinu varð, og lesendum HP mun að nokkru kunnugt, fannst mér sem ekki væri hægt að skiljast við málið óupplýst. Ég settist því niður um daginn og skrifaði Ingva S. Ingva- syni ráðuneytisstjóra í Utanríkis- ráðuneyti bréf og bað hann um að- gang að hinumgömluLoranstöðv- arplöggum. Bréfið fór rétta boðleið frá ráðuneytisstjóra og á skjala- safnið og þaðan niður á varnar- máladeild. Nú vor-u svörin greiðari en áður, því að hálfum mánuði síð- ar barst mér eftirfarandi bréf: Með vísun til bréfs yðar til ráðu- neytisstjóra, dags. 16. þ.m., vill ráðuneytið skýra yður frá eftirfar- andi: Á fundi varnarmálanefndar 27. janúar 1959 var undirritaður samn- ingur milli ríkisstjórna Islands og Bandaríkjanna varðandi byggingu og rekstur radarstöðvar (Loran C) á Sandi á Snœfellsnesi. Unnið var að undirbúningi þessa máls frá því í júní 1954 og auk varnarliðsins og varnarmáladeildar höfðu fulltrúar pósts- og símamálastjórnarinnar, skipulagsyfirvöld og húsameistari það starf með höndum. Stöðin var reist innan marka jarðarinnar Gufuskála og rekin af Bandaríkj- unum á vegum NATO með stoð í varnarsamningnum frá 1951. I september 1962 var samþykkt, að stöðin yrði endurnýjuð og C- hluti hennar stœkkaður. Á grund- velli samkomulags milli Islands og Bandaríkjanna varðandi varnar- samninginn frá 1951, sem gert var í október 1974 og kvað m.a. á um Framhald á 5. síðu Lausvt á síðustu krossgátu • H £ • - • s ■ Ý * ft ■ • s m ft L ft S /< 1 p S s l< R o /< l< fí L <5 ‘ft Ð U R • fí K ft R N R fí S s L U m t1\ 'O s K fí N ft T fí s T u T fí N 6 ft R V ,5 m ft V U R • T R O 5 s fí T Pl L fí R ■ i L m fí R R ft T fí 6 S R fí F L. m fí N N fí N 6 £ R l L L • fí s fí N ) L u N N fí R u R R . N ft £ K R u R B R Pl T T fí ■ F / L m ft £ 1 N / N S ■ 0 0 ■ N fí U m / R / L. S t <S V R ft u G K • R 'l G U R • L / F N F) S L £ / P R i 1< fí Ð 5 / 6 F / T fí N Jfí ft U R . P ft K K fí ‘fí 5 fí R TO 'ft N ft R ft K u R. N fí R R ft K R. R O 5 S G VÉI$La 5l<hr4 GÉfillZ Ktsa RBFSfí BLOTfí Ö6N! /V-a, 5Kf?fíP\ 7>ýí< STetT Fu6L: eNV- BRÐUR Bol/ STfíSS I V£Run\ fjfíLL\ L/T/L þluLL £/</</ /n£E> Smjfí'Ð Uf? SdfíRfí) VI Rt mflVUR / , HfíRMú KIERI ‘OLIKIR HÉirtS 'flLTfí LfíKVA i<oi?r STRfl úk BERju/r A/?Æ7R L b'fíTfuR fi/HK.St KflPP Sflrnfí ÞfíByiT HSL ú r KÆRl /Ay/JT /LfíT 'OVJRk) /R TfíLfí BDHfe- Ffí Ti'mfííi. HENOfí /SdRÐ/ SJNNfí 6 INN' ING fíNDST. 'fíERfí/n :gL HLj/JP) SKELW '/IRVl LÍERUN ERfím fí/p SArfíHl VEfíK SA/nÁl' ONfíbfl GoNfl FoRfiy SoKkfí pest.' OT i-im/R S/CSf ró/efí SL • 2 FYr/R HÖPN SKoL/ V/T- LfíUS Hfíi5 flRTfíL FuGLfl JfífíL. Lfíppfl Pvorr ^LiT/Nú KR/ST fU.LfíL> LVKTfíH EFNl u tón/T SktKKr GoRTqR K TófíN HVfíEJ 05KA GBRIR SNfíT/ A6NU/ MPi T/L- RUSl OSoP- 1/v For OjúPt

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.