Helgarpósturinn - 17.06.1987, Qupperneq 2

UNDIR SÓLINNI
Úr œvi og starfi íslenskra línuvarda
Á einum stað í heiminum eru menn
greindari en þeir eru. Það er í áhorfenda-
stúkum knattspyrnuvalla. Svo undarlegt
sem það kann að virðast á tímum stanslausra
Nató-styrkja til margra óskiljanlegustu verk-
efna vísindanna hefur ekki enn verið unnin
marktæk og fullnægjandi rannsókn á þessari
svokölluðu stúkugreind. Ferli hennar verður
engu að síður að teljast með athyglisverðari
mynstrum mannshegðunarinnar. Á því hafa
semsé engin svör fenginst hvers vegna mönn-
um eykst snöggvast vit við það eitt að setjast
á áhorfendapalla og snúa höfði til móts við
völl, þar sem bolti er eltur uppi af tvisvar
sinnum ellefu strákum undir eftirliti dómara.
Þetta er knattspyrna, íþrótt sem þykkar
bækur hafa verið skrifaðar um, sumar af
meiri íþrótt en sjálfri knattspyrnunni nemur.
Á meðan hefur jafn tengdur þáttur og greind-
arstökk áhorfenda verið látinn afskiptalaus,
nærri sem það væri feimnismál. Eg skrifa
þetta í þennan dálk af því af því ég skrapp á
völlinn í vikunni og skoðaði liðið mitt vinna
Fram eitt núll. Og sem ég kom mér fyrir í
stæðunum á móts við völlinn — sem var
brúnflekkóttur snarrótarbunki eins og vera
ber í Laugardalnum — fann ég þetta einmitt
gerast á þennan eina undursamlega hátt sem
aðeins kemur fyrir á knattspyrnuleikjum:
Þarna frammi fyrir kappleiknum steig ég
jafn þungt í vitið og fæturna — og eftir því
sem á leið sýnu þyngra í vitið, þannig að búk-
urinn lyftist jafnvel á greindarlegustu augna-
blikunum.
Svo ný upplifun sem það var mér fann ég
fljótt hvernig greindarvísitalan ruddist upp,
reyndar mjög ákveðna leið að vinstra koll-
vikinu, en þar undir munu einmitt vera þær
stöðvar mannsheilans sem hugsa um fót-
bolta. Eins og hendi væri veifað — og þær
voru að vísu margar á lofti þarna í stúkunni
— vissi ég allt í einu allt um fótbolta, frá
líkamsþolþjálfun til knatttækni. Nú er að
vísu svo komið í mínu lífi að ég hef ekki snert
á knetti í giska áratug og reyndar ekki að ráði
frá því á gróskumestu stráksárunum þegar
prestarnir stálu af mér heilli viku af knatt-
spyrnuþroska, en ég æfði þá, og fengu mig í
fermingu í staðinn. Davíðssálmarnir eru mér
ennþá ráðgáta, en þarna á vellinum kom
hinsvegar í Ijós að knattspyrnuvitið er mér
meðfætt, í versta falli eðlislægt (ef nokkur
munur er þar þá á).
Það er erfitt að lýsa jafn spennandi og þó
mestanpart notalegri tilfinningu að verða
snöggvast var sinnar sérgáfu. I fljótu bragði
virðist þetta vera eins og maður hafi allan
leikinn í hendi sér, viti af einhverri óljósri
náð hvernig þetta allt muni fara, en þegar að
er gáð er þessi stundarsérgáfa miklu frekar
fólgin í hinu gagnstæða, að vita betur eftir á,
sjá upp á hár hvernig leikurinn hefði getað
þróast ef leikmaður hefði til dæmis skotið
bogasendingu þvert yfir vörnina í stað
stungusendingar inn fyrir hana, sem vita-
skuld gekk ekki upp eins og maður gat sagt
sér. Þó er þetta atriði sjálfsagt eitthvað per-
sónubundið og það sést einna best á því að
viðbrögð stúkumanna eru ekki öll á einn veg
þegar dregur til tíðinda úti á flekkóttri snar-
rótinni.
