Helgarpósturinn - 17.09.1987, Qupperneq 6

✓
A sama tíma og velta Sólar og Smjörlíkis hefur staðid í stað
hafa fyrirtœkin farið út í mikla fjárfestingu. Á síðasta hálfu öðru ári
hafa þau stofnað til 190 milljón króna skulda. Auk þess
koma til skuldir vegna fjármögnunarleigu vegna vélakaupa.
Verður Sólgosið banabiti Davíðs Scheving Thorsteinssonar?
Tangarsókn Davíðs Scheving Thorsteinssonar inn á
gosmarkaðinn var hrundið. Drykkirnir þóttu ekki nógu
góðir. Mörg þúsund lítrum af þessum drykkjum var hent
á haugana. Nú reynir Davíð í annað sinn að smeygja sér
á milli risanna á markaðinum með endurbætta drykki.
Að margra dómi er Davíð að berjast fyrir lífi sínu og fyrir-
tækja sinna. Sumir halda að „sólkóngur“ viðskiptalífsins
sé að lækka á lofti.
EFTIR GUNNAR SMÁRA EGILSSON ÁSAMT FRIÐRIK ÞÓR GUÐMUNDSSYNI
MYNDIR JIM SMART
Það urðu miklar breytingar á gos-
markaðinum þegar Sanitas, um-
boðsaðili Pepsi, byrjaði að tappa
drykkjum sínum á einnota áldósir.
Sanitas jók framleiðslu sína umtals-
vert og þar með hlutdeild sína á
markaðinum. Aðrir framleiðendur
vilja þó ekki kannast við samdrátt
hjá sér. Skýringin felst meðal annars
í því að aukin sala á Sanitas-gosinu
kom niður á öðrum drykkjarvörum.
En sjálfsagt er skýringuna einnig að
finna í þeirri staðreynd að í við-
kvæmnri samkeppni getur verið
hættulegt að viðurkenna upp á sig
áföli.
Bæði Vífilfell, umboðsaðili Coca-
Cola Company, og Ölgerd Egils
Skallagrímssonar hafa nú fest kaup
á verksmiðjum sem fylla gos á ál-
dósir. Það lýsir kannski best hvaða
byltingu dósirnar hafa valdið á
markaðnum. Gler hrannast upp í
verksmiðjunum og þær eiga í raun
einskis annars úrkosta en skipta yfir
í áldósir.
HÁLFU ÁRI OF SEINT
í ljósi þessa má segja að Davíð
Scheving Thorsteinsson hafi komið
hálfu ári of seint á markaðinn. Ef
Sólgosid hans á plastdósunum hefði
komið á undan Sanitasdósunum má
reikna með að hann hefði fengið
eitthvað af uppsveiflu Sanitas á
þessu ári. Svo varð ekki. Þegar Sól-
gosið kom á markaðinn voru allir
gosframleiðendur komnir með ál-
dósir í einhverjum mæli, ýmist inn-
fluttar eða dósir áfylltar hérlendis.
En Davíð virðist hafa verið óhepp-
inn með fleira en tímasetninguna.
Vegna mistaka við framleiðslu í upp-
hafi höfnuðu_neytendur drykkjun-
um hans. Davíð rekur þetta annars
vegar til kolsýru frá Sjóefnavinnsl-
unni á Reykjanesi og hins vegar tii
mistaka við hönnun á drykkjunum.
Hann hefur nú betrumbætt suma og
tekið aðra at markaðinum. Nýju
drykkirnir verða því bæði að reka af
sér slyðruorðið, sem forverar þeirra
skildu eftir sig, og einnig að berjast
við risana, sem fyrir eru á markað-
inum.
Eins og áður sagði kom aukin gos-
sala niður á öðrum drykkjarvörum.
JÖFN OG MIKIL SÖLUAUKNING Á GOSMARKAÐINUM Sala á gos-
drykkjum hefur aukist jafnt og þétt á síðustu tuttugu og fimm árum.
