Helgarpósturinn - 15.11.1984, Blaðsíða 21

Er nú svo komið, a.m.k. í gósen-
landi vísindamanna, Bandaríkjun-
um, að ekki liggja fyrir neinar
læknisfræðilegar sjúkdómslýsingar
á fyrirtíðakvillum sem læknar og
aðrir sérfræðingar geta komið sér
saman um, né heldur algilt orsaka-
samhengi eða hvernig sé best að
vinna bug á kvillunum. Og æ fleiri
líta svo á að varlega skuli fara í pró-
gesterón-gjöf.
PMS: Blódtaka karl-
veldisþjódfélagsins?
Látum nú sérfróðar varpa enn
skýrara ljósi á málið. Aldís Guð-
mundsdóttir kennari, sem hefur
m.a. kennt áfanga sem nefnist Sál-
fræði kynjamunar við MH, sagði-
t.a.m. eftirfarandi:
„Rannsóknir hafa leitt í ljós að
50% innlagna kvenna á stofnanir
vegna vinnuslysa, afbrota eða geð-
rænna kvilla eiga sér stað síðustu
vikuna fyrir tíðir eða á fyrstu dög-
um tíða. Ef það dreifðist jafnt ætti
hlutfallið að vera 29%.
Vafalítið finna margar konur til
einhverra breytinga á þessum
tíma,“ heldur Aldís áfram, ,,en þær
eru mjög einstaklingsbundnar. Sál-
fræðilegar rannsóknir sýna að
verstu einkennin koma fram hjá
konum sem eiga við geðræn vanda-
mál að stríða. Þannig uppgötvaðist
þetta svokallaða PMS fyrst. Ein-
kennin eru miklu vægari hjá konum
sem eru í góðu, andlegu jafnvægi.
En ef á að athuga á annað borð
hvernig hormón spila inn í afbrot,
væri nær að athuga hormónasveifl-
ur hjá körlum," segir Aldís. „Það
eru nú einu sinni þeir sem fremja
95% alvarlegra afbrota. En annað
hvort hefur menn skort tækni eða
áhuga til rannsókna á slíkum sveifl-
um hjá körlum."
Aldís bendir á afar athyglisverðar
rannsóknaniðurstöður sem settar
eru fram í bókinni The Question of
Sex Differences (Boston/Toronto.
1979). Þær sýna ýmsar tegundir
hormónasveifla hjá karlmönnum,
m.a. á ársgrundvelli, og tengjast
þær magninu á testosterónhormón-
inu í líkamanum. Mest er af því frá
ágúst fram í nóvember, bæði í lík-
ama manns og apa. íhugunarvert er
að testosterón-aukningin helst
nokkurn veginn í hendur við aukn-
ingu nauðgana og annarra ofbeldis-
glæpa eftir árstíðum. Aftur á móti
eru flest sjálfsvíg karlmanna framin í
maí, einmitt þegar testosterónið er
í lágmarki. Þetta er afar athyglis-
vert, svo ekki sé meira sagt.
„Það er ógerlegt að setja upp ein-
falt samhengi orsakar og afleiðing-
ar varðandi fyrirtíðakvilla," segir
Álfheiður Ingadóttir líffræðingur
m.m., ein þeirra sem þýddu og stað-
færðu Nýja kvennafrœöarann (Mál
og menning, 1981). „Á þessu tíma-
bili gerist vissulega eitt og annað í
líkama konunnar sem á sér lífeðlis-
fræðilegar skýringar. Það helsta er
e.t.v. vökvasöfnunin vegna hor-
mónabreytinga. Vökvasöfnuninni
má draga úr eða koma jafnvel alveg
í veg fyrir hana með venjulegum
bjúgtöflum sem eru skaðlausar. Við
það dregur jafnframt úr tauga-
spennu. Þess í stað hefur verið vin-
sælt að dæla í konur tauga- og hor-
mónapillum."
Samkvæmt hefðbundinni skil-
greiningu á PMS eiga konur að vera
kvillalausar a.m.k. 2 vikur mánað-
arins. En nú sýna nokkrar ítarlegar
rannsóknir frá sl. tveimur árum að
50—80% þeirra kvenna sem leitað
hafa meðferðar vegna fyrirtíða-
kvilla þjást stöðugt af einhverjum
eða öllum þessara kvilla. Því er það,
að nú er víða vestra farið að tala um
PMM í stað PMS, þ.e. sem skamm-
stöfun fyrir „premenstrual magni-
fication of ongoing moods". Sú
nafngift byggir á því að síðustu
dagana fyrir tíðir magnist fyrirliggj-
andi kvillar. Og hvernig skyldi
standa á því?
„Jú,“ svarar Álfheiður Ingadóttir,
„við þessar lífeðlisfræðilegu breyt-
ingar á líkamsstarfsemi konunnar
sem verða síðustu dagana fyrir tíð-
ir, veikist varnarkerfi hennar, það
varnarkerfi sem hún hefur byggt
upp til að komast í gegnum dagsins
önn.“ Og þunga næturinnar, bætir
undirrituð við...
Er það þá svona erfitt? spyr nú
sjálfsagt einhver. I niðurstöðum
rannsókna sem vitnað er til í fyrr-
nefndu hefti af Psychology today
kemur t.d. fram að fyrirtíðakvillar
koma oftast fyrst fram hjá konum
eftir þrítugt, og þá eftir að einhvers
konar röskun á tíðahringnum hefur
átt sér stað, vegna barneigna, notk-
unar getnaðarvarnapillu o.s.frv.
