Helgarpósturinn - 13.02.1986, Page 17

Kolbrún
sektarkenndar. Ég vona að hún
minnki með næstu kynslóð því
þetta er gífurlega slítandi, í raun
tvöfalt álag. Ég vona að útivinnandi
mömmur verði taldar sjálfsagðar,
börn i dag alast meira og minna upp
við það og því vona ég innilega að
viðhorfin breytist án þess þó að
ábyrgðin á velferð barnanna
minnki.
Meðan börnin voru minni fannst
mér þau stundum reyna að spila á
sektarkennd mína, einkanlega það
yngsta. En þegar þau eru komin til
vits og ára er það langt í frá. Nú eru
eldri börnin mín fimmtán og átján
ára. Mér finnst þau líta á það sem
sjálfsagðan hlut að ég sé í hinum og
þessum störfum. En þegar ég fann
fyrir því að þau voru aðeins að pota
í mig út af þessu þá var það fyrst og
fremst vegna þess að inn á heimilið
komu eldri menn og konur sem áttu
til að segja: „Aumingja blessuð
börnin! Mikið er nú hræðilegt að
vera að draga ykkur af stað snemma
á morgnana." Það var aðallega slík-
ur utanaðkomandi þrýstingur gegn
því sem ég var að gera sem endur-
speglaðist svolítið í hegðun barn-
anna.
Ester Guðmundsdóttir
þjóðfélagsfræðingur:
„SEKTARKENNDIN
STAFAR AF
UPPELDINU"
Ég finn minna til sektarkenndar
núordid en ádur. Börnin mín þrjú
eru farin að stœkka og efég er með
örugga gœslu heima hef ég ekki
þessa sektarkennd sem ég hafði.
Svo held ég líka að ég sé að þrosk-
ast.
Stundum áður fyrr fannst mér líka
að ég væri að bregðast aimennum
húsmóðurskyldum. Auðvitað gat ég
ekki gert eins mikið fyrir heimilið
og þegar ég var heimavinnandi.
Ég hef ekki orðið vör við að karl-
menn hefðu sektarkennd að þessu
leyti. En ég tel að hún sé óumfiýjan-
legt hlutskipti kvenna. Hún stafar
fyrst og fremst af því að við vorum
aldar upp við að verða bara hús-
mæður og mæður. Mæður okkar
voru ekki eins mikið úti á vinnu-
markaðinum og gerist og gengur í
dag. Mér þótti t.d. sjálfsagt að
mamma væri heima í eldhúsinu
þegar ég kom heim úr skólanum.
Guðrún
Þar sem sektarkenndin stafar
fyrst og fremst af uppeldinu ætla ég
rétt að leyfa mér að vona að dætur
okkar sem hafa fengið annars konar
uppeldi þurfi ekki að dragnast með
hana í framtíðinni. Þar fyrir utan
þarf að dreifa foreldraábyrgðinni
meira. Hún má ekki vera eingöngu
á herðum kvenna, ásamt heimilis-
rekstrinum.
Ég hef ekki orðið vör við að þeir
sem hafi fundið inn á sektarkennd
hjá mér hafi reynt að notfæra sér
hana. En undanfarnar tvær vikur
hef ég verið heima af því að ég er að
skipta um vinnu, og ég held að
börnin mín bíði spennt eftir því að
ég byrji að vinna aftur. Þeim finnst
að vísu gott að hafa mig heima en
þeim finnst þetta bara svo óeðlilegt,
eins og það sé alltaf sunnudagur. Eg
held að ég sé farin að rugla kerfinu
með því að vera svona lengi heima.
En þetta eru engin smábörn lengur,
það yngsta er sex ára.
Birna Þórðardóttir ritari:
„ÓHEIÐARLEIKI AF
HÁLFU SAMFÉ-
LAGSINS AÐ LÁTA
EINSTAKLINGINN
BERA ALLA ÁBYRGÐ
ÁBÖRNUNUM"
Eg finn einkum til sektarkenndar
á þeim tíma þegar mér finnst að ég
eigi að vera með börnunum en lang-
ar kannski til að gera eitthvað allt
annað. Síðan er það kapítuli út af
fyrir sig að hér á þessu landi skuli
ábyrgð og umönnun barnanna al-
farið vera skellt á einstaklinginn.
