Helgarpósturinn - 24.10.1985, Blaðsíða 4

Helgarpósturinn - 24.10.1985, Blaðsíða 4
Kaup Alberts Guðmundssonar í Hagkaupahöllinni Maðkur í mysunni? Á meðal kaupmanna í Reykjavík ganga nú ýmsar sög- ur um, að Albert Guðmundsson fyrrverandi fjármálaráð- herra hafi verið beittur óeðlilegum jDrýstingi til þess að kaupa húsnæði undir áfengisútsölu ÁTVR í verzlunarhöll Hagkaupa. Þeir sem hafa keypt pláss í Hagkaupahöllinni eru mjög ánægðir með þátttöku ATVR, sem tryggir af sjálfsdáðum verulegan straum viðskiptavina í húsið. Það sem ýtir undir þessar sögusagnir er til dæmis þró- unin í sölu á húsplássi þarna. Áður en ríkið keypti sig inn var hljóðið þungt í forráðamönnum Hagkaupa, en eftir kaup ríkisins er búið að selja um 90% húsnæðisins. Raunar höfðu Hagkaup vaðið fyrir neðan sig og höfðu klásúlu í samningum um, að þeim væri heimilt að láta kaupin ganga til baka. Og í vor voru Hagkaupamenn komnir á fremsta hlunn með að minnka höllina um helming. En þá kom Albert sem frelsandi engill. Kaupmaður í Reykjavík hefur reiknað það út, að bygging verzlun- arhallar Hagkaupa í nýja miðbæn- um færi forráðamönnum fyrirtækis- ins u.þ.b. 100 milljónir króna í aðra hönd og staðhæfa sumir að Hag- kaup reisi þessa höll sér algjörlega að kostnaðarlausu. Telja ýmsir kaupenda að Hagkaup hafi hrein- lega spilað á sig. Astæðan er ein- faldlega sú, að Hagkaup hafa selt pláss í húsnæðinu á uppsprengdu verði. Aðeins einn aðili hefur fengið afslátt, sem einhverju nemur en það er fyrrverandi fjármálaráðherra Alberl Guömundsson fyrir hönd Áfengis- og tóbaksverzlunar ríkis- ins. Miðað við þá skilmála, sem venju- legum verzlunareigendum hafa verið kynntir fékk Albert afslátt, sem nemur um 20 milljónum króna. Á það ber þó að líta, að verð getur verið mismunandi eftir stærð þess húsnæðis, sem keypt er. Eins og flestir gera sér grein fyrir getur það skipt sköpum fyrir verzl- unarhöll af þessu tæi, að þar sé áfengisútsala á meðal þeirra 60 verzlana, sem þarna verða. Því var lagt ofurkapp á, að fá ríkið með i púkkið. Samkvæmt heimildum Helgarpóstsins var Jón Kjartansson forstjóri ÁTVR hlynntur þessu máli frá byrjun vegna þjónustusjónar- miða aðallega. Albert mun hafa ver- ið tregari í taumi og segja sumir, að þar hafi aðallega ráðið sú skoðun hans að verðið á þessu verzlunar- húsnæði væri of hátt. Jafnframt voru embættismenn fjármálaráðuneytisins efins um, að það væri rétt að ríkið sigldi inn í slíkt hjónaband við hin og þessi einka- fyrirtæki. Með því væri það m.a. að draga taum eins fram yfir annað. Á meðan beið, samkvæmt teikn- ingu að verzlanahöll Hagkaupa, sérstaklega hugsað húsnæði fyrir áfengisútsölu (sem erfitt hefði getað orðið að nýta til annars vegna ytri umbúnaðar). Frá því fyrir einu og hálfu ári höfðu forráðamenn Hag- kaupa byrjað að ræða þessi mál við fjármálaráðuneytið og fjármálaráð- herra. Fyrir Hagkaup var mikið í húfi. En mál strönduðu á tregðu fjár- málaráðherra. En að því kom, að Hagkaup lækk- aði fermetraverðið, þótt ekki dygði það til strax. Þá var hleypt pólitík í málið. Væntanlegir kaupendur úr flokki þáverandi fjármálaráðherra fóru að 4 HELGARPÓSTURINN reyna að ýta við honum. Eitthvað fór að slanka á og ekki sakaði, að Stefán Hilmarsson bankastjóri Bún- aðarbankans keypti pláss fyrir útibú í húsinu. Stefán og Albert snæða