Helgarpósturinn - 24.10.1985, Blaðsíða 18

Helgarpósturinn - 24.10.1985, Blaðsíða 18
MYNDLIST eftir Guðberg Bergsson Er maðurinn klemma á laki jarðar? Ágúst Petersen spyr ekki spurninga. Hann segir frá á 54 túnblettum sem eru ýmist úr striga eða masonít og hanga nú til sýnis í Listmunahúsinu Lækjargötu 2. En þótt það sem er málað á fletina sé sagt af reynslu og með ákveðnum blæ, þá vakna ýmsar spurn- ingar eftir að skoðað hefur verið. Óll verkin eru máluð innan ákveðinnar hefðar sem Ágúst hefur samlagast svo að hann kemur fram sem maður sem þekkir hughrif sín og veit hvað hann hefur í hyggju að láta birtast af þeim í olíulitum, ekki aðeins öðrum til augnayndis heldur dálitillar furðu. Og líkast til mælir hann út málverk sín í ákveðna stærð sem hentar hverjum hug- hrifahópi þannig að þau líkjast ljóðum í sentímetrum. Sú móða sem hvílir yfir verkunum er ekki móða hás aldurs eða leifar af brimi bernsk- unnar. Samt er hún þetta tvennt og minning- in, en öðru fremur stíllinn og viljinn. Þannig vill hann að verkið sé: oftast nær hugsæið einbert þó svo hann máli málverk af ein- hverjum ákveðnum stað sem við þekkjum úr náttúrunni eða á fólki. Því margt það fólk sem er á myndunum og sést frá hvirfli niður að bringu höfum við séð að minnsta kosti á myndum í blöðunum, nema kannski hana Völu. Með aðferð þessari næst ekki vídd heldur fjarlægð. Umheimurinn og fólkið er til í raunheimi sem er að mestu leyti móða eða óljós draumur. Petta á jafnt við um staði þar sem ríkir gjarna ys og þys, eins og hafnir, og náttúruna sem er að taka á sig náðir. Allt séð gegnum móðu viðhorfsins til efniviðarins. Hafnar- mjólkin og Nótt við vatnið, Einar og Guð- mundur og Leikarinn eru hulin móðu. Og líka Birtan og Knútur Bruun, þessi tvö leiftur tím- ans eru sveipuð hinu ófrávíkjanlegu viðhorfi hinnar síðbúnu hugsæisstefnu og verða því að dofna á striga listamannsins, hvort sem þeim er það Ijúft eða leitt. Og hvort sem okk- ur eru verkin ljúf eða leið. Það er tilvist verk- anna sem skiptir höfuðmáli í lífsmáta þeirra. Og þá komum við að kjarna sýningarinn- ar. Einu gildir hvernig sýning er hengd upp, hvort á henni er tekið tillit til veggja salarins, stærðar myndanna, ljósbúnaðar eða annars, sérhver sýning er ákveðinn heimur og sam- verkandi. Af því er hægt að raða sýningu Ágústs í „Þarna eru menn í stíl við Arngrím lærða sem virðist vera alltaf með tunguna úti, laf- andi, en við nánari aðgæslu er þetta ekki tungan heldur höku- toppur," segir Guð- bergur Bergsson í grein um sýningu Ágústs Retersens. Listmunahúsinu þannig að hún verði eins- lags lífsferill, þróun frá vöggu til grafar, þótt engin séu þarna börn: Agúst tekur fyrir og gerir að viðfangsefni sínu atvinnutæki og menn, fjölgun, lífsbjörg- ina, hús og náttúru á ýmsum stundum dags og nætur. Engu að síður hvilir sama eða svip- uð birta yfir öllu. Eða réttara sagt móða. Þarna eru menn í stíl við Arngrím lærða sem virðast vera alltaf með tunguna úti, lafandi, en við nánari aðgæslu er þetta ekki tungan heldur hökutoppur. En síðast en ekki síst er~ þarna sláttumaður og rauð sól: maðurinn með ljáinn. Og svo er