Helgarpósturinn - 29.03.1984, Qupperneq 21

- LÍTILL HÓPUR
MANNA VÉKMÉR
eftir Ingólf Margeirsson mynd Jim Smart
UR RITSTJORASTOU
Elías S.Jónsson, fráfarandi ritstjóri Tímans,
segir frá átökunum eftir stofnun Nútímans
,,Ég varð ákaflega undrandi þegar ég var ekki endurráðinn sem ritstjóri Tímans. Menn í
hinni nýju útgáfustjórn höfðu alltaf talað þannig við mig að endurráðning lœgi Ijós fyrir.
Steingrímur Hermannsson, formaðurFramsóknarflokksins, segist ekki hafa vitað fyrr en eftir
á að ég hafi ekki verið endurráðinn og að hann hafi ekki fengið fullnœgjandi skýringu á
þessum aðgerðum. Ég sé enga ástœðu til að rengja orð hans en tel það furðulegt að
formaður flokksins hafi ekki úrslitavald um hversitji i ritstjórastól Tímans. “
Þessi orð mœlir Elías Snœland Jónsson, fráfarandi ritstjóri Timans, sem flestum að
óvörum var ekki endurráðinn í starfið þegar nýtt útgáfufélag, Nútiminn, tók við rekstri
blaðsins. I viðtalinu hér á eftir segir Elías m.a. að fámennur hópur hafistaðiðað brottvikn-
ingu sinni frá blaðinu og að hann hafi skilað greinargerð um uppbyggingu Tímans sem
síðdegisblaðs skömmu áður en hann var látinn vtkja úr ritstjórastóli fyrirMagnúsi Ólafssyni,
sem er tengdasonur Þórarins Þórarinssonar Tímaritstjóra. Elías Snœland Jónsson hefur
verið ráðinn aðstoðarritstjóri DV frá 1. apríl n.k.
„Ég á langan feril að baki sem blaðamað-
ur á Tímanum," segir Elías. „Þegar ég fór af
blaðinu árið 1973 og hóf störf á öðrum vett-
vangi, voru Tímaárin orðin ein tíu. Ráða-
menn Tímans höfðu alltaf öðru hverju sam-
band við mig og buðu mér að vinna við
Tímann á nýjan leik, en ekkert gerðist fyrr
en undir árslok 1980, þegar Halldór As-
grímsson, þáverandi stjómarformaður út-
gáfufélags Tímans, ræddi við mig og bauð
mér ritstjórastarf við blaðið. Ástæðan var
einkum sú að Tíminn hafði farið illa út úr
samkeppni við önnur blöð á árunum á und-
an, 197S-80; mikið söluhrun átti sér stað og
menn vildu stöðva þessa þróun. Lengi var
ég efins um hvort ég ætti að slá til eða ekki,
en að lokum samþykkti ég að taka að mér
ritstjórastarfið. Ég hóf síðan störf 1. apríl
1981.
Ég varð ritstjóri Tímans á mjög ákveðn-
um grundvelli og setti þá kröfu að skýr
verkaskipting yrði milli ritstjóra blaðsins.
Annars vegar sæi Þórarinn Þórarinsson um
pólitíska ritstjóm, tengsl við flokk og hreyf-
ingu, en mitt hlutverk yrði að ritstýra al-
mennri ritstjórn, sem sæi um fréttir, al-
mennt efni í blaðinu, helgarblaðið og þess
háttar. Nokkrir góðir menn á Vísi fóm með
mér yfir á Tímann, m.a. lllugi Jökulsson sem
tók við Helgar-Tímanum, Páll Magnússon
sem gerðist fréttastjóri og Gunnar Trausti.
Þetta vcir því hópur nýrra manna sem hóf
störf við Tímann með það að markmiði að
breyta blaðinu, hressa það og rétta við.
Vorið 1981 gerðum við síðan miklar breyt-
ingar á Tímanum. Ég veit ekki hvort nokkur
man eftir því hvernig Tíminn var þá, en ég
get fullvissað menn um, að Tíminn var
afspyrnulélegt blað. Það er ekkert leyndar-
mál að þær tölur sem þáverandi fram-
kvæmdastjóri, Jóhann Jónsson, lagði fram,
sýndu að blaðið h;ifði tapað mörgþúsund
kaupendum á tímabilinu 1976-1981.“
Við bjuggum til gott blað
- Hverjar voru helstu breytingatillögur
þínar?
