Helgarpósturinn - 24.10.1985, Blaðsíða 24

! »ALLIK AMLEGIR
SJÚKDÓMAR
I eftir Jóhönnu Sveinsdóttur |
Kristín Guðmundsdóttir yfirsjúkraþjálfari:
„Vöðvabólga meiri hér vegna
veðráttunnar og mikillar vinnu“
„Það fer ekkert á milli mála að
hugarástand og heilsa hafa áhrif
hvort á annað," segir Kristín Gud-
mundsdóttir yfirsjúkraþjálfari hjá
endurhæfingastöð Sjálfsbjargar.
„Einkennin koma fram þar sem
maður er veikastur fyrir: sumir fá í
bakið, aðrir eru með stöðugar flens-
ur, sumir steypast allir út í bólum
o.s.frv. Hvers vegna maður er veik-
ari fyrir á einum stað fremur en öðr-
um er ekki vitað.
Min skoðun er sú að það hafi verið
tilhneiging til að gera depressjón
eða andlega vanlíðan að orsökinni
fyrir ýmsum líkamlegum kvillum
eins og bakverk. En ég held að í
mörgum tilfellum megi snúa þessu
við og menn hafa gert meira af því
síðastliðið ár eða svo. Ég held að lík-
amlega vanlíðanin sé miklu oftar
númer eitt, hún kemur svo fram í
andlegri vanlíðan sem eykur svo á
fyrirliggjandi líkamskvilla. Ef
manneskja er slæm í baki — svo við
tökum það sem næst mér snýr — og
getur ekki tekið þátt í lífinu sem
skyldi, þá kemur það t.d. fram í erf-
iðari sambúð og ýmsu á vinnustað.
Og ef þú verður fyrir vinnutapi af
heilsufarsástæðum eykur það svo
fjárhagsáhyggjur sem magna enn
streituna."
— Firmst þér aö lœknum hœtti til
að einangra sig um ofvið líkamlegu
sjúkdómseinkennin?
„Það er ekkert hægt að alhæfa í
þeim efnum. Þeir eru mjög misjafn-
ir. Sumir líta á sjúklinginn í heild,
aðrir líta á líkamlega kvilla sem lítil-
væga og senda hann til sjúkraþjálf-
ara til að gera eitthvað í málinu. Það
má kannski segja að þeim sem eru
sérhæfðir í líkamlegum aðgerðum,
eins og beinaskurðlæknar —
ortopedar — sé kannski hættara við
að gleyma heildinni eða andlega
þættinum. En þeir sem eru sérhæfð-
ir í heimilislækningum líta meira á
heildina.
Ég hef ekki rekið mig á annað en
læknar sinni sjúklingum sínum af
skilningi ef þeir á annað borð koma
með vandamál sín til þeirra. Hitt er
annað mál að oft þarf sjúklingurinn
að fá hjálp til að nálgast þau. Þeir
eru oft feimnir eða skynja þau ekki
sjálfir.
Síðan held ég að íslendingar hafi
betri aðgang að læknum heldur en
gengur og gerist. Það eru fleiri sem
komast til læknis út af minniháttar
kvillum hér heldur en annars staðar,
virðist mér.“
— Bendir eitthvað til þess að ís-
lendingar séu vöðvabólgnari en
aðrar þjóðir?
„Það hefur ekki farið fram töluleg
rannsókn á þessu. En ég reikna með
aff vöðvabólga sé eitthvað meiri hér
en í nágrannalöndum okkar, bæði
vegna vinnunnar og veðráttunnar.
Margt af þessu vöðvabólgufólki er
gott meðan það dvelur í heitum
löndum en þá er það líka oftast nær
i fríi.“
— Telurðu að þrálát bakveiki ís-
lendinga stafi m.a. af mikilli vinnu
barna og unglinga?
