Helgarpósturinn - 19.04.1984, Blaðsíða 8

ins. Þegar hann hitti Jesúm á fyrr-
nefndum slóðum, var honum
strax ljóst hver þar var á ferð og
fylltist lotningu. Jesús vissi hver
starfi þessa frænda síns var og
bað hann að veita sér skírn, en
Jóhannes færðist í fyrstu undan
og kvaðst ekki vera maður til
þess, svo undirgefinn vildi hcinn
vera þessum fyrirheitna frelsara,
sem hann vcir sannfærður um að
Jesús væri. Jésús gat að lokum
talað hann til með þeim eftirmál-
um sem kunn eru. Það var við
þessa skírnarathöfn úti í Jórdaná,
að því er Nýja testamentið greinir
frá, sem heilagur cuidi kom yfir
Jesúm og veitti honum þann kraft
sem hann þurfti til lækningar
sjúkra og annarra kraftaverka.
Frá og með þessum atburði átti
Guð að hafa farið að starfa í Jesú.
Þær kenningar sem Jesús tók
að boða upp úr þessu löðuðu fólk
fljótt að honum. Til þess liggja
margar ástæður. Einar Sigur-
björnsson guðfræðingur segir:
,Jesús hreif fólk vegna þess að
hann talaði eins og sá sem valdið
hcúði. Hann talaði ekki eins og
hver annar fræðimaður sem að-.
eins vcir túlkandi. Þvert á móti
talaði hann beint frá eigin hjarta.
Hann skaut sér aldrei á bak við
neinn í sínum boðunum,eðaeins
og segir í Fjallræðunni: „Þér hafið
heyrt að sagt Vcir, en ég segi yður
En fleira kom til að fólk hreifst
af ræðuflutningi Jesú. Hann kom
fram með alveg nýja siðfræði,
sem gekk þvert á fyrri lífsstefnu
manna. „Þessar kenmngar hans
um náungakærleikann og fyrir-
gefninguna voru í raun skandall
síns tíma,“ segir Bernhcirður
Guðmundsson. „Á hans tíma
voru menn vanir því að gjalda
líku líkt, að nota ofbeldi jregar
þeir voru ofbeldi beittir. Það, að
fólk ætti að elska náungann eins
og sjálft sig, kom því eins og upp í
opið geðið á öllum sem á hann
hlustuðu."
„Þessi nýja boðun Jesú," segir
Ólöf Ólafsdóttir, ,J<om mönnum
alveg í opna skjöldu, ekki síst
lærisveinum hans síðar meir,
sem alltaf urðu forviða á gjörðum
hans og boðunum. Hann tók ein-
faldlega allt annan pól í hæðina
en menn þekktu og það var ekki
síst þessvegna sem hann náði til
fjöldans með þeim árangri sem
allir þekkja.“
Það sem seimtíðcirmönnum
Jesú hefur þó lfklega komið mest
á óvart var hve hann var lifandi
eftirmynd orða sinna. Allt sem
hann sagði og boðaði mátti í
reynd lesa úr breytni hans sjálfs
og gjörðum. Fólk varð forviða er
það sá hann fylgja kenningum
sínum um kærleika eftir með
þeim hætti að gefa sig á tal við
almúgafólk og meira að segja átti
hann tíðum í hrókasamræðum
við tollheimtumenn sem á þess-
um tíma voru síðasta sortin í
mannlegu tilliti, í reynd taldir
glæpamenn. Hann gekk meira að
segja svo langt að taka einn toll-
heimtumann í tölu lærisveina
sinna. Þá varði hann rétt skækja
og vændiskvenna, sem að öðru
jöfnu var ekki venja að yrða á, og
mestur byltingarmaður var hann
í viðhorfi sínu til kvenna.
Hann talaði til þeirra opinber-
lega, sem var alls ekki liðið þá,
enda konan almennt talin til hús-
dýra. Þetta ríkjandi viðhorf til
kvenna sést kannski best á því að
þær konur sem voru -við gröf
hans og fluttu mönnum fregnir af
upprisunni, voru ekki taldar vitn-
isbærar, enda bara konur.