Einnig kemur í ljós að þessir kvill-
ar komu oft fram í fyrsta skipti á
einhverju meiriháttar streitutíma-
bili í lífi viðkomandi kvenna: Eftir
að þær höfðu verið reknar úr vinnu
án greindrar ástæðu, eftir að þær
höfðu uppgötvað framhjáhald eig-
inmanna, þegar þær leituðu frá-
skildar út á vinnumarkaðinn á ný,
o.s.frv.
Um þessar niðurstöóur segir
bandaríski sálfræðingurinn Randi
D. Koeske í framangreindu tímariti:
„Því má halda fran. að fyrirtíða-
kvillarnir, PMS, sé það verð sem
karlveldisþjóðfélagið krefjist af
konum sem reyna „að standa sig á
öllum vígstöðvum": Sem mæður,
sem eiginkonur eða ástkonur, úti á
vinnumarkaðnum, og freista þess
ennfremur að fá eins konar sam-
ræmi í tilveru sína. Fyrirtíðakvill-
arnir eru „hróp konunnar á hjálp”
vegna þess að kröfurnar til hennar
eru orðnar svo margar og e.t.v.
ósættanlegar, en ekki sönnun á
„getuleysi" hennar."
Álfheiður Ingadóttir tekur í sama
streng: „Ef maður afsakar vanlíðan
kvenna með því að segja einfald-
lega: „Æ, hún er bara á túr, gefum
henni pillu" — er maður að einfalda
veruleika konunnar ansi mikið.
Slíkt er jafnframt til að styrkja
ímynd karlveldisins af konum:
Stundum verði þær bara „móður-
sjúkar", rjúki upp út af „engu“!“
„Kraftakerling, norn,
skessa, tröllkona,
skass, skrugga. ..?“
Niðurstaðan er semsé sú, að tíða-
hringleikahús kvenna er býsna flók-
ið fyrirbæri, sem hættulegt er að
einangra eitt og sér! Og það er víst
áreiðanlegt að ef karlar væru á túr,
væru viðhorfin gagnvart því býsna
ólík þeim sem nú tíðkast og rann-
sóknir á fyrirbærinu komnar mun
lengra! Meðan við bíðum eftir nið-
urstöðum næstu rannsókna að vest-
an, skulum við íhuga annað brot úr
dagbókinni sem vitnað var til í upp-
hafi:
19. mars 1984
Ólgandi afdjöfulsins lífsorku œði ég
um strœti og torg
og verurnar í kringum mig láta sem
þœr séu ekki til!
Og enginn veit um vegginn milli mín
og þeirra.
En ég get bara ekki bitið á jaxlinn
og látið múra mig inni í sjálfri mér.
Kraftakerling, norn, skessa, tröll-
kona, skass, skrugga.
L'tfið er mikilvægara en sjálfið.
Sjálfið mikilvœgara en hamingjan
hamingjan jafn óhöndlanleg og
dauðinn
dauðinn samt betri en óhamingjan.
Hvers vegna vinn ég ekki heiðarlega
launavinnu?
Er varúlfynjan að brjótast ár
klakabrynju vetrarins?
Er helvítis vorið að koma
og ég ekki enn orðin fuUkomin?
Hús sem þrengja að mér
Ijós sem sker mig t augun,
angan af lífi sem iðar
og ég eins og steingervingur úr Sel-
árdal
sem enginn hefur fundið.
Ég er eins og felumynd í lífinu
og í skrift mína er hlaupinn dári
sem svífst einskis
sem párar ömurleg orð
á rúðótta síðuna.
Ég get ekki orðið neitt með neinum
ekki einu sinni púkanum.
Hann gengur laus.
Álit sálfrœðings:
Ltklega einhvers konar spenna
tengd nálgun vorsins.
Alit lœknis:
Líklega einhvers konar spenna
tengd nálgun tíða.
Álit hans:
Líklega einhvers konar spenna
tengd fjarlœgð minni.
PARTÝ
í KÓPAKRÁNNI
og dansleikur í salnum.
Meiriháttar fjör á báðum stöðum.
Opið allar helgar.
Tökum einnig aö okkur að sjá um veislur,
mannfagnaði og fundarhöld.
Allar veitingar.
Skelltu þér í Kópinn.
Auðbrekka 12 símar 46244 og 73120.
rjf'BljNAÐARBANKI
\ö/ ÍSLANDS
Heiðraði viðskiptauinur.
Nýja bókin okkar heitir á einföldu íslenzku máli
SPARIBÓK
meðsérpöxtum
Hún á að fullnægja þörfum þeirra, sem vilja hafa
vaðið fyrir neðan sig. Þetta er bók sem hentar
þeim, sem ætla að spara til langs tíma, en vilja
þó hafa aðgang að fé sínu fyrirvaralaust.
Þessi bók gefur hærri ávöxtun því lengur sem
innstæðan er óhreyfð eða allt að 28?ó á ári.
I bókina er skráð innstæða oq vextir. hér barf
ekki stofnskírteini eða vfirlit. Hún kemur
samt ekki í stað gömlu góðu almennu sparisjóðs-
bókarinnar, en sameinar ýmsa kosti hennar
annars vegar og bundinna reikninga hins vegar.
Þetta er einfalt kerfi og vel skiljanlegt og
þarfnast ekki upphrópana.
V/erið velkomin í afgreiðslustaði bankans til
að kynna ykkur þessa nýju sparibók og aðrar
sparnaðarleiðir Búnaðarbankans. Uið teljum,
að bankinn geti nú sinnt hinum margvíslegu
þörfum viðskiptamanna með beztu ávöxtun
sparifjár.
BÚNADARBANKI ÍSLANDS
HELGARPÓSTURINN 21