gjarnan saman í hádeginu. Pá kom fatakaupmaður við sögu, matsali, skipaforstjóri og ýmsir fleiri. ÞAÐ VAR ÝTT við Albert. Þá ræddi Pálmi Jónsson í Hagkaupum að sjálfsögðu oft við Albert en ekkert kom út úr því. En snemma á þessu ári tók þriðji aðili að sér eins konar milligöngu. Forráðamönnum Hagkaupa voru kenndar tilteknar umgengnisreglur gagnvart Albert og væri farið eftir þeim ásamt fjárfestingu, sem mælt var með, þá myndi málið loks fara í gegn. Nokkru síðar var svo gengið frá samningum. Hvort farið var að þessum ráðum vitum við ekki. En þessi frásögn er staðfest og HP hefur mörg dæmi um það, að flokksmenn Alberts Guð- mundssonar hafi nauðað í honum til þess að þetta mál kæmist í gegn. Og á endanum komst það í gegn. Spurningin, sem vaknar er að sjálfsögðu sú hvað réði því endan- lega að þáverandi fjármálaráðherra taldi réttlætanlegt að kaupa mjög dýrt pláss í verzlunarhúsi Hagkaupa í stað þess að fara aðrar ódýrari leið- ir — og t.d. klára fyrir fyrirhugaða áfengisútsölu í Mjóddinni? Vinargreiði, segir Þjóðviljinn. Það er sennilega of einföld skýr- ing. Hins vegar er ljóst, að Albert Guðmundsson lét á endanum und- an þrýstingi eftir að hafa fengið verðið lækkað — þótt dýrt væri það enn — og vissulega breytti ákvörð- un hans ýmsu um framtíð hússins. Án áfengisútsölunnar og þeirra fjár- muna, sem ríkið lætur af hendi til byggingarinnar (ca. 36 milljónir króna) hefði forráðamönnum Hag- kaupa sennilega ekki tekizt ætlun- arverk sitt, en ríkið greiðir sinn hlut með mánaðarlegum greiðslum í 18 mánuði. Á meðal kaupmanna í Reykjavík ganga ýmsar sögur af þessum kaup- um Alberts og eru þær ekki allar af kristilegri toganum. Það sem ýtir undir sögusagnirnar er m.a. hátt verð á húsnæðinu, sú staðreynd að fyrirhugað var útsala í Mjóddinni, að sparnaður í ríkisrekstri var ofar- lega á blaði og svo síðast en ekki sízt sú staðreynd, að flokksmenn hans reyndu að hafa áhrif á hann sem og tókst. En á móti er svo bent á það, að með þessu styrkti Albert ekki bönd sín við ýmsa stuðningsmenn sína úr verzlunarstétt í miðbænum, sem munu einmitt geta farið illa út úr samkeppninni við verzlunarhöllina í nýja miðbænum. Þannig hefur hópur verzlunarmanna í miðbæn- um séð sig tilneydda til að kaupa pláss í nýju höllinni þótt ekki væri nema til þess að tryggja sig gegn hugsanlegum áföllum. I þessum hópi eru mjög dyggir stuðnings- menn Alberts Guðmundssonar. Hér má nefna Gudlaug Bergman í Karnabæ, Bolla Kristjánsson í Verzl- uninni 17, Gardarí Herragarðinum, Ásgeir Hannes Eiríksson pylsusala, o.fl. Og þá vaknar spurningin: Hags- munir hverra urðu ofan á? Hver svo sem sannleikur þessara kaupa er, þá voru ófáir kaupmenn. sem HP ræddi við, sannfærðir um, að það væri eitthvað skítugt mél í pokanum. Öll umgjörð og atburðar- rás þessa máls væri þess eðlis, að annað væri útilokað. Hjá ÁTVR og í fjármálaráðuneyt- inu var öllu slíku neitað að því er varðaði sjálfa samningagjörðina. Höskuldur Jónsson ráðuneytisstjóri sagði, að vissulega hefðu komið fram mismunandi sjónarmið varð- andi kaupin, og væri ekki nema eitt gott um það að segja. Snorri Olsen í fjármálaráðuneytinu tók í sama streng. Það kom hins vegar fram í samtöl- um HP við ýmsa aðilja að vissulega væri hér um pólitíska ákvörðun að ræða: Hingað til hefði þjónusta ÁTVR verið í lágmarki, en