Helgarpósturinn - 03.09.1987, Síða 17

LISTAP
UNG NORDISK MUSIK
Hróðmar
Mist
Jóhanna
Ung nordisk musik, tónlistarhálíd
ungs fólks á Nordurlöndum, stend-
ur nú fyrir dyrum í þriöja sinn á fs-
landi 13.-19. september. íslendingar
tóku fyrst virkan þátt í þessu sam-
starfi Nordurlandanna áriö 1974 en
Danir, Svíar, Norömenn og Finnar
höföu þá staöiö fyrir árlegu tón-
leikahaldi í tæpa þrjá áratugi, eöa
allt frá stríöslokum áriö 1945. Á há-
tíö þessari er œvinlega flutt nýsamin
tónlist eftir ung norrœn tónskáld
meö aöstoö ungs tónlistarfólks og
-nemenda. Hátíöin hefur reynst ís-
lensku tónlsitarfólki mikil hvatning
til dáöa, sem marka má m.a. af því
aö öll þau tónskáld okkar af yngri
kynslóöinni, sem nú eru óöum aö
vinna sér sess í tónlistarlífi okkar,
hófu þarna feril sinn ef svo má
segja. Þetta var sá stökkpallur sem
þau þurftu.
■ Þetta er eins og fyrr segir í þriðja
sinn sem hátíðin er haldin á íslandi,
síðast var UNM-hátíðin haldin í
Reykjavík árið 1982 og röðin því
komin aftur að okkur núna. Að
þessu sinni hefur hún óopinberan
undirtitil, Norðanvindurinn, og
sýnir veggspjald hátíðarinnar, sem
Signý Kjartansdóttir gerði, Kalais,
son norðanvindsins, blása á flautu. í
samræmi við það verður mikil
áhersla lögð á blástur og hafa m.a.
verið fengnir tveir heimsfrægir blás-
arar til að halda námskeið. Það eru
flautuleikarinn og tónskáldið
Robert Aitken frá Kanada og tromp-
etsnillingurinn György Geiger frá
Ungverjalandi. Sérstakt tónskáld
hátíðarinnar verður Ungverjinn
László Dubrovay og frá Finnlandi
kemur hljómsveitarstjórinn Osmo
Vánská til að stjórna tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitar íslands. Auk fyrr-
nefndra gesta flytur Atli Heimir
Sveinsson fyrirlestur sem ber yfir-
skriftina „Óperan — frá Monteverdi
til Sveinssonar".
A hverjum degi hátíðarinnar
verða tónleikar með verkum þátt-
takenda og flutt af þeim sjálfum.
Alls verða flutt verk eftir 42 norræn
tónskáld undir þrítugu, þar af 11 ís-
lensk, en heildar fjöldi þátttakenda
er hátt á annað hundrað. Fyrstu tón-
leikarnir verða haldnir í Langholts-
kirkju að kvöldi 14. september, aðrir
kvöldið eftir einnig í Langholts-
kirkju, á miðvikudag verða tónleik-
ar í sal Tónlistarskólans í Reykjavík
og aðrir sama kvöld á Hótel Borg,
fimmtudaginn 17. sept. ísal Mennta-
skólans við Hamrahlíð, á föstudag í
tónlistarskólanum og sama kvöld í
Langholtskirkju og hátíðinni lýkur
svo með tónleikum í Skálholtskirkju
laugardaginn 19. september, þar
sem gestir vikunnar koma fram.
M.a. munu György Geiger og sam-
norræn strengjasveit undir stjórn
Marks Reedman flytja konsert nr. 3
fyrir trompet og strengi eftir Dubro-
vay hinn ungverska.
Islendingarnir sem að þessu sinni
eru með á hátíðinni eru Hróðmar I.
Sigurbjörnsson, Eiríkur Örn Páls-
son, Haukur Tómasson, Helgi Pét-
ursson, Þorgrímur Þorgrimsson,
Þórólfur Eiríksson, Kjartan Ólafs-
son, Tryggvi M. Baldvinsson, Atli
lngólfsson, Guðni Ágústsson og
Ríkharður H. Friðriksson.
... Við byrjuðum að undir-
búa þetta í nóvember...
Þeir sem höfðu veg og vanda af
undirbúningi hátíðarinnar voru þau
Mist Þorkelsdóttir og Árni Harðar-
son, bæði tónskáld. Mist sagði: „Við
tókum strax í upphafi þann pól í
hæðina að vera ekki sjálf með verk.
Við vorum í þeirri aðstöðu að þurfa
að velja og hafna — þó að vísu hafi
það ekki verið nema í litlum mæli —
svo þú sérð að það hefði ekki verið
hægt að við værum sjálf með um
leið og aðrir hefðu ekki komist að.
