Helgarpósturinn - 15.11.1984, Blaðsíða 20

FYRIRTIÐABRJALÆÐIEÐA
BLÓÐTAKA KARLVELDISÞJÓÐ-
FÉLAGSINS
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
„18. mars 1983.
Djöfullegur dagur. Ég er í vondu skapi. Ég veit hvers vegna. Ég er
þunglynd eftir smámaníska uppsveiflu. Gæti brotið heilt hús. Ég er
svo þung. Mig langar til að afneita sjálfri mér, hoppa á mér, berja mig.
Hvers vegna að burðast með þennan líkama?! Ég veit hvað þetta er:
Premenstrual tension á læknamáli — fyrirtíðaspenna. Hvað er hægt
að gera í því? Ég er farin að sjá ákveðið mynstur allan mánuðinn. Síð-
ustu dagar fyrir blæðingar eru hryllilegir. Mér finnst þeir steypast yfir
mig eins og heimsendir og vond lykt, þvöl, sveitt, höfuðverkur.
Hvers vegna get ég ekki stöðvað þetta? Þunglyndi, þunglyndi nær
tökum á mér, ég gæti drepið hest og mann og fjall."
Þennan texta er að finna í dagbók íslenskrar konu. Hversu margar
konur kannast ekki við að ganga í gegnum svipað ferli einu sinni í
mánuði: Að firrast í völundarhúsi eigin líkama og sálar, að geysast
upp og niður, fram og til baka, í því sem nefna mætti tíðahringleika-
húsinu!
Hér á eftir verður reynt að bregða nokkru Ijósi á þetta margslungna
og viðkvæma fyrirbæri, sem segja má að skipti alla máli, karla jafnt
sem konur.
Godsögur og hindur-
vitni
í vestrænum samfélögum hafa
blæöingar kvenna löngum þótt dul-
arfullar. í Gamla testamentinu eru
konur sagðar óhreinar meðan á tíð-
um stendur og á þeim tíma útilok-
aðar frá samneyti manna. Því miður
virðist enn eima talsvert eftir af
þessari gömlu goðsögn.
Áður fyrr var sú skoðun ríkjandi
að blæðingar væru eins konar
hreinsun. Talið var að í hverjum
mánuði söfnuðust óhreinindi fyrir í
líkama konunnar sem síðan hreins-
uðust burtu með tíðablóðinu. Af því
leiddi að konur voru alltaf nokkurn
veginn óhreinar — karlmenn voru
að sjálfsögðu ævinlega með hreina
áru, jafnvel þótt þeir hefðu baðað
hendurnar í blóði óvina sinna. Það
var auðvitað allt annað mál.
Samfarir voru náttúrlega óhugs-
andi og jafnvel bannaðar meðan á
blæðingum stóð — karlmenn vildu
komast hjá því að „saurgast" eða
„smitast" af óhreinindum kvenna.
Þessi afstaða er því miður býsna al-
geng enn þann dag í dag, jafnvel
þótt hver grunnskólagenginn þjóð-
félagsþegn eigi að vita að blæðingar
séu eðlilegur hlutur, merki heil-
brigði en ekki sjúkdóms eða óhrein-
inda.
Nú er upplýsingaöldin önnur en
þegar Alfred Hitchcock var að alast
upp á fyrri hluta þessarar aldar und-
ir verndarvæng jesúíta. I ævisögu
hans, The Dark Side of Genius, eftir
Donald Spoto, kemur fram að þegar
Hitchcock karlinn var 25 ára, og þá
m.a.s. trúlofaður henni Ölmu sinni
Raville, hafði hann aldrei heyrt
minnst á blæðingar kvenna. Þetta
uppgötvaðist við töku á myndinni
The Pleasure Garden 1925. Þá átti
ein leikkonan að stökkva út í sjó, en
sagðist ekki geta það vegna þess að
hún væri á túr. Þegar loksins hafði
tekist að útskýra málið með milli-
göngu tveggja aðila fyrir kvik-
myndaleikstjóranum, varð að út-
vega leikkonunni staðgengil.
Vænta má að slík fáfræði sé nú úr
sögunni. Aftur á móti hefur goð-
sögninni um að konur séu „í eðli
sínu óhreinar" verið viðhaldið með
ýmsu móti, ekki síst af hreinlætis-
og snyrtiiðnaðinum. A boðstólum
eru bæði túrtappar og „intim-
spray" til að koma í veg fyrir lykt; ef
konur kaupa þennan varning „öðl-
ast þær hinn eðlilega ferskleika sinn
og öryggi", eins og segir í auglýs-
ingunum. Aftur á móti segir þar
ekkert um að slíkar vörur geta oftar
en ekki verið mjög skaðlegar, eink-
um vegna þess að þær þurrka upp
slímhúðina.
