Helgarpósturinn - 26.01.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
Leynifundir eða opinberar viðræður? Bak-
tjaldasamningar eða vinsamlegar þreifing-
ar? Þessar spurningar hafa vaknað eftir að
fjölmiðlar skýrðu frá viðræðum þeirra Ás-
mundar Stefánssonar, forseta ASÍ, og Magn-
úsar Gunnarssonar, framkvæmdastjóra VSÍ,
með kjarasamning í sjónmáli. Viðræðurnar
hafa staðið yfir allt frá áramótum og halda
áfram. Að sögn dagblaða hafa viðræður
þeirra Ásmundar og Magnúsar m.a. fætt af
sér fastmótaðar hugmyndir um þrjár áfanga-
hækkanir, 4—5% hækkun við undirritun
samnings, 3% 1. júlí og 3% 1. desember.
Forystumenn iaunþegahreyfingarinnar
hafa gefið út ýmsar yfirlýsingar í þessum
efnum, sömuleiðis Ásmundur og Magnús, en
allir virðast sammála um að þessar tölur séu
út í bláinn; hér hafi aðeins verið um lausar
hugmyndir að ræða og ekkert sé til í því að
samningar ASÍ og VSI séu í burðarliðnum.
En hvernigeru þá möguleikarnir á að end-
ar vinnuveitenda og launþega nái saman?
Munu slíkir samningar hugsanlega sprengja
öll verðbólgumarkmið ríkisstjórnarinnar?
Eða slitnar uppúr samningaviðræðunum og
verkföll blasa við?
Víst er að launakröfur starfsmanna ISALs
hafa gert ákveðið strik í reikninginn. Starfs-
menn álverksmiðjunnar í Straumsvík hafa
löngum staðið utan við önnur verkalýðsfé-
lög varðandi samninga vegna sérstöðu
þeirrar vinnu sem þar er innt af hendi.
Fyrstu kröfur þeirra um 40% launahækkun
sprengja þó allan ramma kauphækkana og
þótt málamiðlun náist, þykir víst að keðju-
verkun eigi sér stað; launakröfur rísi meðal
starfsmanna Grundartanga, RARIK og í
skyldum starfsgreinum. Þröstur Ólafsson,
hagfræðingur hjá Dagsbrún, er ekki þeirrar
skoðunar að samningar náist á næstunni í
ÍSAL-deilunni en telur hins vegar fráleita þá
kröfu starfsmanna ISALs að endurheimta
kaupmátt Iauna eins og hann var að jafnaði
árið 1982: „Verði gengið að slíkum kröfum
mun það bitna á heildarafkomunni m.a. í
stigvaxandi verðbólgu." Þröstur bendir enn-
■ Vísitölubindingin get-
ur orðiö erfiðasta
þrautin í samninga-
viðræðunum
Hræöslubandalagid VSÍ/ASÍ
tremur á að erfitt'sé að segja til um afstöðu
Dagsbrúnar í kjarasamningum þar eð ekkert
, haldfast liggi fyrir. Dagblöð hafa gefið í skyn
að Dagsbrún muni ekki ganga að umtöluð-
um samningum ASÍ og VSÍ. Þröstur segir við
HP: „Það er ljóst að flöt prósentutöluhækk-
un eða ákveðin lágmarkslaun eru ekki
heppileg fyrir okkar verkalýðsfélag, vegna
þess að allir taxtar munu þá sökkva og m.a.
verður enginn munur á dagvinnu og eftir-
vinnu."
Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóri
VSÍ, telur ekki að ISAL-samningarnir muni
hafa veruleg áhrif á heildarkjarasamninga í
landinu og Ásmundur Stefánsson segir að
það sé mjög erfitt að meta slík áhrif.