„Við lögðum einkum áherslu á tvennt. Að
gera blaðið að mjög góðu og sannferðugu
fréttablaði og búa til gott helgarblað. Þetta
tvennt var framkvæmt og útliti og umbroti
blaðsins var gjörbreytt. Ég vil leggja áherslu
á það að þessar breytingar voru fram-
kvæmdar af hópi manna en voru ekki verk
eins manns. Þessar breytingar höfðu það í
för með sér að hrunið, sem verið heifði á
blaðinu, stöðvaðist. Ætlunin var sú að
þessu yrði fylgt eftir með verulegu átaki í
markaðs- og sölumálum en sú hlið málsins
fór öll meira og minna í handaskolum þann-
ig að grunnbreytingamar fengu þar engein
stuðning."
- Þannig að markinu varekki náð?
„Við náðum í fyrsta lagi að stöðva þróun-
ina niður á við og í öðru lagi jukum við hægt
og rólega við sölu blaðsins. Alla tíð síðan
hefur söluaukning átt sér stað þótt hægfara
hafi verið. Þetta stefndi því allt í rétta átt en
ekki jafn hratt og margir hefðu kosið. Það
var ekki fyrr en á siðasta ári að eitthvert
átak var gert í sölumálum. Feu-ið var í
áskriftarherferð sem skilaði á þeim tíma
nokkuð góðum árcingri. Hins vegar var
alveg ljóst að söluaðferðimar vom yfirleitt
ekki nógu virkar. Það er nefnilega ekki nóg
að búa til gott blað; það þarf líka að selja
það.“
-Ritstjórn þín bjó til gott sölublað að
þínu mati?
„Ég tel það. Eftir breytinguna 1981 vorum
við með góða söluvöru í höndunum, að vísu
með þeim annmörkum sem stærð blaðsins
og fjárhagserfiðleikar settu okkur. Við gát-
um ekki gert öllum til hæfis líkt og stóm
blöðin en varðandi innlendar fréttir og
heigarlesningu vomm við með gott blað.“
Skrifaði greinargerð
um síðdegisblað
- Hvernig voru viðbrögð þín þegar nýtt
hlutafélag - Nútíminn - tók við rekstri
blaðsins í ár?
„Við vomm lengi búnir að bíða eftir því
að nýtt hlutafélag tæki við. Þetta nýja félag
tók við blaðinu á sléttu, þ.e.a.s. hinir nýju
aðilar tóku ekki við meiri skuldum en námu
eignum blaðsins. Rekstrargrundvöllur
blaðsins var því allur annar en verið hafði."
- Voru einhverjar viðræður hafnar við
þig á þessu stigi málsins um breytingar á
blaðinu?
„AHur undirbúningur að hlutafélaginu
nýja er búinn að standa frá síðasta sumri.
Þeir menn sem unnu að þeim undirbúningi
em flestir þeir sömu og skipa stjóm félags-
ins í dag. Allt frá fyrstu viðræðum um breyt-
ingu á blaðinu var látið að því liggja að ég
héldi áfram ritstjóm blaðsins. Sem dæmi
get ég nefnt að í byrjun september kallaði
þessi nefnd mig tií fundar og var þá með
hugmyndir um að fara út í síðdegisútgáfu.
Þar var m.a. talað um að þeir óskuðu eftir
því að ég tæki þann slag að mér. Ég var
beðinn að skrifa greinargerð um gerð og
uppbyggingu síðdegisblaðs og ég varð við
þeirri beiðni. Greinargerðin fjallaði ítarlega
um nauðsynlegar breytingcu- og forsendur
sem yrðu að vera fyrir hendi ef ráðist yrði í
síðdegisútgáfu. Þessar niðurstöður lagði ég
fyrir nefndina í septembermánuði."
- Varstu hlynntur síðdegisútgáfu Tím-
ans?
„Tíminn á í rauninni tvo Vcdkosti. Ann-
ars vegar að halda áfram sem morgunblað
og styrkja sig í sessi hægt og sígandi. Eða
hins vegar að gerast síðdegisblað sem kost-
ar miklu meiri peninga. A ýmsum sviðum
kostar slík breyting alveg nýtt skipulag; nýtt
dreifingarkerfi, nýja markaðsstefnu, stækk-
un á blaðinu, sem kallcir á fleiri starfsmenn.