Annars hefur þetta verið geysilega
mikil vinna. Við byrjuðum að undir-
búa þetta í nóvember á síðasta ári;
þurftum að fá alls konar leyfi til að
fá að bjóða erlendu gestunum hing-
að o.s.frv., en þetta hefur líka verið
mjög skemmtileg vinna. Ég er þó
ekki viss um að ég vildi gera þetta á
hverju ári!“
.. .Held ég sé í mjög góðum
höndum. ..
Hróömar Ingi Sigurbjörnsson á
fyrsta verk tónleikanna — klarinett-
kvartett. Þaö eru Danir sem flytja
verkiö.
„Ja, það er nú bara vegna þess að
það er erfitt að koma fólki saman á
sumrin til að æfa, menn eru hver í
sínu horni að fást við sitt og geta
ekki bara allt í einu stokkið til og
flutt konsert. Það vantar svosem
ekki góða íslenska klarinettleikara,
þeir eru margir til mjög góðir — það
er bara samæfing sem vantar. Þessi
danski kvartett er „prófessjónal"
kvartett, þeir fjórmenningarnir hafa
ekki gert annað síðastliðin sjö ár
en spila saman svo ég held ég sé í
mjög góðum höndum. Já, þetta er
mjög góð lausn fyrir mig og kannski
auglýsing um leið. Vonandi spila
þeir verkið í Danmörku — það gæti
komið sér vel. — Ég samdi þetta
verk árið 1985 í Hollandi fyrir
Ebony-kvartettinn og þeir spiluðu
það dálítið þar.“
— Segðu mér meira um UNM.
Hvaða þýðingu hefur þetta fyrir
þátttakendur?
„Það kemur þarna svo skemmti-
lega breiður hópur fólks, bæði byrj-
endur og lengra komnir, og taka
þátt í þessu saman, það er mjög góð
stemmning. Svo má segja að hátíð
eins og þessi sé eina tækifærið fyrir
ungt tónlistarfólk hérna að komast
á fjölþjóðamót, koma sér á fram-
færi, skapa sér nafn. Þetta er í fjórða
skiptið sem ég er með á svona hátíð
og þessi fyrri skipti hafa alltaf verið
mjög skemmtileg og lærdómsrík
líka, því þetta er eiginiega eins og
eitt stórt námskeið."
— Hvaða fólk búist þið við að
komi á tónleikana?
„Allir. Hér er nefnilega mikill
áhugi á nútímatóniist — allt annað
en á Norðurlöndunum og líka jafn-
vel í Hollandi, þar sem ég þekki til.
Hérna fara allir mikið í leikhús, á
sýningar og reyndar allt sem er í
gangi hverju sinni. Á Ung nordisk
musik '82 var fullt á öllum tónleik-
unum — við skulum vona að það
verði svipað núna!“
.. .Það fyndnasta við þetta
er að þurfa að syngja á
dönsku...
Jóhanna Valgeröur Þórhallsdóttir
er einn af flytjendunum á UNM. Viö
báöum hana aö segja okkur afverk-
inu sem hún tekur þátt í aö flytja.
„Þetta er kammerverk sem heitir
Lapidariske landskaber og er eftir
dansk tónskáld, Jesper Koch. Hann
er einn af yngstu þátttakendunum,
fæddur 1967, og hefur verið að læra
hjá Ib Nörhoim. Ljóðið er valið úr
ljóðaflokknum Poetomatic eftir
Ivan Malinovski, sem líka er Dani. —
Þetta er dálítið skemmtilegt sam-
safn, því verkið er fyrir altflautu,
klarinett, marimbu, víbrafón, gítar,
víólu, selló og svo messósópran.
Óvanaleg og skemmtileg samsetn-
ing.“
— Hvað fæstu svo við annars, Jó-
hanna?
„Ja, ég er nú búin að vera úti í
fjögur ár núna, í Royal College of
Music í Manchester og stefni svo að
því að fara til London í haust. — En
þetta er náttúrulega mjög spenn-
andi að fást við nýja tónlist og ekki
á hverjum degi sem maður frumflyt-
ur verk. Svo er maður þarna með
fólki sem spekúlerar í svipuðum
hlutum og maður sjálfur og líka er
gaman að hitta fólk frá hinum Norð-
urlöndunum og sjá á hvaða róli það
er. Ég hef ekki sungið nógu mikið af
nútímamúsík, ég vildi hafa gert
miklu meira af því — það er mjög
skemmtilegt. Þó hef ég sungið verk
Hróðmars Sigurbjörnssonar Eins og
skepnan deyr með íslensku hljóm-
sveitinni og á þeim sömu tónleikum
söng ég alt-rapsódíuna eftir Brahms.