Sá þáttur hugsanlegra kjarasamninga sem
mikið hefur verið hamrað á, er vísitölubind-
ing launa. Magnús Gunnarsson segir við HP:
„Það hefur aldrei komið til greina að hálfu
Vinnuveitendasambandsins að semja eða
skrifa undir vísitölubindingu.“ Ásmundur
Stefánsson segir hins vegar: „Alþýðusam-
band íslands telur fyrir sitt leyti að það sé
erfitt að gera samninga tii lengri tíma án
þess að vísitölubinda laun.“ Aðilar VSÍ og
ASÍ hafa enn ekki rætt ítarlega um vísitölu-
bindingu. Enn er slík umræða of viðkvæm
og báðir aðilar vilja nálgast hvor annan í já-
kvæðu umræðuformi áður en sverfir til
stáls. Forystumönnum launþegahreyfingar-
linnar er ljóst að vísitölubindingin verði biti
sem vinnuveitendur kyngja seint eða aldrei.
VSÍ-forystunni er ljóst að vísitölubinding er
frumkrafa margra verkalýðsfélaga. Þess
vegna er talað diplómatískt um endurskoð-
un launa með reglulegu millibili og fjölda-
mörg dæmi reiknuð á vasatölvur Ásmundar
og Magnúsar með mismunandi gengisferli
og kauphækkanaferli. Magnús Gunnarsson
segir við HP: „Fólk verður að hætta að horfa
á prósentur sem lífskjör. Það sem gildir er
styrkleiki krónanna."
Hinar óformlegu viðræður ASÍ/VSÍ hafa
einnig snúist um bættan hag hinna lægst
launuðu. En spurningin er ennfremur:
Hverjir eru verst settir? Eru það hinir lægst
Iaunuðu? Magnús Gunnarsson telur að þetta
sé afstæð spurning og ekki sé hægt að rýna
á krónutölu Iauna heldur verði að líta á mál-
in í stærra félagslegu samhengi. Því hafi um-
ræður samningsaðila snúist mikið um at-
huganir á ýmsum félagsmálapökkum sem
gætu bætt afkomu hinna verst stöddu.
Ljóst er að fjölmiðlasprengjan mikla um
leynisamningana er mikill reykur og lítill
eldur. „Leynifundirnir" voru ekki svo ýkja
spæjaralegir, heldur almennar heildarvið-
ræður aðila vinnumarkaðarins í gervi for-
ystumannanna Ásmundar og Magnúsar.
Það var einnig Ijóst að hinar óvenjulegu að-
stæður — bágt efnahagsástand, slæm af-
koma þjóðarbúsins og þar fram eftir götun-
um — setja mikinn lit á þessar hægu og gæti-
legu þreifingar. Samkvæmt heimildum HP
verða engin verkföll í ár. Vinnuveitendur —
og reyndar alþjóð — óskar einskis fremur en
að verðbólgubálið réni og slokkni jafnvel
alveg. Þótt þessir tveir aðilar hafi enn ekki
náð að draga upp heillega mynd af kjara-
samningum, halda þeir viðræðunum áfram.
Báðir gera þeir sér grein fyrir mikilvægi
áframhaldandi kjarasamninga en jafnframt
er þessum aðilum ljóst að verðbólgumarkm-
ið ríkisstjórnarinnar muni raskast verulega
við gerð kjarasamninga. Það gildir því að
semja án þess að kollvarpa verðbólgumörk-
unum og ræsa verðlagshraðlestina. Þess
vegna hafa hinar fjölskyldulegu viðræður
VSI og ASÍ tekið leynt og Ijóst á sig einkenni
hræðslubandalagsins.
ERLEND YFIRSYN
Upplausn vofir yfir
stjórn Kohls kanslara
Helmut Kohl, kanslari Vestur-Þýskalands,
hefur í tveim þýðingarmiklum ráðuneytum
ráðherra, sem reynst hafa slíkir vandræða-
gemlingar, að vandséð er hvernig stjórnin
lifir af, fari mál þeirra beggja á versta veg.