Kenningar Krists um ná-
ungakærleikann og fyrir-
gefningu synda er í raun
mjög erfitt að flokka inn í stafróf
nútíma fræðikenninga. Þó segir
Vilhjálmur Árncison, heimspeki-
kennari við guðfræðideild Há-
skóla Islcmds: ,J7ræði Jesú eiga
einna helst skylt við siðfræði-
kenningar, en þó í mjög víðum
skilningi þess orðs. í boðun sinni
skírskotar Jesús til manncmna
um það hvernig þeir geti hagað
lífi sínu í heild. Hann gefur mönn-
um dæmi, sem er hann sjálfur,
því með lífi sínu er hann í einu og
öllu að framfylgja kenningum
sínum. Hann er hið lifandi for-
dæmi, og það er einmitt það sem
gerir fræði Jesú svo sérstæð sem
raun ber vitni. það hefur enginn
fræðimaður sýnt það að undan-
skildum Jesú að hægt er að lifa
eftir kenningum sínum, Jesús
sýnir beinlínis að það er hægt að
lifa trúna."
Vilhjálmur er spurður að því
hvað hann telji að hafi ráðið úr-
slitum um það að til kenninga
Krists var tekið með þeim ríku-
lega hætti sem sagan sýnirokkur.
Hann svarar: ,J-’yrst og fremst
þetta, að Jesús vair sjálfur kenn-
ingin sem hann boðaði. Og einnig
hitt, að hann var ekki bara guð,
heldur líka maður, reyndar svo
eðlilegur maður að menn sáu í
honum hversu auðvelt það getur
verið að lifa scunkvæmt náunga-
kærleikanum."
Jesús Vcir guð og maður í sömu
verunni, segir Vilhjálmur, og
undir þá skoðun taka ailir guð-
fræðingcir sem hcift var samband
við. „Það sem er hvað merkileg-
ast við þetta sambland guðs og
manns sem Jesús var,“ segir Ólöf
Ólafsdóttir, „er, að þó svo hann
virðist hafa búið yfir fullkominni
visku, brást hann samt sem áður
alltaf svo mannlega við öllu sem
hann henti." Sveinbjörn Bein-
teinsson allsherjcirgoði bætir við
þetta: „Hann hefur haft að ein-
hverju leyti yfirskilvitlegan skiln-
ing og næmi á hlutina. En samt
svona mennskur eins og raun ber
vitni; það er eiginlega það merki-
legasta. Það hafa verið til nokkrir
menn í þessa átt, menn sem skilja
það sem ekki er hægt að læra, en
Jesús var samt engum líkur að
því leyti. Hcmn virðist hafa verið
einstakt sambland guðs og
manns, í rauninni alveg ótrúlegt
sambland þessara þátta." Örn
Bárður Jónsson, djákni Hvíta-
sunnumanna, segir: ,J>rátt fyrir
sitt guðlega eðli birti Jesús okkur
svo sanna og fullkomna mennsku
að einstakt er. Hann var ekki
mannlegur í venjulegum skiln-
ingi, heldur meira en maður.
Hann var ekki breyskur. Allt líf
hans geislaði af kaerleika. Hann
var laus við hroka og yfirburðum
sínum hélt hann í fullkomnu jafn-
vægi."
Orn Bárður heldur áfram að tjá
hið mannlega eðli Jesú: .J-'ólk á
kannski erfitt með að ímynda sér
hann hlæja, finnst að hann hljóti
alltaf að hafa verið alvarlegur, en
það þarf ekkert að vera. En hann
var heldur ekkert væminn í sín-
um heilagleik. Hann sýndi áber-
andi tilfinningar og skaphita ef
svo bar undir.“
Meira um hinn ma..iilega þátt
Jesú: Ólöf ÓIafsdóttir bætir við
það sem Örn Bárður nefnir um
skopskyn hans: ,3iblían segir
okkur ekkert um kímnigáfu Jesú.
En engu að síður vitum við að
hann svaraði oft hnyttilega fyrir
sig og hitti oft í mark með frá-
bærum dæmisögum og líkingum
sem hann dró upp fyrir fólk svo
það mætti skilja orð hems betur.
En fyrst og fremst hefur hann
verið mjög tilfinninganæmur og
átt mjög auðvelt með að setja sig
inn í aðstæður fólks, hvort heldur
sem var í gleði eða sorg,“ heldur
Ólöf áfram.
Samkvæmt texta Nýja testa-
mentisins hefur Jesús verið skap-
mikill maður sem átti það til að
reiðast heiftarlega, eins og til
dæmis þegar honum ofbauð
framferði víxlaranna í húsi Guðs,
en þá héldu honum engin bönd
og hann rak víxlctrcina út og lamdi
þá frá sér með hnútasvipu að
vopni.