eilífðarþrá númer 48. Og hugblær Agústs hvílir yfir henni eins og guð. Hins vegar eru Leiðarlok númer 28. Með þessum hætti er sýningin eins og skáldverk sem hefur verið stokkað laglega upp, eða tímanum hefur verið ruglað. Því tíminn í sýningunni er aðeins tími listarinn- ar. Sá tími er allur tíminn í senn: fortíð, sam- tíð og framtíð. Við áhorfendur eða lesendur verðum að raða saman, ef við viljum fá „sögulegt" samhengi í sýninguna. Og það er eitthvert það skemmtilegasta verk sem lista- maður getur boðið lesanda sínum upp á eða áhorfanda. Að vísu hef ég ekki raðað sýningunni upp á ný, í rétta tímaröð svo úr verði lífssaga sýn- ingar. En ég hef gefið í skyn. Og á svipaðan hátt gefur Ágúst í skyn með Leiðarlokum sem er merkt býsna athyglis- verðri tölu: 28. Maðurinn er þar eins og klemma sem hefur verið klemmd á jörðina, en hann klemmist ekki fastur. Jörðin bifast undir honum eins og lak í jarðarlit. Maður- inrt er kominn að leiðarlokum og hann er að fara. Hann hefur misst flest þau einkenni sem einkennir lifandi mann. Að vísu er hann ekki orðinn að skugga, en hann er lítið meira en formið tómt. Þessi maður er ekki eins og búðarklemma. Hann er eins og handsmíðuðu klemmurnar gömlu, þær sem smíðaðar voru úr tunnustöf- um og voru raunverulegar klemmur. Og þá er stutt í það að áhorfandinn skilji að lífssýn sýningarinnar er ekki ósvipuð lífssýn Samuels Becketts sem gæti spurt: Er maðurinn klemma? Sveiflast hann burt þegar lífssnúran-slitnar eða fýkur lak jarðar- innar frá honum? LEIKLIST Að Ijúga og Ijúga og Ijúga... Þjóöleikhúsid: Meö vífiö í lúkunum eftir Ray Cooney. Þýöandi: Árni Ibsen. Leikstjóri: Benedikt Arnason. beikmynd og búningar: Guörún Sigríöur Haraldsdóttir. Lýsing: Kristinn Daníelsson. Leikendur: Þórunn Magnea Magnúsdóttir, Anna Kristín Arngrímsdóttir, Örn Arnason, Siguröur Skúlason, Siguröur Sigurjónsson, Pálmi Gestsson, Þorgrímur Einarsson, Randver Þorláksson. Sýningartími: 2'/2 klst. Það er nauðsynlegt að hlæja, meira að segja bráðnauðsynlegt. Ég hef einhverstaðar séð í þessum nýmóðins skrifum um heilsu- rækt og geðbætur að það sé mjög heilsusam- iegt að ákveða sér tiltekinn tíma á hverjum degi eða a.m.k. nokkrum sinnum í viku til þess að hlæja ærlega. Nýjum heilbrigðis- málaráðherra er hér með bent á þessa leið til að stórbæta heilsu þjóðarinnar. Mætti vafa- laust með slíkum fyrirbyggjandi ráðstöfun- um spara stórfé í heilbrigðiskerfinu. Er ráð- herranum bent á að koma þegar í stað á fót sérstakri heilbrigðishláturdeild i heilbrigð- isráðuneytinu og er hann jafnframt hvattur til þess að vinria bráðan bug að því að alþingi stórauki fjárveitingar í þessu skyni. Heilsu- rækt að þessu tagi trúi ég að verði til að stór- auka vinsældir stjórnarflokkanna og mætti stjórnarandstaðan taka málið til gaumgæfi- legrar íhugunar og kanna hvort ekki sé unnt að skapa grundvöll til samstarfs á þessu sviði. Eina opinbera ríkisstofnunin sem viljandi kemur fólki til að hlæja er Þjóðleikhúsið en aðrar gera það reyndar oft óvart þó vitandi vits vinni þær eindregið gegn þessari heilsu- bót. Farsar eru til að hlæja að og ekki til annars. Fyrir minn