Miðaldra karlar, svolítið þykkholda og yfir-
leitt þeir menn sem með öngvu móti verða
settir í samband við virka knattspyrnuiðkun,
sakir líkamsburðar, eru gjarnan manna
greindastir í þessu efni. Þeir sitja eins og
slytti á pöllunum og hafa margir mætt í
gömlu slitnu takkaskónum sínum frá því fyr-
ir tvítugt svona í samúðarskyni við strákana
úti á velli, sem þeir vita að ætla að gefa allt
í þennan leik. Ekki verður séð á þessari teg-
und áhorfenda að stakasta skynfæri sé í lagi
á meðan leikið er, utan eitt — og það er
stjarft; augun, haukfrán augun. Þau eru
stegld á vellinum, fylgja hverjum leikmanni
eftir þannig að hinn sami brotnaði saman
vissi hann af augnaráðinu — og svo alltaf,
þegar illa fer að mati þessa hæstráðanda ut-
an vallar; leikmenn kiksa, völlurinn eða bolt-
inn bregst og einkum þó og sérílagi þegar
svarti flautumaðurinn gerir vitleysurnar sín-
ar, þá er augnlokunum eins og skellt aftur,
augnsteinunum þrykkt aftur í augnbotna
sem síðan breiðist í herpingi og roða út yfir
augnbarmana og andlitið allt: „Djöfull erum
við lélegir...!“ Vottur af söltu tári í innlifuðustu
tilvikunum fylgir svo snöggu og þjálfuðu
blóti — og öðruhvoru, svona eins og til til-
breytingar við augngoturnar, er sveittum
lúkunum skellt á læri sér svo svíður undan
næsta dag: „Já, djöfulsins djöfull erum við lé-
legir.J"
Við.
Oft gengur mjög erfiðlega að finna aðra
persónu í áhorfendastúkum knattspyrnu-
valla en fleirtöluómyndina af fyrstu persónu,
„við“. Hvað svo sem auglýst er í kallkerfinu
eftir feðrum týndu sonanna hjá vallarverði.
Þriðja persóna lætur líka talsvert til sín taka
á ögurstundunum, yfirleitt í svona sneiða-
sendingum ofan úr stúku eins og „Hann ætti
nú bara að fara í sturtu þessi..!“ eða „Hvað er
eiginlega að honum..?“ og í tilviki flautu-
mannsins í svarta seikógallanum: „Út af með
hann..!“ og þegar ískyggilega dregur nærri
ósigri: „Viltu ekki bara ganga alveg yfir í hitt
liðið, dómaradjöfull..!"
Dómarar knattspyrnuvallanna geta þó un-
að sæmilega við sinn hlut miðað við hlut-
skipti línuvarða. Hvað sem á gengur er alltaf
einhver snefill eftir af virðingu fyrir flautu-
manninum, enda fer þar vitaskuld hæstráð-
andi innan vallar, maðurinn með spjöldin.
Og hvað svo sem grínast má með hlaupastíl
þessara manna eru þeir þarfir svo gangur
leiksins megi vera nokkurn veginn með eðli-
legum hætti. Hitt er annað mál með línu-
verði, mennina með litlu flöggin. Auðvitað
er það með engu móti sanngjarnt að stilla
manni upp mitt á milli æstra áhorfenda og ið-
andi leikmanna og gera honum að hlaupa
eftir einni línu allan leikinn á enda, með bak-
ið í áhorfendur, trylltan lýðinn, sem — og
það er aðalatriði þessa máls — veit hundrað
sinnum meira um fótbolta en hann mun
nokkurn tíma gera.
Dómari býr líka að því að starfa inni í miðri
iðu kappleiksins og heyrir þar af leiðandi
minnst af þeim ærumeiðingum sem standa á
honum, en línuvörðurinn, sakir jafnrar nær-
veru við áhorfendur, heyrir þetta allt. Hann
fær það ekki einasta óþvegið um sjálfan sig,
sinn innra mann og útlitið, fyrir nú utan fár-
anlegar fánauppréttingarnar, heldur einnig
ömmu sína, konu, börn Og jafnvel bílnum
hans getur verið blandað í málið þegar æsing-
urinn nær mestum klæmax. Erfitt er að gera
sér grein fyrir því hvers vegna til eru menn
sem kjósa sér jafn ömurlega starfsaðstöðu og
umhverfi og línuverðir gera, en fyrir utan al-
mennar ærumeiðingar og algengustu mann-
orðsmorð er þetta hlaup þeirra eftir tíu senti-
metra breiðri línu líka líkamlega mjög hættu-
legt, svo sem fréttir af flöskulendingum á
höfði og skrokk þessara manna bera best
vitni um.
Og línuvarða er heldur aldrei getið að
leikslokum. Þeir verða einir útundan í heila
dæminu. Leikmanna er getið, markaskorar-
anna, frammistöðu dómarans, fjölda áhorf-
enda, en aldrei línuvarða. Svona rétt eins og
greindarvísitalan dettur niður á kunnuglegt
stig um leið og áhorfendur ganga úr stúku
fellur starf línuvarðarins í gleymsku strax og
úrslit fást. Það sést yfir þá — úr stúkunni.
AUGALEIÐ
ÞEIR TAKA MARK A OKKUR ÞÓ
SÍÐAR VERÐI.
2 HELGARPÓSTURINN