En þar er einnig meiri von um að ná inn
aukinni sölu og á skemmri tíma. Hins vegar
er það spurning hvort sú aukna sala dugcir
upp í allan kostnaðinn. Þetta er erfitt dæmi
að gera upp og í greinargerð minni lagði ég
til að ítarleg fjárhagsáætlun yrði gerð um
rekstur síðdegisblaðs og setti jafnframt
fram hugmyndir um aðgerðir sem fram-
kvæma þyrfti ef blaðið ætti að eiga afkomu-
von á síðdegismarkaðinum."
- Hverjar voru helstu tillögur þínar?
„Það var t.d. alveg ljóst í mínum huga að
stækkun á blaðinu yrði að koma til, lágmark
28 síður; það þýðir aukinn kostnað á öllum
sviðum. Nýtt dreifingarkerfi yrði að byggja
upp og efnistök yrðu að vera önnur, svo
eitthvað sé nefnt. Ég lagði einnig áherslu á
að breyttur útt .ifutími væri ekkert töfraorð
í sjálfu sér, margt annað yrði að koma til.
Þess vegna yrði að framkvæma þessa breyt-
ingu með fastan grunn undir fótunum."
- Varaðir þú við síðdegisútgáfu?
„Nei, en ég varaði við að ana út í síðdegis-
útgáfu að óathuguðu máli.“
Óvœnt uppsögn
-Hvað gerðist nœst?
„Öllu starfsfólki var siðan sagt upp um
áramótin. Föstudaginn 13. janúar í ár, dálít-
ið skrýtin dagsetning, kallar formaður hinn-
ar nýju útgáfustjórnar, Hákon Sigurgríms-
son, mig til fundar við sig. Við spjölluðum
ítarlega saman um málin í nokkra klukku-
tíma með þeim hætti að ég gat ekki skilið
annað en það lægi beint við að ég yrði
endurráðinn sem ritstjóri Tímans."
- Varþér lofað stöðunni?
„Það var talað þannig cillt kvöldið að ég
gat ekki skilið annað en það lægi alveg ljóst
fyrir. M.a. kom það fram að þeir voru búnir
að ákveða að ráða nýjan framkvæmda-
stjóra og vildu leggja mikla áherslu á að
ritstjóri og framkvæmdastjóri gætu unnið
vel saman. Þess vegna yrði ég að hitta hinn
nýja framkvæmdastjóra strax eftir helgina
svo við gætum rabbað samcin. Þeim fundi
var svo frestað eftir þá helgi. Það næsta sem
gerist er svo að formaður útgáfustjómar
kallar á mig og tilkynnir mér að búið sé að
ráða annan mann sem ritstjóra."
- Hvernig varð þér við?
„Fyrst Vcir ég áikaflega undrandi á þessari
skyndilegu breytingu og reyndi að fá ein-
hverjar skýringcir á henni. Þær fékk ég engar
nema að þeir væru búnir að ráða fram-
kvæmdastjóra sem hefði mun meiri völd á
blaðinu en venja væri um framkvæmda-
stjóra. Menn hefðu talið rétt að þegar búið
væri að velja framkvæmdastjóra með þeim
hætti þá yrði ennfremur fenginn nýr maður
í ritstjórastólinn."
- Túlkaðir þú þessar aðgerðir þannig að
þú vœrir óhœfur að mati útgáfustjórnar til
að ritstýra hinu nýja blaði?
„Það tel ég ekki. Ég get alls ekki lagt þann
dóm á aðgerðir hinnar nýju stjómar að mér
hafi verið sparkað fyrir vainhæfni í starfi.
Geysilega margir í Framsóknarflokknum, og
eins þeir sem standa kringum blaðið, höfðu
samband við mig og ræddu við mig þegar
þetta fréttist. í öllum þeim viðræðum kom
hvergi frcim gagnrýni á mín störf sem rit-
stjóra Tímans, nema síður væri. Menn hafa
viðurkennt að ákveðinn árangur hafi náðst
eftir að ég tók við ritstjóm á blaðinu. For-
maður flokksins ræddi við mig og sagðist
ekki hafa fengið neina fullnægjandi skýr-
ingu á því hvers vegna ég hefði ekki verið
endurráðinn. Þama er því aðeins lítill hóp-
ur manna á ferðinni sem tekur að því er
virðist skyndiákvörðun í þessu efni.“
Pílatus ársins
- Hvernig stóð flokkurinn í þessu máli?