Samfélagið hafnar því algjörlega að
bera ábyrgð á börnum áður en þau
verða skattgreiðendur, þá er fyrst
gert ráð fyrir einstaklingnum sem
samfélagsþegni, fyrst og fremst
varðandi skatta og skyldur. Fram að
þeim tíma er hann byrði á samfélag-
inu, þarfir hans og vandamál á að
leysa á einstaklingsgrundvelli. Þetta
er óheiðarleiki og ósamrœmi af
hálfu samfélagsins.
Það er ekki það að ég vilji ekki
gjarnan standa undir því að sinna
börnunum mínum tveimur en ég
þarf að vinna og þá er það gjör-
samlega á mína eigin ábyrgð hvað
gert er við börnin á meðan. Eins og
öllum ætti að vera ljóst eru dag-
heimili og leikskólar alltof fá. Þau
Ester
anna ekki einu sinni eftirspurn for-
réttindahópanna svokölluðu, börn-
um einstæðra foreldra og náms-
manna.
Ég get nefnt sem dæmi að í efra
Breiðholtinu þar sem ég bý eru tvö
skóladagheimili sem brýn þörf er á.
Ég tel fráleitt að sex ára börn geti
verið án umönnunar fyrir utan
þessa fjóra tíma sem þau eru í skól-
anum. Hvort heimilið fyrir sig tekur
við u.þ.b. tuttugu börnum einstæðra
foreldra og á báðum heimilunum er
óendanlega langur biðlisti. Og í
Breiðholtinu öllu, þar sem búa um
30 þúsund manns, eru um 80 skóla-
dagheimilispláss! Til hvaða ráða
grípa þá foreldrar sem verða bæði
að vinna úti til þess að hafa í sig og
á — gagnvart börnunum? Sonur
minn var einmitt að byrja skóla í
haust. Það má segja að það sé sama
til hvaða ráðs gripið er, ekkert
þeirra er gott. Það er heldur ekki
hlaupið að því að fá dagmömmu og
það kostar líka skildinginn. Það er
mjög erfitt fyrir okkur að búa til
stundaskrá fyrir heimilið þannig að
allt gangi upp.
Aðrar tegundir sektarkenndar
beinast meira að mér sjálfri. Ég get
verið óánægð með eigin hlut, að
gera ekki meira af hinu eða þessu.
Það er allt öðru vísi, þá er ekki við
neinn annan að sakast og því hægt
að leysa það á annan hátt. Það skap-
ar ekki þannig sektarkennd að mér
finnist ég vera vond sem er alveg
hræðilegt.
Ég er lítið gefin fyrir að skipta líf-
inu í kafla, ég er svo óskaplega mik-
ið hér og nú. Ég hangi hvorki föst í
fortíð né framtíð. Það er frekar að ég
hugsi: eftir tvo, þrjá mánuði er ég
kannski farin að gera eitthvað allt
annað.
Ég held að sektarkenndin gagn-
vart börnunum sé mjög einkenn-
andi fyrir konur. Þessi eilífa tog-
streita milli starfs utan heimilis og
innan. Þær hafa ekkert losnað út úr
því að það eru þær sem bera fyrst og
fremst ábyrgð á börnunum. Ef þær
gefa sig ekki heilar og óskiptar að
því fá þær sektarkennd eða sam-
viskubit. I mínu draumaríki er hver
og einn hluti af samfélaginu og ber
jafna ábyrgð á börnum og gamal-
mennum, burtséð frá öllum ein-
staklingum. Þar væri gaman að lifa.
En ég er ansi hrædd um að við eig-
um langt í land með það.
En ég á ekkert bágt og barma mér
ekki.
Bima
Sigrún Huld Þorgríms-
dóttir hjúkrunar-
fræðingur:
„SEKTARKENND
OG VÖÐVABÓLGA
VÖRUMERKI
KVENNA"
Ég er alveg eins og allar hinar
Evurnar með það að ég finn iðulega
fyrir sektarkennd. Ég kalla hana
vörumerki kvenna. Hún skapast af
þessari eilífu togstreitu milli heimilis
og vinnu, hvernig maður stendur sig
sem móðir, kona og vinnukraftur.
I þessu öllu saman vanrækir
maður náttúrulega sjálfan sig. Þeg-
ar ég var sextán ára var ég sann-
færð um að ég ætti eftir að gera svo
merkilega hluti. Fæstum þeirra hef
ég hrint í framkvæmd.
Ég held að við núverandi aðstæð-
ur verði bara hver og einn að reyna
að finna sitt jafnvægi í þessa hluti.