í dömubinda- og túrtappaauglýs-
ingum er hamrað á því, að svo fremi
sem konan lykti ekki og hún geti
leynt því að hún sé á túr, geti hún
stokkið, syngjandi glöð, í gegnum
lífið! I auglýsingum má náttúrlega
ekki minnast á neitt óþægilegt varð-
andi vöruna og notanda hennar,
eins og tíðaverki og svonefnda fyr-
irtíðakvilla.
PMS: Fyrirtídakvillar
eda -brjálædi?
Flestar konur verða þess varar á
einn eða annan veg að tíðir eru í
nánd. Nýjar bandarískar rannsókn-
ir sýna (sbr. bandaríska tímaritið
Psychology today, ágúst 1984) að
70% af konum sem hafa tíðir finna
a.m.k. eina breytingu á sjálfum sér
síðustu vikuna eða svo fyrir tíðir,
líkamlega, sálarlega eða hegðunar-
lega.
Flest eru þessi einkenni af nei-
kvæðum toga: Eymsli í brjóstum,
þemba, harðlífi, höfuðverkur, bólur
í andliti, frunsur, ásókn í sæta eða
salta fæðu, taugapirringur, þung-
lyndi eða þreyta. U.þ.b. 10—12%
kvenna finna þó fyrir jákvæðum
breytingum s.s. aukinni orku og til-
finningalegu næmi, sterkari kyn-
hvöt og sköpunargleði.
En fyrir ákveðinn minnihluta
kvenna — rannsóknir telja hann frá
3 og allt upp í 10% — eru síðustu
7—10 dagarnir fyrir tíðir hreinasta
helvíti. Þær konur verða varar við
a.m.k. 12 neikvæðar breytingar á
sjálfum sér meðan á þeim stendur.
Flestar þeirra kvenna sem leitað
hafa læknis kvarta undan miklum
geðsveiflum — örvæntingu, skorti á
sjálfsstjórn, tilgangsleysi. Nokkrar
konur hafa jafnvel farið fram á að
verða sýknaðar af glæpum vegna
þessa „fyrirtíðabrjálæðis", sem á
ensku gengur undir nafninu Pre-
menstrual syndrome, skammstafað
PMS.
En hvað veldur þessum kvillum
og hvernig má draga úr eða ráða
bót á þeim? Þar til fyrir nokkrum
árum höfðu flestir læknar einfalt
svar á reiðum höndum: Fyrirtíða-
kvillarnir stöfuðu af tímabundnum
skorti á prógesteróni, kvenhormón-
inu sem undirbýr legið fyrir þung-
un. Því var konum gefið inn þetta
hormón til að ,,lækna“ þessa óþægi-
legu kvilla. En það var eins með
þetta og ýmsa aðra tilraunastarf-
semi vísindanna á konum: Áður en
þær voru látnar éta prógesterón í
stórum stíl höfðu nægilegar undir-
búningsrannsóknir ekki farið fram.
Úr því hafði ekki fengist skorið,
hvort orsakasamhengið væri í raun
svona einfalt, né heldur hvort pró-
gesterón-taka hefði skaðlegar auka-
verkanir. Nú þykir t.d. sýnt að hún
auki hættu á brjóstameinum.
P-élur skiUr
tUAtC rasscjit '.
H>r\rv
U*v vinnuna.. H>nn <r
ÚK. Oq '<r •<$
•iJUltqt.
ÍÖUU*t ?
ír UUí^t ?!
, K>nn 'i,f ma-íur,
<.r nu.3
Lnrv ! Svona
'fw<trnia'
... ot serv.q^r t-..
(ór n>r l> <v\C»
W >rlr <r*vGu.»-vr,ir ...
Tg jsjilpj b<V...
pu. /ftnáur slco <ltltc
<úrv • •• r^ií
|> ú-/U»' Útr
ViJ ...
P^fur J«jír bó K«j>r lc*nur
tru, > |úr 3<u þ©r órnicju-
(i<^*r , 6®ÍC > Ur\d>»\ Ot^
> rMÍ>ri •■• 03
tr »u<t) r*H... ts(i
ícj (a<1 cvj 'clclcc <r
vió a.6 Xakftft 1 Rn
ktu.jfc\ðu hú , Sigíjo. '.
... firr.
n.Cj>
bú Urt (l'6rK*^sUíj>
korvu'rv • •• p*<r J orv u.UÁ.ki'nn
•• nú krni kl
UppKtín ... f>lti
••• S<eq|> Pútri
■nl >ndí lcO f>nj .
bd cj<r>
I vft f >m<
Á>r>
!Jarv\,rf\, . .. jU , þú K<^ur á
fúifu >3 /f«nd> ••• *ín
Kp<rr'»g ? \/\ð lcon-ur
<runv /ttnv,4 /tm ÚJur
v<Tk>r a
tcljni'Ó...
B^ÍTéOiö^
20 HELGARPÓSTURINN