Helgarpósturinn - 31.10.1985, Síða 18

LEIKLIST
Arekstur í eyðimörk
Nemendaleikhúsid sýnir í Lindarbœ:
Hvenœr kemurdu aftur rauðhœrdi riddari?
eftir Mark Medoff í þýðingu og leikstjórn
Stefáns Baldurssonar.
Leikmynd: Guðný B. Richards.
Búningar: Guðný B. Richards og Halla
Helgadóttir.
Lýsing: David Walters.
Leikendur: Fjórðaársnemar LÍ: Skúli
Gautason, Inga Hildur Haraldsdóttir,
Valdimar Örn Flygenring, Eirikur Guð-
mundsson, Bryndís Petra Bragadóttir, Guð-
björg Þórisdóttir. Gestaleikarar: Gunnar
Eyjólfsson og Sigmundur Örn Arngríms-
son.
Sýningartími 2 klst. og 15 min.
Ekki veit ég hversu margar eða margskon-
ar tilfæringar ég hef séð með sviðið í Lindar-
bæ, þar hefur eiginlega verið leikið út og
suður og upp og niður og út á alla kanta —
og svoleiðis á það auðvitað að vera í góðu
leikhúsi og ekki síst í nemendaleikhúsi. Og
enn er manni komið á óvart, dýpt og breidd
sviðsins eða öllu heldur hússins er notuð til
hins ýtrasta og þar komið fyrir sláandi erki-
dæmi um amerískan veitingavagn. Á að vera
í Nýju Mexico, en gæti svo sem verið hvar
sem er þar um slóðir, og er akkúrat í sama stíl
og veitingastaðirnir sem þjóðvilltir veitinga-
menn eru nú alltaf að stofna og byrja á
nöfnum eins og Kentucky-, Western- eða
American- og sumum finnst víst voða snið-
ugt og kaupa frekar hamborgara og franskar
ef nöfnin byrja svona. En sem sagt, mjög slá-
andi og vel útfært svið í þessu húsnæði og
við erum stödd við suðurlandamæri Nýju
Mexico: ca. 1969.
Það er árla dags, kyrrð, ekkert gerist á
svona stað. Strákurinn á næturvaktinni er að
hætta og stelpan á dagvaktinni að taka við.
Kallinn sem rekur bensínstöð og mótel við
hliðina er nánast eini gesturinn sem kemur,
a.m.k. er ekki von á öðrum þennan sunnu-
dagsmorgun. Strákurinn vill burt úr þessu
krummaskuði, en stelpan sér greiniiega mik-
ið eftir honum. Hann vill vera töffari af svona
western&presley tagi, ósnertur af öllum
hippatíma. Hún er bara ósköp venjuleg
stelpa sem afgreiðir í sjoppu og þykist ekki
vera neitt annað. Þarna koma einnig við
hjón sem eru á leiðinni til New Orleans, hún
til að spila á fiðlu, hann fylgir henni en er
annars vefnaðarvöruinnflytjandi. Velmeg-
andi, rétt að verða miðaldra hjón. En svo
kemur allt í einu minkurinn í þetta friðsæla
hænsnabú, hálf fríkaður hippi, sem var í
stríðinu (Vietnam), uppgjafa háskólastúdent
„Hvert smáatriði í
svipbrigðum og hreyf-
ingu er greinilega út-
pælt," segir Gunn-
laugur Ástgeirsson um
sýningu Nemendaleik-
hússins.
o
eftir Gunnlaug Ástgeirsson
og ofbeldismaður. Og þá fer ýmislegt að ger-
ast.
Leikrit þetta er mjög haganlega gert. Á
þessum litla stað er teflt saman ólíkum
manngerðum sem um leið eru fulltrúar
ólíkra kynslóða og ólíkra menningarhópa.