„Þá ætti öll þjóðin að vera í
kryppu, því hvað gerði hún ekki hér
áður fyrr? Kannski er það fremur
misræmið sem máli skiptir, börn og
unglingar fá ekki svipaða hreyfingu
og vinnuálag í uppvextinum. Aður
fyrr unnu krakkar mikið frá unga
aldri. Núna hafa þeir tiltölulega létta
æsku en fara síðan að vinna á ungl-
ingsárunum og eru þá illa undir það
búnir."
— Og svo setjast þeir kannski á
langskólabekk og stirðna upp?
„Já, þeir vinna yfirleitt á sumrin
og komast svo úr þjálfun yfir vetur-
inn. Þar við bætist að áður fyrr léku
krakkar sér allt öðruvísi og reyndu
meira á sig líkamlega. En nú gera
þau það ekki fyrr en þau fara að
vinna sem unglingar. Hreyfingin í
leikjum barna er alltaf að minnka
þannig að þau hafa verri forsendur
þegar þau koma út á vinnumarkað-
inn. Ofan á allt þetta bætist léleg
leikfimi í skólum.
Ég held að hreyfingarleysi barna
eigi enn eftir að aukast. Nú miðast
leikir þeirra svo mikið við alls konar
tölvuleiki, Master of the Universe
o.þ.u.l. Þau eru hætt að hreyfa sig.
Þetta er farið að hafa alvarlegar af-
leiðingar t.d. hjá Svíum, þegar börn-
in koma í skólann eru þau bæði ótal-
andi og kunna ekki að hreyfa sig.
Mér segir svo hugur að brátt muni
þetta koma fram hér.“
— Finnst þér lœknar hafa gert
meira af því síðastliðin ár að senda
fólk í sjúkraþjálfun til að fá bót
meina sinna í stað þess að ausa í
það lyfjum?
„Já, þar hefur bæði komið til
aukinn skilningur lækna og meira
framboð af sjúkraþjálfun. Og síðast
en ekki síst hefur orðið almenn
vakning meðal fólks. Margir eru
hættir að láta sér nægja að éta bara
iyf“
Gunnar Helgi Guðmundsson heimilislæknir:
„Enginn hefur tíma til
að vera veikur“
Gunnar Helgi Guðmundsson
heimilislæknir á heilsugæslustöð-
inni í Fossvogi var fyrst spurður um
orsakir sállíkamlegra sjúkdóma.
„Nú eru menn mjög á þeirri línu
að það séu fyrst og fremst einhver
ytri áreiti, hvort sem það er t.d.
stress eða vinnuálag, sem spili inn í
sállíkamlega sjúkdóma, svo sem
vöðvabólgu, magasár, spennuhöf-
uðverki, ristilkrampa og magabólg-
ur. Margir kannast áreiðanlega við
það spennu- og kvíðaástand sem
skapast við út af streitu, t.d. þegar
fólk er við próflestur. Það getur svo
komið fram í líkamlegum einkenn-
um eins og niðurgangi og maga-
verkjum.
Það eru sjaldnast einn eða tveir
þættir sem valda því að maður fær
þessa sállíkamlegu kvilla, það eru
yfirleitt mjög margir þættir sem eru
orsakavaldar. En ég vil taka það
fram að þetta er mjög stór þáttur af
vinnu heimilislæknis. Ég tei að slík
vandamál séu hvað stærsti þáttur-
inn í okkar vinnu."
— Hvern telur þú vera algengasta
sállíkamlega kvillann?
„Um það er erfitt að fullyrða
vegna þess að enn skortir talsvert á
rannsóknir á þessu sviði. En vöðva-
bólga er t.d. mjög algeng. Ég tel að
vöðvabólga sé miklu algengari hér-
lendis en annars staðar. Ég hef starf-
að í Svíþjóð, Kanada og Bandaríkj-
unum og þar sér maður hana miklu
sjaldnar.
Heimilislæknar og geðlæknar
halda því fram að um það bil þriðj-
ungur þeirra sem leita aðstoðar
þeirra hafi við einhver sállíkamleg
vandamál að glíma. En það vill
gleymast að þeir sem leita til manns
á stofu hafa fleira en eitt vandamál.