Hitt má einnig lesa út úr Nýja
testamentinu, að Jesús hafi verið
rólyndismaður. Hann lagði ofur-
miída áherslu á hvíldina. Hann
þráði ró og næði og var gjarn á að
fara, helst daglega, á afvikinn
stað til hugleiðingar í einrúmi.
Þangað er hann sagður hafa sótt
krciftinn, samband sitt við Guð.
Það þykir ef til vill óvenjulegt
að fjalla um manngerð Jesú með
þeim hætti sem að ofan er gert,
en herra Pétur Sigurgeirsson,
biskup íslands, vill samt meina
„að við höfum gengið of mikið
framhjá þeirri staðreynd í öllum
trúarlegum umræðum að Jesús
var ekki síður maður en guð.
Hann tók á sig mannsmyndina til
að kynnast okkur.“ Biskup segir
áfrcim: „Hann hafði sínar
mennsku tilfinningar; þjáðist,
reiddist, óttaðist og gladdist al-
veg á sama hátt og hver einstakl-
ingur gengur í gegnum. Það sem
er sennilega mest um vert, er að
Jesús kom fyrir eins og hver ann-
ar maður. Það var því að fólk naut
betur ná','isteir hans en ella og tók
orð hans og gjörðir eins trúan-
leg og raun ber vitni.“
Og ef haldið er áfram að gæta
að hinu mannlega eðli Jesú út frá
texta Nýja testamentisins, má
komast að því að hann var mikill
útivistarmaður og náttúruelsk-
andi. I MatteusarguðspjaJli, sem
er nánast ferðasaga, kemur fram
hvað hann var heillaður af nátt-
úrunni og sat oft löngum stund-
um og virti fyrir sér plöntur, blóm
og aðra ávexti jarðarinnar. Sam-
kvæmt guðspjallinu var hann og
mikið fyrir gönguferðir. Hcinn var
gjarn á að eigra um ósnortna
náttúruna við hugleiðingar, auk
þess sem hann kleif fjöll sér til
yndis og æfingar. Hann var nátt-
úruelskandi ekki síður en mann-
elskandi.
Eftir að Jesús hóf kennistarf
sitt upp úr þrítugu var
hann mjög mikið á ferðinni
með lærisveinum sínum og það
sem hann átti eftir ólifað hcifði
hann enga fasta búsetu. Hann fór
þorp úr þorpi og var þannig upp á
aðra kominn hvað húsaskjói og
mat snerti. En hann var aufúsu-
gestur hvar sem hann kom, og er
vitað til þess að hann hafi verið
eftirsóttur til fyrirlestra í heima-
húsum þar sem honum var þá
jafnframt boðinn matur, drykloir
og hvíla að afloknu dagsverki úti
meðal fjöldans.
Jesús brást vonum margra
samtíðarmanna sinna með boð-
un sinni. Fyrst eftir að hann kom
fram með kenningar sínar töldu
menn víst að þar færi maðurinn
sem myndi endurreisa ríki gyð-
inga. Þjóðin hafði lengi beðið nýs
foringja. Eins og fyrr er greint frá
urðu ýmsir því að vonum
undrandi þegar þessi fyrirhugaði
foringi þeirra fór að boða tak-
markalausan náungcikærleika og
fyrirgefningu synda öllum til
handa, hvar í stétt sem þeir
stóðu. Mönnum þótti og furðu
sæta að þessi maður, sem í og
með virtist berjast gegn vald-
níðslu Rómverja, skyldi ekki
koma fram með neinar verald-
legar kröfur eins og sönnum
leiðtoga sæmdi. Hann virt-
ist ekki ætla að safna um sig
her manna ellegar hvetja til
ofbeldis, heldur einmitt þvert á
móti. Það var því að menn fóru að
leggja fyrir hann alls kyns snörur,
svo hann sýndi lit sem hæfur for-
ingi. Allra bragða var neytt gagn-
vart honum, svo hann gæti sam-
ræmst kröfum gyðinga um ver-
aldlegan foringja. Þeir sem börð-
ust fyrir sjálfstæði landsins voru
hvað ákafastir að fá hann í sitt
forsæti, enda var hann almennt
talinn uppreisnannaður gegn
ríkjandi viðhorfum og þar með
ætti hann að vilja berja þau nið-
ur. Og víst vildi Jesús það, en
hinsvegar ekki nota til þess þá
hefðbundnu leið sem farin hafði
verið, það er að segja með vald
gegn valdi. Árni Bergmcinn segir
um þetta:
,4esú barðist ótvírætt gagn-
vart ríkjandi viðhorfum, hvort
heldur var í trúarlegum efnum
eða veraldlegum, og það er því
ekkert óeðlilegt við það að bar-
áttumenn fyrir sjálfstæði lands-
ins hafi gert tilkall til hans. Ein-
hver besta sönnun á því að Jesús
hafi ekki aðeins látið sig varða
trúarlega endurreisn heldur líka
veraldlega var krossdauði hans.