Áreksturinn verður mjög harkalegur, en við
hann afhjúpast margt í sjálfsmynd og sjálfs-
blekkingu fólksins og hópanna sem þau eru
fulltrúar fyrir. Verkið er nokkuð töff og eitt-
hvað gróft við það og kemst þetta vel til skila
í frísklegri þýðingunni.
Það er einkenni á leiknum í þessari sýn-
ingu og er reyndar oft einkenni á sýningum
Nemendaleikhússins, hvað leikurinn er
vandaður og nákvæmur. Hvert smáatriði í
svipbrigðum og hreyfingu er greinilega út-
pælt. I þessari sýningu er aðdáunarvert
hversu vel leikurunum ungu tekst að halda
sínu striki því persónurnar eru flestar fremur
sérkennilegar, en um leið sýna blæbrigði
þeirra innri veruleika þrátt fyrir þykkt ytra
borð. Það er í sannleika sagt fruntavel leikið
í þessari sýningu.
Leikrit þetta er frekar óvenjulegt og held
ég að margir hefðu gaman af að sjá þessa
sýningu, ekki síst unglingar og ungt fólk,
hvort sem er í árum eða ánda. Hinsvegar er
sýningin vart við hæfi barna.
KVIKMYNDIR
Sonartorrek
Regnboginn, „The Emerald Forest" (Ógnir
frumskógarinsý'kirk
Bandarísk. Árgerð 1985.
Framleiðandi/leikstjórn: John Boorman.
Handrit: Rospo Pallenberg.
Kvikmyndataka: Philippe Rousselot.
Aðalhlutverk: Powers Boothe, Meg Foster,
Charley Boorman, Dira Paes, Rui Polonah
ogfl.
John Boorman hefur einkum getið sér
orðstír fyrir myndir, sem oft á tíðum ein-
kennast af einskonar darwinískri ofbeldis-
hneigð, þar sem söguhetjan þarf að gangast
undir ýmsar krefjandi prófraunir og úthella
miklu blóði, áður en hún hefur sannað
manndóm sinn og sigrast á hinum illu öflum.
Þekktastar mynda hans eru sennilega: Point
Blank (1967), Deliverance (1972), Excalibur
(1981), svo og Leo the Last frá árinu 1970, en
fyrir þá mynd fékk hann leikstjórnarverð-
launin í Cannes það árið.
Þó svo að myndir Boormans séu (líkt og
Straw Dogs Pekinpahs) oft afgreiddar sem
leikur að hinni ómeðvituðu og dýrslegu of-
beldishneigð mannskepnunnar, þá er ekki
öll sagan sögð þar með. Mikið af því
sem hann hefur látið frá sér fara, einkennist
af djúpum skilningi á eðli sambandsins milli
mannskepnunnar og náttúruaflanna, eða
öllu heldur sambandsleysi vestrænnar
menningar við náttúruöflin, svo og þeirri
mystík eða dulúð, sem einkennir þetta sam-
band.
Framangreint á einkum við um „The Em-
erald Forest". Myndin byggir á sannsöguleg-
um atburðum og greinir frá Meg Foster,
bandarískum verkfræðingi, sem komið hef-
ur til Amazonsvæðisins í Brasilíu ásamt fjöl-
skyldu sinni, til að vinna að gerð mikillar raf-
orkustíflu. Dag nokkurn, er Foster hefur tek-
ið fjölskyldu sína með sér út í frumskóginn,
ber svo við að sex ára gömlum syni hans er
rænt af frumbyggjum svæðisins og hverfa
þeir á braut með hann inn í myrkviðinn. Tíu
ár líða og Foster eyðir öllum frístundum til
leitar að syni sínum, en án árangurs. Hann
kemst loks á snoðir um að tveir lítt þekktir
Proskasaga sölumanns
eftir Ólaf Angantýsson
Regnboginn: The Coca Cola Kid ★★
Áströlsk. Árgerð 1984.
Framleiðandi: David Roe.
Leikstjóri: Dusan Makavejev.
Handrit: Frank Moorehouse.