Eftir sölunni, sem af er þessu ári, að dæma virðist allt benda til þess
að það sé síður en svo að hægja á þessari þróun. Upplýsingar frá Hagstofu
íslands um framleiöslu og innflutning á gosdrykkjum á árunum 1961 til 1986, Viö
súluritiö er bœtt áœtlaöri sölu á árinu 1987 samkvœmt upplýsingum söluaöila.
Sólgosiö sem kom og hvarf Davíð
Scheving Thorsteinsson henti um 80
þúsund dósum af fyrstu framleiðslu
Sólgossins. Stuttu eftir að framleiðsla
á nýju og betrumbættu gosi kom á
markaðinn biluðu vélarnar. Eftir stóðu
auðar hillur.
Harðast kom hún niður á Soda
Stream, sem Sól hf. er umboðsaðili
fyrir og framleiðir. Það hefur nánast
hrunið í sölu. Sala á annarri afurð
Sólar, Svala, dróst einnig saman um
tíma, en virðist nú vera að ná sér á
strik. Af einstökum fyrirtækjum hef-
ur aukin gossala komið einna harð-
ast niður á Sól hf.
Davíð var því kominn í varnar-
stöðu á þeim tíma sem framleiðsla á
Sólgosi hófst. Undirbúningur þess-
arar framleiðslu hófst 1984. Lands-
lagið á markaðnum hefur mikið
breyst síðan. Dósagosið frá Sanitas
hlýtur því að hafa haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir áætlanagerð Sólar.
190 MILUÓN KRÓNA
LÁN Á 18 MÁNUÐUM
Sól hf. er dótturfyrirtæki Smjör-
Itkis hf. og er eignaraðiid sú sama að
báðum fyrirtækjunum. Þau eru í
eigu þriggja fjölskyldna, sem stofn-
uðu Smjörlíki upp úr seinna stríði.
Með láti stofnfélaga hafa hlutabréfin
skipst á milli margra aðila og eru
þar fáir stórir. Davíð Scheving Thor-
steinsson á til dæmis ekki nema 5
prósent í fyrirtækjunum.
Fyrirtækin hafa verið í miklum
vexti á undanförnum árum. Þau
hafa stofnað til mikilla fjárfestinga
og sífellt lagt inn á nýjar brautir í
framleiðslu. Samkvæmt upplýsing-
um Davíðs Scheving Thorsteinsson-
ar virðist veltuaukningin hins vegar
hafa stöðvast á árinu 1985 og heldur
hallað undan fæti síðan þá. Davíð
var hins vegar ófáanlegur til þess að
greina nákvæmar frá stöðu fyrir-
tækjanna, þar sem hér væri um
einkafyrirtæki að ræða.
Samkvæmt heimildum Helgar-
póstsins skiluðu fy rirtækin hins veg-
ar tapi í fyrra. Slíkt getur fyrirtækið
vart þolað lengi samhliða auknum
fjárfestingum og minnkandi veltu.
Umtal um erfiðleika fyrirtækisins er
því vart úr lausu lofti gripið.
Þegar veðbókarvottorð fyrir hús-
eignir fyrirtækjanna eru skoðuð
kemur í Ijós mikil skuldasöfnun á
stuttum tíma. Á síðasta einu og
hálfa ári eru þannig skráð lán á
nafnverði tæplega 190 milljónir
króna. Þar af 130 milljónir króna á
síðustu tólf mánuðum. Um síðustu
mánaðamót voru rúmlega 50 millj-
ón króna lán frá Idnlánasjódi
skráð í veðmálabækur.
VÉLARNAR KEYPTAR Á
FJÁRMÖGNUNARLEIGU
Á veðbókarvottorði kemur ekki
fram að hversu stórum hluta tækja-
kaup verksmiðjunnar eru fjármögn-
uð með fjármögnunarleigu. Helgar-
pósturinn hefur heimildir fyrir því
að Golíat og nýju dósa- og gossam-
stæðurnar voru fjármagnaðar, að
hluta eða öllu leyti, af Glitni, fjár-
mögnunarfyrirtæki í eigu lönadar-
bankans og erlendra aðila. Sam-
kvæmt upplýsingum Davíðs kost-
uðu dósa- og gosverksmiðjurnar
uppsettar samanlagt um 105 millj-
ónir króna.