Á miðvikudag settist á rökstóla sérstök
rannsóknarnefnd allra flokka á Sambands-
þinginu í Bonn, sem á að kanna ákæru um
mútuþægni á hendur Otto Lambsdorff efna-
hagsmálaráðherra og mesta áhrifamanni í
flokki Frjálsra demókrata. Kohl á Lambs-
dorff kanslaratignina að þakka öðrum
mönnum fremur, því það var hann sem
mestu réð um að miðflokkurinn sleit stjórn-
arsamstarfi við sósíaldemókrata og hallaði
sér til hægri að kristilega demókrataflokkn-
um.
Fljótlega tekur svo til starfa önnur rann-
sóknarnefnd Sambandsþingsins, sem fær
það hlutverk að kanna embættisfærslu Man-
freds Wörners landvarnaráðherra í hneyksl-
ismáli, sem síðasta hálfan mánuð hefur
skyggt á allt annað í fréttaflutningi í Vestur-
Þýskalandi. Málið snýst um það, hvort
Wörner hafi hrakið annan æðsta hershöfð-
ingja sambandslýðveldisins úr starfi með
smán fyrir lognar sakir.
Mútumálið sem kennt er við Flick-sam-
steypuna, eitthvert öflugasta fyrirtæki í
Vestur-Þýskalandi, varðar marga aðra
stjórnmálamenn en Lambsdorff og úr öllum
flokkunum þrem sem að kvað fyrir hálfum
áratug. Þá græddi Flick mjög á sölu hluta-
bréfa í Daimler-Benz bílasmiðjunum, og
fékk úrskurð um skatteftirgjöf af gróðanum,
þar sem honum hefði verið varið til atvinnu-
aukningar. Þá eins og bæði fyrr og síðar lét
Flick miklar fjárhæðir renna í flokkssjóði,
sérstaklega hjá kristilegum og frjálslyndum.
Efnahagsmálaráðherra um þessar mundir
var Friderichs úr hópi frjálslyndra, en
Lambsdorff var gjaldkeri flokks síns. Eftir
áralanga rannsókn hefur ríkissaksóknari
komist að þeirri niðurstöðu að þarna hafi
ekki verið um að ræða venjulegar gjafir í
flokkssjóð, heldur mútur til að fá viður-
kenndan rétt til skattundanþágu, án þess að
rétt rök lægju tif undanþáguveitingar. Eru
því Lambsdorff, Friderichs og þriðji maður
sakaðir um að hafa hver um sig tekið við
hálfri milljón marka af Flick með saknæm-
um hætti.
Lambsdorff heldur fram sakleysi sínu og
greiddi sjálfur atkvæði með að svipta sig
þinghelgi, svo málið mætti hafa sinn gang.
Kohl kveðst þess einnig fullviss að ráðherra
sinn verði hreinsaður af öllum sakargiftum,
en sú afstaða er að minnsta kosti í og með af
pólitískum ástæðum sprottin. Frjálsi demó-
krataflokkurinn er ekki aðejns ómissandi til
að tryggja Kohl þingmeirihluta, heldur er
hann þar að auki brjóstvörn kanslarans
gegn erkióvini hans, Franz-Josef Strauss,
foringja kristilega flokksins í Bajern, CSU.
Strauss telur sig í alla staði hæfari til að
gegna kansiarastöðu en Kohl, og kanslarinn
losnaði aðeins við að fá hann í návígi við sig
í Bonn með því að fela frjálsum demókrötum
einmitt þau ráðuneyti sem Strauss telur sér
samboðin. Það pólitíska jafnvægi sem Kohl
hefur með þessum hætti komið á til að
tryggja völd sín, færi allt úr skorðum yrði
Lambsdorff að iáta af ráðherraembætti
vegna mútumálsins.
Til þess getur komið síðar á þessu ári,
löngu áður en málið er útkljáð. Lambsdorff
á pólitíska framtíð sína undir dómara þeim
sem nú fer yfir gögn málsins. Hann ákveður
í fyllingu tímans hvort sakargiftir ríkissak-
sóknara séu svo veigamiklar og vel rök-
studdar, að málið verði að ganga til dóms.
Fari svo er pólitísk framtíð Lambsdorffs talin
úti, hvort sem hann svo yrði sakfelldur eða
sýknaður að lokum.
