Helgarpósturinn - 14.02.1985, Síða 20

MISGENGI SULTARO
Tungutak stjórnmálamanna gaumgæft
Lágkúra og veróbólgin
orð: „Uppsöfnuó
málfarskreppa"
Ólafur Haröarson, kennari í
stjórnmálafræði við HÍ, hefur eftir-
farandi að segja um vanda stjórn-
málamanna: „Eitt hlutverk stjórn-
málamanna er að vera tengiliður
við almenning. Þeir lenda í þeirri
klemmu að þurfa annars vegar að
fjalla um málin upp úr embættis-
mannaskýrsium, hins vegar út frá
flóknum kenningum, einkum í hag-
fræði. Það er í sjálfu sér ekkert
skrýtið þótt þeir lendi stundum í
vandræðum við það að fjalla um
málin á einfaldan og auðskilinn
hátt. Og stundum átta þeir sig ekki
nógu vel á kjarna málsins til að geta
tjáð sig nógu skýrt.
Stjórnmálamenn verða að trúa,
ganga út frá einhverri kenningu og
halda sig við hana. Þeir reyna oft að
einfalda málin með því að nota lík-
ingar."
En ekki hafa allir jafn ríka samúð
með stjórnmálamönnum í tilvistar-
legri málkreppu og Ólafur. Sigurdur
G. Tómasson, sem oft hefur gagn-
rýnt tungutak stjórnmálamanna í
þættinum Daglegt mál í útvarpinu,
kemst svo að orði: „Stjórnmála-
mönnum, ásamt íþróttafréttaritur-
20 HELGARPÓSTURINN
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur myndir Jim Smart
Hvernig geta laun skriðiö? Hvernig má vera aö peningar brenm
á verðbólgubáli? Hvernig getur verðbólguhraói hækkaö og
lækkaó? Hvernig geta orðið vatnaskil í stjórnmálum? Hvaö merk-
ir setning á borö vió:, ,Það veróur aö gera eitthvað róttækt til varn-
ar uppsjöfnuóum veröbólguvanda?"
Ofangreind dæmi eru öll tekin úr klisjusafni stjórnmálaumræö-
unnar. Hér á eftir verður reynt að varpa nokkru ljósi á málnotkun
stjórnmálamanna, einkum þaö sem mióur fer. Ábyrgð þeirra er
ekki lítil: Ekki aóeins vió aö reyna að stjórna landinu, heldur einn-
ig við aó gefa almenningi einskonar forskrift aó því hvernig beri
að hugsa og tala um hugtök og fyrirbæri sem varöa líf allra lands-
manna, á borð viö frelsi, lýðræði, þjóöarframleiöslu, verðbólgu
'O.þ.u.l.
Tala stjórnmálamenn sömu tungu? Tala þeir mál sem er sæmi-
lega skiljanlegt almenningi? Til aö grennslast fyrir um þaö gríp-
um viö nióur í Alþingistíóindum, þar sem ræöur þingmanna eru
prentaðar, skýrslum sömuleiöis, og spjöllum vió nokkra einstakl-
inga sem fylgjast gjörla meö stjórnmálaumræöunni starfs síns
vegna.
um dagblaðanna, hættir mest til að
klúðra orðtökum. Þeir tala t.d. um
að menn bruggi áfengt öl í heima-
húsum og neyti fíkniefna í blóra viö
lögin, sem samkvæmt orðanna
hljóðan merkir að það sé lögunum
að kenna að menn bruggi og neyti
fíkniefna.
Ég man eftir því að fyrir alþingis-
kosningarnar 78 talaði einn fram-
bjóðandinn um að þessar kosningar
myndu marka vatnaskil í íslenskum
stjórnmálum. Hann hefur sjálfsagt
ætlað að segja straumhvörf. Vatna-
skil merkir dálítið annað og verður
eiginlega merkingarleysa í þessu
samhengi. Síðan þetta var hef ég
svo heyrt tvo aðra stjórnmálamenn
nota þetta brenglaða orðatiltæki í
ræðum sínum. Það er nefnilega það
furðulega við ambögurnar, að það
er engu líkara en að stjórnmála-
mennirnir séu að bíða eftir „snilli-
yrðum“ hver hjá öðrum sem þeir
apa síðan upp umhugsunarlaust. En
misheppnað líkingamál endar ailtaf
í lágkúru. Þetta sýnir hve firrtir þeir
eru margir hverjir frá daglegu lífi:
Þeir lesa bara ambögurnar hverjir
úr öðrum og skýrslur sérfræðinga.
Orðatiltæki þeirra, „að skoða alla
hluti" í hinu og þessu samhengi, vís-
ar einmitt til pappírsvinnunnar.
Já, svo er það sérfræðingamálið"