„Það er dálítið sérkennilegt. Framsóknar-
flokkurinn er aðaleigandi að hinu nýja út-
gáfufyrirtæki, Nútímanum. M.a. tilnefndi
formaður flokksins, Steingrímur Her-
mannsson, þrjá menn í stjóm útgáfufélags-
ins og situr flokkurinn sem slíkur að meiri-
hluta til í stjóminni. Þannig skipaði Stein-
grímur þá Hákon Sigurgrímsson, Hauk Ingi-
bergsson og Þorstein Ólafsson í stjóm. Til
viðbótar eru Hallgrímur Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Scimvinnutrygginga, og Einar
Birnir stórkaupmaður. Hins vegar hefur það
verið afstaða flokksforystunnar að útgáfu-
stjórnin hafi verið kosin til að sjá um rekst-
ur blaðsins. Formaður flokksins orðaði það í
samtali við mig, að að hans áliti ætti útgáfu-
stjórnin ekki að vera nein leppstjóm heldur
frjáls framkvæmdaaðili óháður flokki. Allar
framkvæmdir útgáfustjómcir ættu því að
vera fullkomlega sjálfstæðæ. En þetta er
náttúrlega eins og annað í pólitík; spuming
um vilja.“
- Vissi Steingrímur Hermannsson að það
átti ekki að endurráða þig?
„Hann hefur tjáð mér að hann hafi ekkert
vitað um þá ákvörðun, fyrr en hún hafði
verið tekin. Ég hef svo sem enga ástæðu til
að rengja það. Hins vegar finnst mér mál
Framsóknarflokksins vera orðin skrýtin
þegar formaður flokksins hefur ekkert um
það að segja hver skipar ritstjórasæti á mál-
gagni Framsóknar. Þá er nú margt orðið
öðruvísi en áður var.“
- Hver voru viðbrögð manna við þig?
„Fjölmargir aðilar í flokknum, svo og
margir lesendur, höfðu sainband við mig og
kepptust við að fordæma þá ákvörðun að
endurráða mig ekki. Fiestöllum í flokknum
var líka mikið í mun að þvo hendur sínar af
þessari ákvörðun. Um tíma var þetta orðin
eins konar samkeppni um Pílatus ársins.
Hins vegar verð ég að viðurkenna að af
þeim sem höfðu samband við mig vcir eng-
inn úr innstu röðum Sambaridsins.“
- Hvernig fannst þér að vera allt i einu
kominn út í kuldann?
„Það var mjög óþægileg tilfinning, bæði
fyrir mig og fjölskyldu mína. Viðbrögð
manna hresstu mig þó mjög við. Ég fann að
mjög víða þótti mönnum þetta hin furðu-
legasta ráðstöíun og í fyllsta máta órétt-
mæt. Síðan fékk ég fljótt ýmis atvinnutilboð
og ég sá að ég þurfti ekki að kvíða framtíð-
inni.“
- Hver er tilfinning þín fyrirþessari með-
höndlun eftir á?
„Mér finnst þessi ráðstöfun útgáfustjóm-
arinnar bera vinnubrögðum vitni sem eng-
um eru til sóma og síst forystumönnum
stjórnmálaflokks."
-Og hugurþinn til blaðs og flokks?
„Ég tel mig hafa fengið verulegan stuðn-
ing meðal ýmissa foystumanna flokksins og
margra annarra flokksmanna og lesenda
blaðsins. Það var því fámennur hópur sem
tók þessa ákvörðun um að endurráða mig
ekki og formaður flokksins hcifði ekki næg-
an pólitískan vilja til að fá þeirri ákvörðun
breytt þótt margir flokksmenn hvettu til
þess. Það er hans mál. Þetta er því ekki
ákvörðun flokks né flokksmanna almennt
og breytir ekki hug mínum til þeirra. Hins
vegar sé ég útgáfustjómina í nýju ljósi.“
- Aldrei aftur Tíminn?
„Þegar ég hætti á Tímanum 1973 reiknaði
ég ekki með því að fara aftur á Tímann. Ég
sagði upp starfinu m.a. vegna piólití'skra
deilna. Tíu árum síðar tók ég aftur til starfa
á blaðinu. Maður á því aldrei að segja aldrei.
Hins vegcir tel ég engar líkur á því að ég
muni nokkru sinni hefja störf aftur áTíman-
um.“