Háskinn af Flick-málinu er gamalkunnur,
en nú hefur Manfred Wörner Iandvarnaráð-
herra og flokksbróðir Kohls kanslara kallað
fram annan engu viðurhlutaminni. Á gaml-
ársdag vék Wörner úr starfi Gúnter Kiessling
hershöfðingja, þrem mánuðum áður en
hann átti að láta af herþjónustu og fara á eft-
irlaun. Síðustu tvö árin hefur Kiessling verið
einn af staðgenglum yfirhershöfðingja Atl-
antshafsbandalagsins, Bandaríkjamannsins
Bernards W. Rogers, og starfað í aðalstöðv-
um bandalagsins í Brussel.
Komið er á daginn, að frá því í september
hefur Wörner látið snuðrara vesturþýsku
gagnnjósnastofnunarinnar fara um kynvill-
ingabari í Köln með mynd af Kiessling hers-
höfðingja og spyrja gesti, hvort þeir könnuð-
ust við að maður sá sækti þessa staði. Með
fjóra vitnisburði fengna með þessum hætti
hófst Wörner handa og rak hershöfðingjann
á þeim forsendum að hátterni hans gerði
hann óhæfan til að gæta trúnaðarmála sem
öryggi ríkisins varða.
Þegar Wörner neitaði að nafngreina vitni
sín af kynvillingabörunum og láta þau
standa fyrir máli sínu, höfðaði Kiessling
hershöfðingi tvö mál, annað á hendur ónafn-
greindum rógberum og hitt á hendur Wörn-
er landvarnaráðherra, til að fá uppreisn æru
með aðstoð dómstólanna. Jafnframt varð
uppi fótur og fit á Sambandsþinginu.
Kristilegu flokkarnir hafa ævinlega reynt
að láta líta svo út að herinn og landvarnirnar
sé þeim miklu meira hjartans mál en öðrum
flokkum, og þegar í ljós kom að Wörner
hafði tekið undirskrift fjögurra kynvillinga,
sem hann fæst ekki til að nafngreina, fram
yfir drengskaparorð og eiðstaf hershöfð-
ingja, leist mörgum í þeim hópi ekki á blik-
una. Við bættist að ljóst varð að Wörner
hafði það í fyrstu út á Kiessling að setja að
honum lynti ekki við bandaríska yfirhers-
höfðingjann í Brussel, og þá magnaðist
gagnrýnin á ráðherrann um allan helming.
Dregger, formaður þingflokks kristilegra,
tók undir kröfu stjórnarandstöðunnar um
sérstaka rannsóknarnefnd þingsins til að
kanna málið. Strauss, foringi CSU, lýsti yfir
að í þessu máli yrði tillitið til hersins að
ganga fyrir öllu, og felst í orðunum að ráð-
herra sem valdi þeirri stofnun skaða eigi að
fjúka. Loks hafa allir hershöfðingjar Vestur-
Þýskalands fundað um málið, og ályktun
þeirra ber vott um að þeir telja ráðherra
hafa haldið þannig á að starfsbróðir þeirra
hafi ekki fengið það tækifæri sem honum
bar til að fría sig sök.
Hermt er í Bonn að Wörner hafi boðið
Kohl kanslara að leggja fram lausnarbeiðni
viku eftir að ljóst varð hverja stefnu mál
Kiesslings hershöfðingja myndi taka, en
kanslari hafnað því boði. Er því ábyrgð
kanslara meiri en ella. Með þing og þjóð í
uppnámi heldur hann svo í viku heimsókn til
ísraels.
Fréttaritari Reuters í Bonn hefur eftir
sendimönnum erlendra ríkja þar í borg, að
traust á Kohl kanslara, starfshæfni hans og
stefnu, sé í rénun í Vestur-Þýskalandi. Hann
þyki aðgerðalítill og afskiptalaus, láti hlutina
danka. Framkoma hans í Kiessling-málinu
styrki þessa skoðun og verði Wörner að
segja af sér, sé óvíst að Kohl fái staðist.
6 HELGARPÓSTURINN