Kvikmyndun: Dean Sembler.
Aðalhlutverk: Eric Roberts, Greta Scacchi,
Bill Kerr, Chris Haywood, Kris McQuade
ogfl.
Þessa dagana gefst Reykvíkingum að sjá
nýjustu mynd Dusan Makavejevs í Regnbog-
anum. Makavejev er júgóslavneskur að upp-
runa og starfaði sem gagnrýnandi í heima-
landi sínu áður en hann gerði fyrstu kvik-
mynd sína 1965. Hann varð fyrst verulega
þekktur á alþjóða vettvangi 1971, eftir gerð
myndarinnar ,,W R-Misterije Organizma"
(Furður mannslíkamans) og hefur hann síð-
an notið töluverðrar hylli fyrir myndir sínar
s.s. „Sveet Movie" (1973) og ,,Montenegro“
(1981).
Það er í „W R-Mysterije Organizma" sem
hinna sérstæðu stílbragða Makavejevs gætir
hvað mest og ganga þau síðan sem rauður
þráður gegnum síðari myndir hans. W R
stendur fyrir World Revolution og Wilhelm
Reich, sem var Austurríkismaður og nokkuð
svo óvenjulegur sem psykoanalytiker í
anda Freuds og marxisti. Kenningar Reichs
byggjast í stuttu máli á því, að hann álítur að
pólitík sé ekkert annað en framlenging á
hvatalífi mannskepnunnar og að það sé sam-
band á milli kynferðislegrar bælingar og
pólitískrar undirokunar.
í The Coca Cola Kid heldur Makavejev sig
enn við efnið, en að þessu sinni eru það ný-
líberalisminn og markaðsöflunaraðferðir
fjölþjóðafyrirtækja, sem fá sinn skerf af kök-
unni.
Myndin fjallar um ungan, framagjarnan
Bandaríkjamann að nafni Becker. Hann er
sendur frá aðalstöðvum Coca Cola fyrirtæk-
isins til Ástralíu, í þeim tilgangi að hreinsa til
í útibúinu og auka sölu afurðarinnar, sem að
dómi höfuðstöðvanna er ekki nóg miðað við
markaðsaðstæður. Becker er dæmigerður
fulltrúi nýlíberalismans: sjálfsöruggur, af-
kastamikill, kröfuharður og 100% löghlýð-
inn gagnvart fyrirtækinu, eða öllu heldur
„afurðinni".
Terry, sem ráðin er einkaritari Beckers
ættbálkar búi á vissu svæði í frumskóginum
og heldur hann því þangað ásamt blaða-
manni nokkrum, sem verður þó brátt undir
í viðureign þeirra við lögmál frumskógarins.
Þeir lenda í klónum á illskeyttum ættflokki
(„The Fierce People"), sem drepur blaða-
manninn, en Foster kemst undan á flótta.
Eftir mikla hrakninga hittir hann fyrir son
sinn í frumskóginum, býst til að taka hann
með sér og hverfa aftur á vit „siðmenningar-
innar".
En sagan er engan veginn öll: Tíu ár hafa
liðið í lífi þeirra feðga, en þá er þeir mætast
skilur þá að tíu þúsund ára þróun vestrænnar
menningar. Er ástæða til að ætla að blóð-
böndin ein nái að brúa þetta bil? Faðirinn
heldur um stund kyrru fyrir meðal hinna
nýju ættmenna sonarins („The Invisible
People"). Hann gerir sér smámsaman grein
fyrir því að það var hann sjálfur . . . afbrot
hans eigin siðmenningar, sem voru grunn-
orsök sonarmissisins. Menning hans hefur
brotið upp þúsund ára menningararfleifð og
jafnvægi í náttúrulegri lífkeðju frumskógar-
meðan á Ástralíudvöl hans stendur, verður
að vonum yfir sig hrifin af ofurmenninu.
Hann er á hinn bóginn svo störfum hlaðinn,
að hann gefur ástleitni hennar engan gaum.