með upp- setningu nýrrar áfengisútsölu árið 1987 í Hagkauphöllinni yrði breyt- ing þar á, bæði í sjálfri útsölunni og einnig vegna legu verzlunarinnar Fá Hagkaup verzlunarhöllina ókeypis plús 100 milljónir að auki? innan um 59 aðrar undir sama þaki. Hér verða ekki raktar allar þær sögur eða kenningar, sem fram hafa komið í sambandi við þessi um- ræddu kaup ríkisins á húsnæði hjá Hagkaupum. Þó skal tekið eitt dæmi: Vinur Alberts og einn af dyggustu stuðningsmönnum hans, og raunar ráðgjafi, er sagður hafa haft eins konar milligöngu í málinu með því að fara á fund Pálma í Hag- kaupum. Á þessum fundi mun þessi maður hafa gert Pálma ljóst hvað mýndi gera útslagið með kaup ríkis- ins (Alberts) á húsplássi fyrir „Rík- ið“. Pálmi átti einfaldlega að taka þátt í hlutafjáraukningu fyrirtækis, sem stóð yfir snemma á þessu ári, og á það myndi Albert líta mjög já- kvæðum augum. Pálmi lét verða af þátttöku og viti menn: Albert vildi kaupa! Við bárum þetta undir Pálma og Albert, en báðir..... HP náði ekki í þá Pálma og Albert áður en blaðið fór í prentun. Annars eru ýms önnur forvitnileg atriði í þessu máli. Eitt varðar kaup Birkis Baldvinssonar fjármála- spekúlants frá Lúxemborg á hlut í húsinu. Þetta var blásið upp í frétt- um, en við nánari eftirgrennslan hefur mönnum ekki tekizt að finna gólfflöt Birkis. Kaup hans munu einnig hafa haft mjög jákvæð áhrif á sölu í húsi þeirra Hagkaupmanna. Annars er það ekki eingöngu verðið sem slíkt, sem kaupmönnum blöskrar, heldur ýmislegt annað er varðar skilmála vegna kaupanna. Fermetrinn er seldur óinnréttaður án rafmagns o.s.frv. á röskar 50 þús- und krónur. Þetta þýðir, að pláss upp á 100 fermetra kostar röskar 5 mill- jónir króna. Ofan á þetta bætast svo 2—3 milljónir vegna innréttinganna o.fl. Og þessu til viðbótar er svo gert ráð fyrir 20 þúsund króna greiðslu vegna sameiginlegs kostnaðar. En ekki nóg með það. Hagkaupamenn ráða í einu og öllu útliti í þessum „litla verzlunarbæ" og hafir þú keypt þér pláss sem rafmagnsvöru- kaupmaður er þér úthlutað plássi innan um slíkar verzlanir. Og losni e.t.v. pláss á betri stað, þá ræður þú engu um það. Þannig ráða Hag- kaup nánast algjörlega yfir húsinu og þau gæta þess vandlega að halda rúmum 50% til þess að hafa meiri hluta í stjórn hússins. Þetta eiga kaupmenn erfitt með að sætta sig við, en sumir hafa talið sig tilneydda til að kaupa vegna framtíðarinnar. En það breytir því ekki að þeir eru öskureiðir. Og á meðan á þessu stendur halda samtökin um Gamla miðbæinn fundi og leggja á ráðin um það hvernig megi stöðva þá þróun, sem hefur staðið lengi að lífleysi færist yfir miðbæinn. Þótt hér sé um gam- alt mál áð ræða og horft til langrar framtíðar, þá spilar Hagkaupahöllin óneitanlega inn í málið. Að minnsta kosti er mönnum ljóst, að gamli miðbærinn sé í hættu og vilja menn spyrna rækilega við fótum svo miðbærinn breytist ekki í draugahverfi. Að lokum má geta þess, að fari svo, að bjór verði leyfður á íslandi, þá hrynja áætlanir ATVR um fram- búðarlausn á húsnæðisvandanum í Hagkaupahöllinni, því þá er hús- plássið þar strax orðið of lítið! Pálmi í Hagkaupum: Var hann beittur brögðum vegna áfengisútsölunnar? Guðlaugur Bergmann: Einn af „miðbæj- arkaupmönnunum", sem neyddist til að kaupa.

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.