smekk finnst mér skemmtilegra að hlæja að einhverju sem svolítið vit er í, en það getur líka verið ágætt að hlæja að tómri dellu. Með vífið í lúkunum er tóm della. Megináherslan er á að búa til eins ótrúlega flækta flækju og unnt er. Þetta tekst höfundi ágætlega nema rétt undir lokin, þegar miklu skiptir að halda út, þá bregst höfundi skop- skynið og ofnýtir hugmynd sem annars er ágæt og verður ósmekklegur og klúr. John Smith er sérstaklega venjulegur mað- ur að því að álitið er, en þegar hann verður fyrir höfuðhöggi og dvelst eina nótt á slysa- varðstofu kemur heldur betur annað upp úr dúrnum. Hann lifir tvöföldu lífi, á tvær konur og tvö heimili og til þess að það gangi þarf að halda fast við nákvæmt tímaplan, en það raskast við dvölina á slysó. Aumingja John verður að Ijúga, fyrst einu, svo öðru og svo öðru og einu enn þaráofan og þannig áfram uns lygavefurinn er kominn í marga hringi þvers og kruss. Þessi flétta er lengst af hag- lega ofin en daprast flugið undir lokin þegar síst skyldi. Það er sérkennilegt við þennan leik að hann gerist á tveimur tímum samtímis á einu sviði sem er ekki skipt nema á táknrænan hátt. Þetta gengur yfirleitt nokkuð vel en er stundum teygt til hins ítrasta og óþarflega mikið samkrull. „Eina opinbera ríkis- stofnunin sem viljandi kemur fólki til að hlaeja er Þjóðleik- húsið..." segir Gunn- laugur Ástgeirsson m.a. í umfjöllun sinni um „Með vífið í lúk- unum." eftir Gunnlaug Ástgeirsson Það hefur stundum viljað brenna við í farsasýningum í Þjóðleikhúsinu að þær væru hægar og þunglamalegar. Út af þessu var brugðið með Skvaldri í fyrra og aftur gerist það í þessari sýningu. Oftast er verulegur hraði í sýningunni og ekki er hún þunglama- leg. Hinsvegar nálgast hraðinn stundum að verða að írafári og pati sem raskar jafnvægi og heildarmyndinni. Leikararnir reyna að vinna þetta verk eftir bestu getu en eru mislagðar hendur. Örn Árnason leikur John Smith og kemst ágæt- lega frá því, en það er svolítið erfitt að trúa því að maður sem lifir tvöföldu lífi og harð- skipuleggur sinn tíma í því skyni sé alger sakleysingi og þetta allt hafi gerst alveg óvart. Sigurður Sigurjónsson leikur heimilis- vininn Stanley sem fer að hjálpa John með lygarnar. Hann býr þar til óborganlega farsa- fígúru og leikur hana í ósviknum farsastíl. Sigurður Skúlason og Pálmi Gestsson leika lögreglumenn sem blandast í málið og mynda þeir ágætar andstæður en ná sér ekki alveg á fullt í farsaleiknum. Þórunn Magnea og Anna Kristín leika eiginkonurnar. Ekki finnst mér þeim hafa verið stýrt í réttan far- veg. Þær eru ekki nógu ólíkar og þær ná ekki nógu góðum tökum á farsaleiknum. Það er nokkuð ósamræmi í leikmátanum í sýning- unni sem veldur því að persónurnar magna ekki hver aðra upp eins og tækifæri er til. En það má vel komast hjá því að láta þetta misræmi trufla sig í sýningunni hafi maður það eitt markmið með leikhúsferðinni að hlæja. Og eins og áður sagði þá er markmið farsans það eitt að láta leikhúsgesti hlæja ærlega og það markmið næst ágætlega í þessari sýningu. 18 HELGARPÖSTURINN

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.