Og ekki bætir úr skák, að hann kemst á snoð-
ir um alvarlegan brest í markaðsöflunarkerfi
fyrirtækisins: Um áratuga skeið hefur ekki
selst ein einasta flaska af Coke i Andersen-
dalnum! Þar ræður maður að nafni T. George
McDowell ríkjum, rekur eigin gosdrykkja-
verksmiðju og á í raun sveitarfélagið eins og
það leggur sig.
Becker fyllist nú ofurhug, enda hefur hann
í T. George fundið verðugan andstæðing.
Uppblásinn af andagift nýlíberalismans hef-
ur hann „skilgreint vandamálið", útbúið
„hernaðaráætlun" og gengur því ótrauður til
verks við að koma á eðlilegu ástandi „status
quo" í markaðsmálum fyrirtækisins.
Höfuðþema myndarinnar er að sjálfsögðu
barátta einstakra þjóðlegra minnihlutahópa
gegn þeirri heimsvaldastefnu í menningar-
málum, sem höfundur telur fjölþjóðafyrir-
tæki á borð við Coca Cola vera fulltrúa fyrir.
En það athyglisverðasta við þessa mynd
Makavejevs er ekki val hans á viðfangsefni
ins, með því að taka veiðilendur „The Fierce
People" undir stíflugerðina. Á Amazonsvæð-
inu verða til 30—40% súrefnisbirgða and-
rúmslofts jarðar. Þar sem áður lifðu 5—6
milljónir indíána, telst mönnum til að u.þ.b.
200.000 séu eftir.
Boorman dvaldist sjálfur meðal indíána-
ættbálks á Amazonsvæðinu í rúmlega eitt ár,
á meðan hann vann að undirbúningi mynd-
arinnar. Og árangurinn leynir sér ekki: Þó
svo að brestir séu í persónusköpun vissra
leikara, þá er kvikmyndin á köflum afbragðs-
vel unnin, bæði efnislega og tæknilega.
Kvikmyndataka Rousselots (m.a. Diva) er
bæði hrífandi og stórfengleg, og sömu sögu
er að segja um tónlist myndarinnar og hljóð-
vinnsluna yfirleitt. Hér er m.ö.o. um að ræða
kvikmynd, sem maður lætur ógjarnan fram-
hjá sér fara . . . svo framarlega sem maður er
ekki um of viðkvæmur fyrir blóðsúthelling-
um og illum, bráðum dauða sér annars óvið-
komandi fólks.
heldur það hvernig hann meðhöndlar þetta
efni. Og komum við þarmeð aftur að kenn-
ingum Reichs. í myndinni er Becker stað-
gengill samfélagsgerðar, þar sem „varan", af-
urðin, situr í fyrirrúmi á kostnað hins mann-
lega þáttar, sem orðið hefur að víkja fyrir
þessari nýju tegund skurðgoðadýrkunar.
Kynni Beckers af T. George, Terry, fyrrver-
andi eiginmanni hennar og dóttur valda
honum nokkrum heilabrotum. Hann skynjar
að þetta fólk býr yfir einhverju, sem vantar
í tilveru hans sjálfs, en hann getur ekki gert
sér grein fyrir því í hverju það felst. Fram að
þessu hefur líf hans einkennst af þeim við-
horfum, sem við þekkjum úr glansmynda-
auglýsingum Coca Cola. Heimsmynd sú, sem
fyrirtækið hefur þröngvað upp á hann, hefur
m.ö.o. valdið niðurbælingu allra meðfæddra
mannlegra hvata hans. Hann hefur hlaðið
um sig múrvegg gerviþarfa og ranghug-
mynda um lífið og tilveruna, sem tekur nú að
bresta fyrir tilstuðlan kynna hans af þessu
„undarlega" fólki, sem enn hefur ekki að öllu
leyti misst sambandið við uppruna sinn...
lífið sjálft.
18 HELGARPÖSTURINN