Þegar lán sem tekin hafa verið á
síðasta einu og hálfa árinu eru lögð
saman við kaup á vélum með fjár-
mögnunarleigusamningum kemur í
ljós skuldastaða sem er umtalsvert
hlutfall af veltu. Á síðasta ári var
velta fyrirtækjanna 542 milljónir
króna. Davíð gerir ráð fyrir um 600
milljón króna veltu á þessu ári.
Brunabótamat á húseignum fyrir-
tækjanna er hinsvegar 644 milljónir
króna og vélar og tæki þeirra eru
metin á 330 milljónir króna. Eigið fé
Sólar hf. og Smjörlíkis hf. er því rétt
tæpur milljarður króna.
Þó Sól og Smjörlíki séu stöndug
fyrirtæki má þó ljóst vera að ein-
hverjir greiðsluerfiðleikar eru fram-
undan í rekstrinum. Eins og áður
sagði hefur orðið hrun í sölu á Soda
Stream. Samdráttur hefur verið í
sölu á smjörlíki og Svalinn hefur
einnig orðið fyrir áföllum. Hins veg-
ar hefur söluaukning orðið í Tropí
og Sólar-grœnmeti er viðbót frá
fyrri árum. Sú viðbót ætti þó lítið að
hafa að segja ef fjárfestingin í dósa-
og gosverksmiðjunum skilar ekki
arði.
Eins og fram hefur komið segist
Davíð stefna á um 10 prósent af gos-
markaðinum. Það eru rúmlega 8
milljón dósir. Ef þetta dæmi fellur,
eins og menn hafa heyrst spá, þýðir
það að Davíð þarf að skera um
10—20 prósent af veltu verksmiðj-
anna í bjartsýnustu spám um fram-
tíðina.
STANDAST DÓSIRNAR
SAMKEPPNI?
Spurning sem vaknar í kjölfar
þessarar sóknar Davíðs á gosmark-
aðinn er: Hversu góð uppfinning
eru plastdósirnar?
Hér er ekki um nýja hugmynd að
ræða. Coca-Cola Company hefur
nýverið dregið sig út úr tilraunasam-
starfi við plastverksmiðju í Atlanta í
Bandaríkjunum. Ástæðan var sú að
þessar dósir höfðu minna geymslu-
þol og í raun var erfiðara að eyða
þeim en áldósunum.
Davíð Scheving Thorsteinsson
sagði í samtali við Helgarpóstinn,
að sínar dósir væru gerðar úr öðru
efni en þær bandarísku og því ekki
sambærilegar. Því til sönnunar dró
hann eina slíka merkta Coca-Cola
Classic upp úr pússi sínu. Sú dós
reyndist mun þyngri en sambærileg
dós frá SÓl hf. Davíð sagði þessar
dósir eiga fátt annað sameiginlegt
en að þær væru báðar úr plasti.
En plastdósir eru víðar í þróun en
á íslandi. í Kanada er unnið að gerð
plastdósa sem eiga að eyðast af
sjálfu sér eftir ákveðinn tíma frá
framleiðslu. í ljósi aukinnar áherslu
á umhverfismál er ekki ólíklegt að
þarna sé á leiðinni erfiður keppi-
nautur. Sóldósirnar hafa állok og því
má segja að þeim fylgi frekar tvöfalt
vandamál en að þær leysi umhverf-
ismengunina af gosumbúðunum.
Eins og fram hefur komið í frétt-
um bindur Davíð miklar vonir við
þessar dósir. í viðtali hér á opnunni
lýsir hann þeirri skoðun sinni, að ef
ekki sé hægt að selja íslenskt vatn í
þessum dósum verði það aldrei
mögulegt. Hann stendur nú í samn-
ingaviðræðum við erlenda aðila um
útflutning á vatni í dósunum.
Á næstu mánuðum mun koma í ljós
hvað úr þeim viðræðum kemur.
Tvær dósaverksmiðjur á leið til landsins Á myndinni má sjá glerfjall fyrir utan
verksmiðju Vífilfells við Stuðlaháls. Með tilkomu einnota umbúða hafa glerbirgð-
ir hrannast upp í gosverksmiðjunum.
6 HELGARPÓSTURINN