Mér finnst ný tónlist krefjast annars
og hún gerir allt aðrar kröfur til flytj-
andans, þetta er mjög spennandi að
fást við.
Reyndar er það fyndnasta í þessu
öllu saman að ég þarf að syngja á
dönsku — það bjargar mér að ég
kenndi dönsku einn vetur, það kem-
ur sér vel núna. En þessir tónleikar
eru semsagt þann 15. september í
Langholtskirkju og ég hlakka mikið
til."
-shg
MYNDLIST
Ofsafengna málverkiö, art deco
og einkum frumgáfan
Ef ykkur langar að sjá einhvern
vott af þessu, bregðið ykkur þá í
Nýlistasafnið og Listasafn Alþýðu.
Ef ykkur langar ekki að sjá neitt
af þessu, þá er ykkur ekki við
bjargandi og best að sjónvarpið
sjái um útför ykkar.
í Nýlistasafninu er það kraftur
Hjördísar Frímann sem kemur
manni talsvert á óvart, hvað hún
er samstæð og heilleg, bæði í mál-
verkum sínum og andlitsmyndum
(sem eru líka málverk og meira en
andlitsmyndir, vegna þess að það
sést á þeim langt niður fyrir höku
þess sem myndin er af). Tími
myndanna er hraðfleygur og hann
aukinn með sterkum litum, sem
skera samt aldrei í augun. Það sést
næstum því hvergi andartak á
myndfletinum, hvergi bið, en samt
eru þar engin ólm læti eða
óþreyja. Vegna öruggs myndskyns
veit Hjördís alltaf hvað hún er að
gera, og því sem er ómeðvitað er
haldið í skefjum af myndvísi henn-
ar sjálfrar. Og ég segi það, vegna
þess að hún er ekki undir áhrifum
neins sérstaks, svo áberandi sé.
Verk hennar eru i hæfilegum
tengslum við umhverfi okkar,
hérna heima, og umheiminn. ís-
lenskir listmálarar eru fyrir löngu
hættir að halda til útlanda til að
„viða að sér efni". Hið erlenda og
innlenda á orðið sameiginlegt
tungutak og er í samflotLhvort við
annað, án þess að úr verði veru-
lega mikið alþjóðlegt gutl. Það er
versta gutlið sem listamaður getur
drukkið, og miklu betra að bergja
heldur bara á íslenskum svarta-
dauða.
í verkum Hallgríms Helgasonar,
sem hanga í efri sal Nýlistasafns-
ins, er fínleikinn „uppmálaður".
Verklag Hallgríms er stundum svo
finlegt að málverkin virðast vera
máluð af ljósálfum, enda er art
deco — ellegar skreytilistin — að
miklu leyti upprunnin undan
pensli og frá myndum Otto Rung-
es. Og hjá Hallgrími bregður fyrir
sömu blómum og hjá Runge. Þau
klofna og vaxa upp um hliðar eins
málverksins; liljur. Runge máiaði
heilmikið málverk um liljuna og
kallaði „Morguninn mikla". En hjá
Hallgrími er myndbyggingin
miklu einfaldari og hann er ekki
eins þrunginn hugljómun og hinn
þýski málari. Báðir eru samt afar
rómantískir. Ég held að feillinn hjá
Hallgrími sé fólginn í því, að hann
hefur ekki næga yfirsýn yfir
myndverkin, og þau taka þar af
leiðandi ráðin af honum. Og að
mínu viti ætti hann að setja þau
upp sem andlega altaristöflu, í fjöl-
mörgum liðum sem mynda heild,
í stað þess að raða þeim í röð.
Teiknimyndunum raðar hann upp
sem „altaristafla" væri. En þær
mættu hins vegar vera í röð á
veggjunum, hver á eftir annarri,
vegna þess að þær segja enga heii-
lega sögu: eru allar á langveginn án
ákveðins kjarna. Frá honum ætti
að stafa birtu í allar áttir — til
hverrar einstakrar myndar. Slíkt
vantar. Og þetta er umhugsunar-
leysi að kenna fremur en getu-
leysi.
