Helgarpósturinn - 03.09.1987, Side 8

GISLA A
Á elli- og hjúkrunarheimilinu Grund er rými fyrir tæp-
lega þrjú hundruð vistmenn. Á vistheimilinu Asi í Hvera-
gerdi er rými fyrir tæplega tvö hundruð vistmenn. Sam-
anlagt er á þessum heimilum um þriðjungur af öllu vist-
rými á dvalarheimilum fyrir aldraða á landinu. Pessum
heimilum hefur Gísli Sigurbjörnsson stjórnað um ára-
tugaskeið. Undir hans stjórn hafa þessar stofnanir vaxið
hreint ótrúlega, þrátt fyrir að aðhlynning aldraðra flokk-
ist varla undir arðsöm viðskipti.
FÆR 500 MILLJÓNIR
ÁÁRI
Á hverju ári fær Gísli með þessum
hætti um 400 milljónir króna til þess
að reka vistheimili sem rúma rétt
tæplega 500 vistmenn. Það þarf út-
sjónarsemi til þess að láta enda ná
saman með þessari innkomu. Hvað
þá að eiga fé afgangs til þess að
allar sjálfseignar- og einkastofnanir
í heilbrigðiskerfinu. Daggjalda-
nefnd sjúkrahúsa metur rekstrar-
daggjald hverrar stofnunar fyrir sig
og miðast það við einn sjúkling eða
vistmann. Grund og Ás hafa alltaf
verið mjög lágt metnar, en öfugt við
flestar aðrar stofnanir sækja þær
aldrei um svokölluð halladaggjöld.
Þeir aðilar sem reka stofnanir fyrir
aldraða í eigu sveitarfélaga og fá
greidd sams konar daggjöld hafa
löngum kvartað yfir því hvaö Gísli á
Grund kemst af með lág daggjöld.
Það er álit þessara aðila að með
þessu haldi Gísli daggjöldunum
niðri og þar með öldrunarþjónust-
unni, ekki bara á sínum stofnunum
heldur einnig á öðrum sambærileg-
um stofnunum.
Til þess að gefa mynd af því
hversu lág daggjöldin á Grund og
Ási eru skulu tekin nokkur dæmi.
Daggjöldin á Grund eru rétt rúmur
heimingur þeirra daggjalda er -
Hrafnista t Hafnarfiröi fær og rúm
60 prósent af daggjöldum Hrafnistu
í Reykjavík. Þó er Grund ekki síður
þung í rekstri en þessar stofnanir. Á
Grund er mikið af hjúkrunarsjúkl-
ingum. Þegar heilsu vistmanna á
Ási fer að hraka eru þeir iðulega
fluttir á Grund til að létta undir starf-
seminni á Ási. Ef tekið er annað
dæmi, þá eru daggjöldin á Grund
ekki nema um þriðjungur af þeim
daggjöldum sem SAA fær vegna
rekstrar á sjúkrastöðinni Vbgi'.
Gísli á Grund rekur elliheimili sem hafa um
þriðjung af öllu vistunarrými fyrir aldraða á landinu.
Hann fœr lœgri daggjöld til þess en nokkur annar
rekstraraðili. Samt hefur honum tekist að kaupa yfir
áttatíu fasteignir í Hveragerði, auk uppbyggingarinnar í
Reykjavík.
í grein hér í opnunni kemur fram
að þessar stofnanir eru skráðar fyrir
rúmlega áttatíu fasteignum í Hvera-
gerði. Þar eiga þær mikinn fjölda
íbúðarhúsa, lóða, gróðurhúsa og
skúrbygginga, en einnig iðnaðar-
húsnæði og jarðhitaland. Eignir
Grundar í Reykjavík eru einnig um-
talsverðar. Fyrir utan elliheimilið
við Hringbraut á Grund nokkrar
húseignir í næsta nágrenni.
Grund og Ás eru rekin eftir svo-
kölluðu daggjaldakerfi, eins og flest-
EFTIRLITSLAUS
Sjálfseignarstofnanir reka öfluga atvinnustarfsemi. Eftirlitskerfiö meö þeim er þó sniöiö aö
smáum minngarsjóöum.