Þessari tegund refsingar beittu
Rómverjar einungis þá sem
börðust gegn valdbeitingu þeirra
en hinsvegar var þeim sem brutu
gegn gyðingdómnum refsað með
öðrum hætti en krossfestingu."
Síðan bendir Árni á að sér-
staða Jesú sem uppreisnar-
manns hafi verið mikil. ,JJún er
einkum fóigin í þessum skilyrðis-
lausa kærleiksboðskap hans.
Hann var ófeiminn við að benda á
óreítlætið í kringum sig og sína
samtíðarmenn, en hinsvegcir við-
urkenndi hann ekki þau meðul
sem alla jafna hafa verið notuð
gegn því, það er að segja ofbeldi
gegn ofbeldi. Þegar þetta er haft í
huga getum við ekki dæmt Jesúm
sem hvern annan byltingarmann.
Hann var það enda ails ekki í al-
mennum skilningi þess orðs. Til
þess virðist hann hafa verið of
friðelskandi að upplagi og eðli.“
Jesús boðaði kærleika, and-
stæðu ofbeldis. Það Vcir því að
menn skiptust í tvo flokka er þeir
áttuðu sig á því hversu staðfastur
hann var í þessari boðun sinni.
Annarsvegar voru fylgjendur
hans sem heilluðust af þeirri iif-
andi eftirmynd kenninga sinna
sem hann var þeim. Hins-
vegcir voru þeir sem urðu að bíta
í það súra epli að hér færi ekki sá
veraldlegi foringi sem þeir ósk-
uðu eftir. Og þessum hópi til-
heyrðu líka æðstu prestar kirkj-
unnar í landinu, sem þegcir tímar
iiðu fram óttuðust æ meir ítök
hans í fólkinu. Þessir viðhalds-
menn trúarkerfisins álitu Jesúm
brjóta gegn lögmálum Gamla
testamentisins með þeim kenn-
ingum sem hann boðaði, auk
þess sem þeir gagnrýndu fram-
ferði hans með þeim orðum að
hann þættist vera konungur gyð-
inga. I stuttu máli; þeir þoldu ekki
háttalag hans, og það var þess-
vegna sem þeir gengu á fund
Pontíusar Pílatusar og kærðu
Jesúm fyrir að taka sér konungs-
vald, sem Rómverjum bæri með
réttu.
Eftirmálin eru kunnari en frá
þurfi að segja. Föstudagsins
langa er minnst í sorg sem dánar-
dægurs Jesú Krists. Tvær kenn-
ingar eru uppi um hvert dánarár
hans hafi verið. Annaðhvort telja
menn það hafa verið árið 30, og
þá föstudaginn sjöunda apríl, eða
menn teija krossfestinguna hafa
borið upp á þriðja apríl árið 33.
Kristnir menn halda páskahá-
tíðina til að minnast píslargöngu
Jesú Krists, dauða hans og upp-
risu. í reyndinni er páskahátíðin
kristindómnum mun mikilsverð-
ari en fæðingarhátíð Krists, sem
reyndar var ekki farið að halda
hátíðlega fyrr en á fjórðu öld og
þá nefnd birtingarhátíð. Ástæðan
er sú, að án upprisunnar á páska-
dag, hefði enginn kristindómur
komið til sögunnar. Páskahátíðin
er sigurhátíð kristinna manna,
hún er staðfesting þess að það
sem Jesús sagði sé rétt. Páska-
hátíðin er þannig sigur lífs yfir
dauða.
