Helgarpósturinn - 19.04.1984, Blaðsíða 7

NÆRMYND
Jesús Krístur
eftir Sigmund Erni Rúnarsson og Hallgrim Thorsteinsson
Jesús Kristur er í nœrmynd fólks á þessum páskum sem endranœr. Myndin sem
afhonum birtist hér að ofan, ervalinafbiskupiíslands, herraPétriSigurgeirssyni,
til að prýða þá umsögn sem hér fer á eftir um Krist, kenningar hans, œvistarfog
áhrif. Um þessa mynd, sem þrykkt var í leður fyrir mörgum öldum, segir herra
Pétur: ,,Þaðsem er áhrifamikið viðþessa tilteknu Jesúmynd, eru augun. Þau eru
þannig gerð, að við fyrstu sýn þegar horft er á myndina, virðastþau vera lokuð.
En sé einblínt í augu Jesú á myndinni, gerist það furðulega, að augun opnast allt í
einu fyrir manni. Það er þessvegna sem mér finnst þessi gamla Kristsmynd vera
táknrœn fyrir það sem kalla má nœrmynd afJesú. “ Biskupinn segir ennfremur:
, ,Það er í raun mikil upplifun að horfa á þessa mynd. Það er eins og eitthvaðgerist
í henni með þeim hœtti að maðurinn sem andlitið á stígi Ijóslifandi fram til manns.
Og við nánari skoðun getur engum manni komið til hugar að þetta sé einhver
annar en Hann sjálfur. “
Nýja testamentið, sem greinir
frá ævistarfi og kenningum Jesú
Krists, er allfjarri því að geta
flokkast undir sagnfræðirit í al-
mennum skilningi þess orðs. í
þessum hluta Biblíunnar gætir
miklu fremur frásagna; munn-
mælasagna sem varðveist höfðu
mann fram af manni þar til þær
loks voru festar á blað. Ritun
Nýja testamentisins var í reynd
ekki lokið fyrr en tæpri öld eftir
að jarðvist Jesú lauk. Það eru því
talsverð líkindi til þess að ártöl,
staðhættir og ýmsar sagnfræði-
legar staðreyndir hafi skolast til
í meðförum manna á þeim langa
tíma sem leið milli þess að at-
burðir Nýja testamentisins gerð-
ust og þeir voru skráðir.
Það er meðal annars af þessum
orsökum sem fæðingarár Jesú
hefur allmjög verið á reiki. Svo er
enn, þrátt fyrir þrotlausar rann-
sóknir á sviði fornleifafræði,
stjörnufræði, guðfræði og sagn-
fræði, en allar þessar greinar hafa
lagt sig í líma við það á umliðnum
öldum að finna hið sanna og rétta
fæðingarár Jesú Krists. Síðustu
og nákvæmustu rannsóknir af
þessum toga benda til þess með
haldbærum rökum að Jesús hcifi
fæðst allnokkru fyrir það núll
sem menn hafa alla jafna miðað
fæðingu hans við. Talið er að
Jesús hafi litið heimsins ljós ein-
hverntíma á milli áranna sjö og
fjögur fyrir þann tíma sem Krists-
tímatalið hefst (en því tímatali
var komið á um miðja fimmtu
öld). Hvað fæðingardag Jesú
snertir er ekkert vitað og heldur
engin líkindi á lofti þar um. Það
mun enda svo hafa verið á tímum
Jesú, að afmælisdagur sérhvers
manns hafi ekki skipt eins miklu
máli og hann gerir nú í almanaki
einstaklingsins. Fæðingardagur
og -stund virðast hcifa verið
aukaatriði á þeim tíma.
María, móðir Jesú, var
einungis fimmtán ára
gömul þegar hún ól
þennan frumburð sinn, að því er
best er vitað. Hún var komin af
alþýðufólki í smáþorpinu Nazar-
et og hafði gengið að eiga Jósef
Elí-eða Jakobsson (ekki vitað ná-
kvæmlega) nokkru áður.
Jósef var trésmiður að starfi og
var einnig frá Nazaret. Hann var
kominn vel á fullorðinsaldur þeg-
ar hann gekk að eiga Maríu, en
munnmælasögur eru fyrir því að
hann hafi verið kvæntur fyrir og
hafi eignast nokkur böm í því
hjónabandi, að minnsta kosti
fjóra syni og nokkrar dætur. Þeim
Maríu hafi hinsvegar ekki orðið
barna auðið. Aðrar munnmæla-
sögur segja ciftur á móti að Jósef
hafi eignast börn með Maríu eftir
að Jesús kom í heiminn, og er þar
vísað til þessara f jögurra sona og
nokkurra dætra sem verið hafi
Maríubörn en ekki af hans fyrra
hjónabandi. Þannig hafi Jesús átt
allmcU'gt hálfsystkina og verið
þeirra elstur.
Hann var nefndur Jesús strax á
fyrstu dögum lífs síns. Nafn þetta
var mjög algengt mannsnafn fyrir
botni Miðjarðarhafs á hans tíma.
Það merkir „drottinn er frelsari"
og er Jesús grísk mynd orðsins
Jósúa úr máli gyðinga.
Nýja testamentið greinir frá
því að skömmu eftir fæðinguna
hcifi Mciría og Jósef haldið
með Jesúm úr landi, allt til
Egyptalands. Þetta hafi þau gert
af ótta við fyrirætlanir Heródesar
konungs, sem hafði fyrirskipað
að öll sveinbörn í landi sínu
skyldu deydd, en honum hafði
borist til eyrna að hinn fyrirheitni
frelsari landsins væri að fæðast.
María og Jósef munu hafa dvalið
fáeinar vikur í Egyptalandi á
meðan þessi dráp stóðu yfir, en
að þeim loknum héldu þau aftur
til sinnar heimabyggðar, Nazaret,
þar sem Jesús ólst upp.