í verkum frístundamálaranna í
Listasafni Alþýðu er andi hand-
anna í fyrirrúmi. Myndirnar eru
búnar til í þeim eina tilgangi að
þær séu verk sem segja einhverja
sögu — eða brot úr sögu. Sumum
er ætlað það hlutverk að vera
heimildir um látna menn, hina svo
nefndu skrýtnu karla sem lífguðu
upp hversdagslífið fram eftir þess-
ari öld. En núna yrði þeim „hjálp-
að“ með því að fá á sig konur sem
vinna úti og þykjast ala upp fólk
sem er fullmótað í vitleysu sinni og
verður ekki upp alið af þeim, sem
stunda uppeldisstörf á „upptöku-
heimilum" eftir að uppeldisleysinu
er lokið á æskuheimilunum. Með
því að heimildirnar eru glataðar
og kynlegu kvistirnir dánir, verða
málverkin að ímynduðum heim-
ildum, sem skráð heimild fylgir á
miða við hvert málverk, svo úr
verður skemmtilegur tilbúningur.
Þannig eru verk Jóns Haraldsson-
ar.
Verk Péturs Hraunfjörð eru í
svipuðum anda en hann leikur sér
eftir Guðberg Bergsson
fremur að hugtökum, ímynduðu
fólki og bara því að sjá form í efni
sem býður upp á formskyn. Og
siðan sviptir hann verkið og efnið
nafnleysi sínu með því að skýra
þau: Auöunn stolti eða KarlMarx.
En eins og hjá Jóni (og í list al-
mennt séð) er lögð áhersla á hið
einstæða en ekki hið almenna:
það sem er sameiginlegt öllum
mönnum og maður tekur því ekki
eftir því hversdagslega.
Eini málarinn í Listasafni Al-
þýðu, sem málar í bernskum stíl, er
Eggert Magnússon, þ.e. stíl sem
minnir á verk barna en er magn-
aður af lífsreynslu eða vissri ósk-
hyggju. Eggert er ekkert í ósk-
hyggjunni og þar af leiðandi eru
verk hans íburðarlaus og tengd
minningum og laus við smáatriði.
í þeim mætti bera meira á lífsvið-
horfi en raun ber vitni. Hið list-
ræna hlutleysi þeirra er algert.
Það sama er að segja um verk
eftir Birgi Nurmann Jónsson,
hann mætti þröngva meira sínum
eigin lit upp á landslagið, tala bet-
ur í gegnum það en hann gerir. Því
að þegar allt kemur til alls eru
fjöllin og náttúran fremur í anda
manns sjálfs en náttúrunnar, að
minnsta kosti ef hann ætlar að
færa hvort tveggja á striga.
Nú er bara að koma upp veru-
lega vandaðri sýningu á íslenskri
alþýðulist.
BETRI BÆKUR nefnist bóka-
klúbbur einn nýlegur sem verið
hefur hljótt um. Þeir sem standa að
þessum klúbbi eru forlögin Svart á
hvítu, Mál og menning, Hiö íslenska
bókmenntafélagogbögberg. í hverj-
um mánuði er boðið upp á fjórar
bækur, eina svokallaða mánaðar-
bók og þrjár valbækur. Engar kvað-
ir eru lagðar á meðlimi — þeir þurfa
ekki að kaupa bækur frekar en þeir
vilja — og afsláttur er alltaf minnst
25%. Bækurnar sem koma núna í
septembermánuði eru Sögur, leik-
rit, Ijóö eftir Samuel Beckett í þýð-
ingu Árna Ibsen, Ljóöasafn Jóhann-
esar ú'Kötlum, alls níu bækur, Ástin
á tímum kólerunnar eftir Gabríel
García Márquez og mánaðarbókin
er svo Islenskar gátur, vikivakar og
þulur, sem kom fyrst út vel fyrir síð-
ustu aldamót og er vafalaust
skemmtileg og fróðleg lesning. Að
sögn forráðamanna er þetta bóka-
klúbbur hinna vandlátu. „Við hlaup-
um ekki á eftir einhverjum hundrað
króna tilboðum heldur eru þetta
góðar og nýjar bækur sem við reyn-
um að selja okkar fólki á viðráðan-
legu verði."
í GALLERÍ Hallgerði á Bók-
hlöðustíg sýnir um þessar mundir
Kristján Kristjánsson. Á sýningunni,
sem ber yfirskriftina „Dreams that
money can buy“, eru tuttugu klippi-
myndir og að sögn listamannsins
sækir hann efni myndanna í heim
draums og veruleika. Hann segist
safna hugarmyndunum saman og
finna síðan myndir sem gefa hugs-
unum þessum tákn og form, klippa
þær til og skeyta saman.
Kristján stundaði nám í Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands frá
1969-1973 og svo við listaháskólann
í Stokkhólmi 1977-1981. Þetta er
sjötta einkasýning Kristjáns.
HELGARPÓSTURINN 17