Jesús boðaði lífsstefnu sem
hann sjálfur fylgdi ai slíkum
heilindum að fylgjendur
hans játuðu eftir upprisuna að
hann væri vegurinn," segir Einar
Sigurbjörnsson guðfræðingur
um áhrifamátt Krists í fortíð og
pútíð.
Jesús er einstakur. Hann
sprengir öll hugmyndakerfi
manna. Ýmsir hafa reynt að gera
hann að sínum en slíkt er van-
mat. Þeir sem kynntust hon-
um umbreyttust. Lærisveinamir
sjálfir misstu jafnvel trúna,
lentu í trúarlegum krísum í sínu
lífi. En dauði Krists og upprisa
sannfærði þá að lokum,“ segir
Orn Bárður Jónsson um áhrifa-
mátt Jesú og heldur áfram: ,Allt
hans líf fer þvert á hugmyndir
manna. Ef farið væri að plan-
leggja komu frelsara þá myndi
enginn setja hann niður í af-
skekktu landi, hvað þá láta hann
fæðast í fjárhúsi."
Herra Pétur Sigurgeirsson seg-
ir um þetta: „Einar skáld Bene-
diktsson segir á einum stað:
Ræðan hans var ekki rituð á blöð
/ en rist í fáein hjörtu. - Það er
einmitt af þessum sökum sem
orð hans haJa lifað í ræðu og riti;
Ijóðum og söngvum og óteljandi
tónum."
Sveinbjörn Beinteinsson segir:
„Það sem mér finnst standa upp
úr í verkum Krists, eru hugmynd-
ir hans um samlíf mannanna.
Hann vildi ekki stía í sundur ólík-
um þjóðfélagshópum. Hann hélt
alltaJf fram jöifnum rétti manna og
það held ég að segi mest um hug
hans. Hinsvegar lít ég ekki á hann
sem beinan frelsara mcinnkyns,
enda hefur sagan ekki leitt slíkt í
ljós.“
Guðbergur Bergsson ritliöf-
undur: „Kenningar Jesú voru
náttúriega bylting á sínum tíma,
en þær hafa hinsvegar aldrei náð
í gegn. Siðferðiskennd Gamla
testamentisins hélt sér og gerir
enn.“
Séra Bernharður Guðmunds-
son er á öðru máli. Hann segir um
það sem Jesús kom til leiðar með
kenningum sínum: ,5iðferðlega
kenndi hann okkur að lifa. Þessa
staðreynd sér maður best í þriðja
heiminum þar sem kristindóm-
urinn má sín lítils, en þar er virð-
ingin fyrir manninum nær engin.
Þetta með fyrirgefninguna, ná-
ungakærleikann, er einmitt svo
mikilvægt. Hinu megum við ekki
heldur gleyma, að með jarðvist
sinni tengdi Jesús okkur Guði,
sem flutti hið eilífa líf inn í tilveru
okkar og gerði sig þannig áþreif-
anlegan í Jesú. Þetta er einstætt í
trúarbrögðum heimsins. Kristnir
menn vita að Guð elskar mcinn-
inn, því hann sendi okkur Jesúm
því til staðfestingar."
Það fer vel á því að Ijúka þess-
ari nærmynd af ævistarfi, kenn-
ingum og áhrifum Jesú Krists á
mannkynið með orðum herra
Sigurbjörns Einarssonar biskups.
Hann segir um sinn Jesúm:
„Eg hef átt Hann að allt mitt líf.
Ég veit að sú játning er í engu
samræmi við líferni mitt, en hún
er samt sönn. Návist hans er
sterkasta og bjartasta reynsla
sem ég þekki. Hún er ekki alltaf
ljúf, því hann sér í gegnum mig,
afhjúpar það sem ég vil dylja fyrir
sjálfum mér og öðrum. En hún er
alltaf góð, græðir og læknar, því
hún er snerting kærleikans. Þeg-
ar ég lít um öxl yfir langa ævi á ég
Honum margt að þakka, og þegar
ég hugsa til þess sem bíður mín
við ævilok og handan þeirra, er
öll mín von og allt mitt traust
bundið við Hann. Ég þakka það
að mega sjá þann heim sem
kveður með öllum sínum skugg-
um í ljósi Hans og í hendi Hans og
þann óþekkta heim sem ég heilsa
handan dauðans í gegnum ljóm-
ann af krossi Hans og upprisu
Hans.“
8 HELGARPÓSTURINN