Það er ekki fyrr en Jesús er
orðinn tólf ára gamall að næst er
á hann minnst í Nýja testament-
inu, þegar hann les upp úr Gamla
testamentinu fyrir fræðara í
musterinu í Jerúsalem og þeir
heillast af. Hvernig uppvexti hans
í millitíðinni hefur verið háttað
eru ekki nema tilgátur til um.
Meðal annars er bent á að í ljósi
þjóðfélagsstöðu Maríu og Jósefs
hljóti hann að hafa búið við frek-
ar lök kjör. Það staðfestir hann
reyndar síðar á ævinni þegar
hann tekur málstað lítilmagnans.
Þegar í æsku hlýtur hann að hafa
fundið hvað hinn smái þarf að
þola fyrir vald hins sterka.
Talið er víst að hann hafi verið
bráðger og fljótur til þroska,
einkum þó á bókina. Gamla testa-
mentið hefur verið til á heimili
hans, að minnsta kosti einhver
hluti þess, líklega eina lesefnið,
og cif því hefur honum verið
kennt að lesa. Þá er og talið að
hann hafi hlotið einhverja skóla-
göngu. Víst er að hann hefur ver-
ið mjög fróðleiksfúst barn, því til
þess var tekið í musterinu í Jerú-
salem að hann kunni Gamla
testamentið utan að, spjaldanna
á milli, og meira en það reyndar,
því þegar á þessum aldri var
hann farinn að túlka efni þess á
sína vísu. Fræðimenn lögðu fýrir
hann spurningar og á hann þá að
hafa svarað spaklega, aðeins tólf
áragamall.
Það mun hafa verið vegna ein-
hverskonar helgunaratfiafnar tólf
ára barna (fermingar?) að María
og Jósef héldu með Jesúm til
Jerúsalem svo sem frá er sagt í
Nýja testamentinu. Þar greinir
einnig frá því að Jesús hafi otðið
viðskila við fjölskyldu sína á
heimleiðinni og því snúið aftur
inn til Jerúsalem. Eftir mikla leit
Maríu og Jósefs að honum, fundu
þau hann í umgetnu musteri þar
sem hann stóð og las reiprenn-
andi upp úr Gamla testamentinu
fyrir fræðcua hússins sem hlýddu
dolfallnir á túlkun hans. Það var
þá sem hann sagði við móður sína
og Jósef: „Vissuð þið ekki, að mér
ber að vera í húsi föður míns.“
Þetta var eiginlega fyrsta vís-
bendingin sem hann gaf þeim um
það sem koma skyidi.
En hvað sem þessum orðum
hans leið, tóku María og Jósef
drenginn með sér út úr muster-
inu og höfðu með sér heim til
Nazaret. Þar dvaldi hann næstu
átján árin og þótt merkilegt
kunni að virðast er þess hvergi
getið hvað hann aðhafðist allan
þann tíma. Herra Pétur Sigur-
geirsson, biskup íslands, segir
um þessa dularfullu eyðu í lífi
Krists: „Það hefur verið glíma
margra að reyna að grcifa upp
hvað Jesús hafi aðhafst á þessum
átján árum. Meðal annars hefur
verið bent á það að viðtekin
venja hafi verið á tímum Jesú að
elsti drengurinn í hverri fjöl-
skyldu tæki við forsjá hennar
þegar og ef faðirinn féll frá. í
framhaldi af því gera menn sér í
hugarlund að Jósef, sem kvæntist
Maríu vel á fullorðinsaldri, hafi
látist nokkrum árum eða jafnvel
mánuðum eftir að hans er getið í
Jerúsalemförinni. Það hafi því
orðið hlutskipti Jesú öll þessi ár
að vera fyrirvinna heimilisins. Þá
er einnig bent á þau líkindi að
Jesús hcifi átt fjóra yngri bræður
og nokkrar systur þar að auki.
Þetta hafi verið mjög stór fjöl-
skylda og því hafi nánast ekkert
borið á visku Jesú öll þessi ár
vegna daglegs strits hans og erf-
iðis við að sjá heimili sínu far-
borða."
Undir þessa skýringu taka aðr-
ir guðfræðingar sem HP hafði,
samband við vegna þessarar
greinar. Meðal annars Ólöf Ólafs-
dóttir guðfræðinemi, sem um
þesscir mundir vinnur að ná-
kvæmri rannsókn á frumriti Nýja
testcimentisins. Hún segir: „Þótt
engar áreiðanlegar heimildir séu
fyrir því að Jesús hafi tekið við
heimili sínu að Jósef látnum, þá
er það mjög líkleg og eðlileg skýr-
ing á þessu hvarfi hans.“ Ólöf
bendir ennfremur á að Jesús hafi
numið handiðn af Jósef í æsku,
og því megi ætla að hann hafi
aflað heimili sínu tekna með
smíðum eftir að Jósefs naut ekki
lengur við. „Þá er einnig afar eðli-
legt að ætla,“ segir Ólöf, „að allan
þennan tíma hafi Jesús verið að
búa sig undir það sem koma
skyldi, bæði líkamlega og and-
lega. í það hafi allur hans frítímij
farið á þessum árum.“ *
Umskipti verða í lífi Jesú
þegar hann, skammt inn-
an við þrítugt, hittir Jó-
hannes Zcikarícisson frænda sinn
á bökkum Jórdanár, skammt frá
Nazaret. Jóhannes skírari var á
þessum árum einskonar utan-
gcirðsmaður, gekk um eyðimörk-
ina síðhærður og síðskeggjaður,
íklæddur egypskum úlfaldafeldi
og boðaði mönnum komu drott-
HELGARPÓSTURINN 7