Það hef ég reynt að gera, það er
sjaldan sem sektarkenndin verður
yfirþyrmandi hjá mér. Ég held ég sé
mátulega kærulaus til að fá þetta til
að ganga frá degi til dags. Það eru
nú öll ósköpin sem ég hef gert.
Fólk verður að gera sér grein fyrir
hverju það getur breytt, ekki streð-
ast við að breyta einhverju fleira.
Engin kona af okkar kynslóð gerir
kraftaverk.
Ég hugsa alltaf með mér að upp
renni nokkurs konar frelsistími
þegar ég er orðin fimmtug. Eitt hef-
ur auðvitað breyst frá tímum mæðra
okkar og það er hvað allt er orðið
miklu opnara, maður getur haldið
áfram að gera eitthvað nýtt nánast
alla ævi. Mér finnst aldrei að ég sé
föst í gildru. Ég veit að ég er komin
á fertugsaldur og það eru einhver
takmörk fyrir því sem maður getur
gert upp á tímann að gera. En mér
finnst samt að ég eigi eftir að gera
mjög margt sem mig langar til; sum-
part með börnunum, og það ræðst
fyrst og fremst af fjárhagnum, og
síðan er það þetta „jæja, þegar ég
verð fimmtug...“ Þá ætti alla vega
ekkert barn að vera undir tíu ára
aldri hjá mér.
Ég er í tvíburamerkinu og hef allt-
af stritt við það að eiga svo hrylli-
lega mörg áhugamál. Þegar ég byrj-
aði í hjúkrun þá iðraðist ég þess að
Sigrún
hafa ekki farið í læknisfræði til að
geta lært meira á þessu sviði. Þá sá
ég eftir því að hafa ekki lagt meiri
rækt við raungreinar. Á hinn bóginn
hef ég alltaf átt óskaplega létt með
að læra mál. Það sem mig langar til
þessa stundina er að hressa upp á
mál sem ég lærði í menntaskóla og
jafnvel að læra ný. Fari ég að gera
eitthvað fljótlega með krökkunum
mínum þá býst ég við að það verði
á þessu sviði.
í fyrra fór ég að læra á gítarinn
minn sem ég hafði átt frá því að ég
var tíu ára en svo fékk ég vöðva-
bólgu og varð að hætta að æfa mig
á hann. Það vantar alls ekki dell-
urnar hjá mér! Ég hef t.d. einsett
mér að ganga á flestöll fjöll á íslandi.
En ég ætla ekki í Alpaklúbbinn, mér
þykir of vænt um lífið til þess!
Ég get ekki annað séð en að sekt-
arkenndin sé óumflýjanleg við nú-
verandi aðstæður, einkanlega hér á
Islandi þar sem eiginmennirnir eru
ofþrælkaðir lika. Það er afskaplega
erfitt fyrir okkur að fara að „vinna
með" mennina okkar. Þeir eru
hreinlega ekki til staðar.
Þessi sektarkennd hefur aldrei
orðið þeirra mál. Það er einna helst
að menn sem eiga talsvert meðvit-
aðar konur séu komnir það langt að
segja: „Maður má aldrei neitt, mað-
ur er aldrei almennilegur!" En það
stafar ekki af sektarkennd heldur
eru þeir eins og börn að tala við
„mömmu leiðinlegu". Mér finnst
þetta yfirleitt ekki ganga lengra hjá
karlmönnum. Ég er t.d. alveg sann-
færð um að þeir eru ekki eins tví-
skiptir í vinnutímanum og við. Ég
hef heyrt að undirrót þessarar gífur-
legu vöðvabólgu, sem er annað
vörumerki kvenna, sé stöðug
spenna sem skapast af togstreitunni
milli vinnu og heimilis.
Mitt umhverfi er frekar jákvætt
gagnvart minni vinnu. Ég er ekki
kúguð kona, sem kallað er. En ég
held að algengt sé að konur spili á
sektarkenndina hver hjá annarri
viljandi og óviljandi, reyni að varpa
sinni eigin sektarkennd yfir á þá
næstu.
Ég hef líka verið einungis heima-
vinnandi og þá er maður nú aldeilis
ekki laus við sektarkenndina held-
ur. Þá er maður „bara húsmóðir" og
ekki er það nú betra! Þá finnst
manni freistandi að spila á sektar-
kenndina hjá þeim útivinnandi,
hvernig þær fari með heimilið.
HELGARPÓSTURINN 17