Það kemur kannski einhver sem
segist leita til manns af því að hann
sé með kvef en það þarf ekki að
vera hin raunverulega ástæða fyrir
komu hans. í læknisviðtalinu geta
alvarlegri vandamál skotið upp koll-
inum.
Það kemur af stað mörgum sjúk-
dómum — þótt það orsaki þá ekki
eins og asma og mígreni, er ein-
hvers konar aukaálag, aukastress.
Það er einhver vírus sem veldur
kvefinu og ef þú hefur haft óvenju-
mikið að gera undanfarnar vikur þá
færðu kannski kvef.“
— Þannig að ef maður hlustar
ekki á líkamann og tekur það rólega
í einn eða tvo daga þegar maður er
útkeyröur getur það kostaö mann
langa legu í flensu?
„Einmitt. En ég verð að segja það
að í okkar íslenska þjóðfélagi er
tempóið svo rosalega hart að það
hefur enginn tíma til að vera veikur
eða hvíla sig. Maður rekur sig á að
margir eru í tvöfaldri vinnu og hafa
ekki einu sinni tíma fyrir fjölskyldu
sína. Þetta er þjóðfélagslegt vanda-
mál, miklu stærra en svo að læknar
geti leyst það.“
— Þarftu oft að vísa sjúklingum til
geðlœknis?
„Nei. í svona tilfellum er oft nóg
að sjúklingurinn geti talað um
vandamálið við heimilislækninn,
þannig að hann geti raðað þessu
upp í kollinum á sér að nýju. Á end-
anum er það yfirleitt fólkið sjálft
sem leysir vandamálið. Það upp-
götvar hvernig það er að fara með
sjálft sig andlega og líkamlega.
Það kom til dæmis til mín maður
um daginn sem var að drepast í bak-
inu og reyndist vera með slæma
vöðvabólgu. Þá kom í ljós að hann
vinnur yfirleitt 100 tíma á viku. En
hann hafði ekkert hugsað út í hvað
hann væri að gera sjálfum sér. En
þarna rann upp fyrir honum ljós.
Fólk á erfitt með að viðurkenna
að það sé sjálft veikt fyrir. „Það
kemur ekkert fyrir mig, ég er ekkert
stressaður," segja menn. Því er
miklu auðveldara fyrir fólk að koma
til læknis og segjast vera með kvef
eða hálsbólgu heldur en að segja
hreinlega: „Mér líður illa. Ég veit
ekki nákvæmlega hvers vegna en
mér líður illa." Þá þarf að finna það
út og það getur verið út af einhverju
svona.“
— En nú hafa heimilislœknar gert
meira af því undanfarið að senda
vöðvaherpt streitubúnt í sjúkraþjálf-
un, ekki rétt?
„Jú, alveg tvímælalaust, og það
hjálpar. En að mínu mati er það ein-
ungis ein aðferð, alveg á svipaðan
hátt og maður gefur stundum lyf.
Sjúkraþjálfun og lyf geta leyst vand-
ann í bili. En ef vandamálin eru fjár-
hagsáhyggjur, stress, hjónabands-
erjur o.þ.u.l. leysir sjúkraþjálfunin
þau náttúrulega ekki. Það verður að
yfirvinna það ástand sem að baki
býr.
En það hefur vissulega orðið gjör-
bylting í því hversu miklu auðveld-
ara er að koma fólki til sjúkraþjálf-
ara nú orðið. Áður fyrr neyddist
maður kannski til að gefa fóíki lyf
þótt maður hefði ekki neina rosa-
iega trú á þeim. En þá var kannski
sex, átta vikna bið eftir því að kom-
ast í sjúkraþjálfun.
Læknum hefur hætt alltof mikið
til að meðhöndla bara líkamlegu
einkennin, t.a.m. með lyfjum. Þeir
hafa ekki gert nógu mikið af því að
líta á sjúklinginn í heild, gefa sér
tíma til að hlusta á sögu hans. En
mér virðist þetta vera að breytast til
batnaðar."
24 HELGARPÓSTURINN