Eins og fram kemur hér á opn-
unni eru elli- og hjúkrunarheimil-
ið Grund og vistheimilið Ás sjálfs-
eignarstofnanir. Sjálfseignarstofn-
anir, eöa opinberir sjódir eins og
þœr heita samkvœmt lögum, eiga
rœtur sínar ad rekja til einveldis-
ins. í lögum er kvedid á um ad
konungur þurfi ad samþykkja
stofnskrá þessara sjóda til þess ad
þeir fái að starfa. Forseti Islands
hefur tekid yfir þetta hlutverk kon-
ungs.
Það eru um eitt þúsund opinber-
ir sjóðir skráðir á íslandi. Margir
þeirra eru ekki iengur til nema að
nafninu til. Flestir þessara sjóða
eru ýmiskonar minningasjóðir
sem ætlað var að styrkja menn og
félög til góðra verka. I verðbólgu
og annarri óáran hafa þessir sjóðir
síðan étist upp. Einn þessara sjóða
er Grímseyjarsjódur, sem Heígar-
pósturinn greindi frá síöastliðið
sumar. Á hverju ári er veitt úr hon-
um til eflingar mannlífs í eyjunni
og hefur framlagið hlaupið á fáein-
um krónum á undanförnum árum.
En þó margir opinberir sjóðir
séu orðnir að nær engu standa
sumir þeirra fyrir öflugri atvinnu-
starfsemi. Dvalarheimili aldradra
sjómanna í Reykjavík og Hafnar-
firdi, ásamt Happdrœtti DAS er
þannig sjálfseignarstofnun. SÍBS
og öll sú starfsemi sem tengist því;
Múlalundur, Reykjalundur, Vífils-
stadir og Happdrœtti SÍBS, er
sömuleiðis sjálfseignarstofnun. Af
öðrum slíkum stofnunum má
nefna Krabbameinsfélagid, Hjálp-
arstofnun kirkjunnar, Rauda
krossinn og SAA.
Opinbera sjóði má einnig finna á
ólíklegustu stöðum. Þannig heitir
einn Sigfúsarsjóður og er ásamt
nokkrum öðrum mjög tengdur
Alþýðubandalaginu.
Ekkert opinbert eftirlit er með
sjálfseignarstofnunum. Þær þurfa
ekki að skila skattaframtali. Að
vísu skila þær stofnanir sem eru
atvinnurekendur upplýsingum
um launakostnað til skattayfir-
valda og þær stofnanir sem starfa
að heilbrigðismálum eru að hluta
til undir eftirliti heilbrigðisráðu-
neytisins. En að öðru leyti er ekk-
ert opinbert eftirlit með þessum
stofnunum.
Árið 1964 voru sett lög áAlþingi
um eftirlitsskyldu Ríkisendurskoð-
unar með sjálfseignarstofnunum.
Það eftirlit fer þó ekki fram á ann-
an hátt en þann, að stofnanirnar
senda Ríkisendurskoðun ársreikn-
inga sína þar sem þeim er raðað í
skjalaskrár. Engin endurskoðun á
reikningunum fer fram.
Þetta eftirlitsleysi með sjálfs-
eignarstofnunum hefur margsinn-
is verið gagnrýnt. Þess eru mörg
dæmi að innra eftirlit þeirra sé í
molum. Þær eru mun verr undir
slíkt eftirlit búnar en til dæmis
hlutafélög. Hlutafélög takmarka
ábyrgð einstaklinga á sama hátt
og sjálfseignarstofnanir. En þau
eru skattskyld og framtalsskyld,
öfugt við opinberu sjóðina.
Víðast á Norðurlöndunum hafa
verið sett ný lög um sjálfseignar-
stofnanir til að girða fyrir þetta
eftirlitsleysi. Þegar málefni Hjálp-
arstofnunar kirkjunnar voru hvað
mest til umræðu lýsti Baldur
Möller, fyrrverandi ráðuneytis-
stjóri í dómsmálaráðuneytinu,
þeirri skoðun sinn að löngu væri
orðið tímabært að setja slík lög
hér. Hann benti á nokkrar sjálfs-
eignarstofnanir sem standa í um-
talsverði atvinnustarfsemi máli
sínu til stuðnings. Meðal þeirra var
elli- og hjúkrunarheimilið Grund.
8 HELGARPÓSTURINN