Helgarpósturinn - 21.01.1988, Blaðsíða 24

UM HELGINA
Fyrir suma eru Háskólatónleikar
fastur liöur í tilverunni. Jafnfastur og
uppáhaldsþátturinn í sjónvarpinu.
Enda rekast þessir tónleikar yfirleitt
ekki á neitt annaö þvi þeir eru alla
jafna haldnir í Norræna húsinu i há-
deginu á miövikudögum og veröur
svo einnig þann 27. janúar. Þá ætla
þeir félagarnir Örn Magnússon og
Robert Birchall, báöir píanóleikarar,
að leika verk eftir Ravel og Brahms.
Örn þessi er Ólafsfirðingur að upp-
lagi en ekki verri fyri r þaö, hann hefur
lengstum stundað nám í Bretlandi
en fór þaöan fyrir einhverjum árum
og flutti sig á meginlandið. Örn er
mikiö snjall píanisti en um Birchall
þennan vitum viö lítið. Tónleikarnir
hefjast klukkan 12.30
Eftir því sem fréttir herma hefur
Ljósvakinn gengið barasta ágæt-
lega þaö sem af er. Fasti punkturinn
í helgardagskránni er hin góökunna
Heiga Thorberg sem sér um þátt
bæöi laugardaga og sunnudaga eftir
hádegiö og fram á siðdegið. Helga er
hinn Ijúfasti útvarpsmaður, vin í
eyöimörk dagskrárgeröarmanna.
Ekki er síður ástæöa til aö benda á
þátt Hjálmars H. Ragnarssonar sem
hann nefnir Fagurtónlist á síð-
kvöldi. Þar leikur hann klassíska tón-
list og djass, væntanlega eitthvaö
sem varir lengur en þrjár mínútur í
senn, en væntanlega rekur einhverja
minni til þess að fyrr í vetur hélt
Hjálmar því fram i viðtali viö HP aö
fólk væri orðið þreytt á þriggja mín-
útna smálögum endalaust.
Þeir sem mega missa einhverjar
þúsundir króna gætu hugsanlega
brugöiö sér i Broadway og séö þar
sýningu sem kallast Allt vitlaust, en
sýning þessi verður sett upp i janúar
og feþrúar, annaö áriö í röö, vegna
gífurlegra vinsælda aö því er heyrist.
Fyrsta sýningin er á laugardags-
kvöldiö næstkomandi og sam-
kvæmt þeim sem aö þessu standa
er þetta ástarsaga rokksins, hvaö svo
sem þaö merkir. í sýningunni leikur
stórhljómsveit Gunnars Þórðarson-
ar, hann var í Hljómum um áriö, og
einir sautján dansarar taka sporiö
undir hljóöfæraslættinum. Þá eru
bara ónefndir söngvararnir, Björgvin
Halldórsson, Eiríkur Hauksson, Eyj-
ólfur Kristjánsson og Sigríður Bein-
teinsdóttir.
Um þessar mundir stendur yfir
sýning i galleríi þeirra akureyringa,
Glugganum, og sýna þar þeir Jón
Axel og Sverrir Ólafsson verk sín.
Báöir eru þeir kappar löngu lands-
kunnir fyrir myndverk sin, sá fyrr-
nefndi einkum málverk, en lika
höggmyndir og sá síðarnefndi sér-
staklega fyrir höggmyndir sínar,
andlit úr járni. Einhversstaðar var
kveöiö Heimurinn gæti verið verri en
hann á þó enn menn eins og Sverri
sem allt lýsa upp, eöa eitthvað í þá
áttina en það var víst viö annað tæki-
færi. þeir félagar munu þó vafalaust
lýsa upp hugi þeirra noröanmanna
sem heimsækja sýningu þeirra í
Glugganum en henni lýkur á sunnu-
daginn kemur.
Danskar bækur
Um bœkur og bóksölu í landi frœnda vorra
Fyrir skömmu kom sú spurning upp í Trivial Pursuit-
spilinu, í hvaöa landi bókasöfn lánuðu flestar bækur pr.
haus. Islendingurinn sagði strax ísland en Daninn skaut
á Danmörku. Samkvæmt hinum óskeikula dómara er
rétta svarið Danmörk en samt stendur bókin alls ekki of
vel þar, hvorki á bókasöfnum né heldur á almennum
markaði. Þurrar staðreyndirnar eru til vitnis um það. Á
7da áratugnum jókst bóksala og -lestur mjög mikið í Dan-
mörku. Á árunum 1958—1967 jókst bóksalan um 120%
og bóklestur um 4—5% á ári til 1979. Fjöldi nýútgefinna
bóka þrefaldaðist og útlán bókasafna næstum fimmföld-
uðust 1956—1982. Þegar best lét var helmingurinn af
dönsku þjóðinni virkir lesendur og einn af hverjum
þremur keypti reglulega bækur eða var í bókaklúbbi.
Fólk sem ekki taldist vanalega til þessa hóps hafði einnig
bæst við; verkafólk, dreifbýlingar, lítt menntaðar konur.
EFTIR KELD GALL J0RGENSEN
Á Bylgjunni er hafið eitthvaö sem
kallast Svakamálaleikrit og þaö eru
þeir lagsbræöur Sigurður Sigur-
jónsson, Örn Árnason og Karl
Ágúst Úlfsson sem standa fyrir
þessu, semja væntanlega og leika
allt sjálfir aö venju. Eftir því sem sag-
an segir er alvaran víösfjarri hjá
þessum mönnum þegar þeir setjast
niður og skrifa svakamálaleikrit um
einkaspæjarann Harry Röggvals og
aðstoðarmann hans, Heimi Schnitc-
hel, og er þarna auðvitað komiö hiö
klassíska uppljóstraradúó sem
gengið hefur í gegnum bókmennt-
irnar allt frá öndverðum Holmes og
vini hans Watson. Svakamálaleikrit-
iö erflutt á sunnudögum kl. 13.00 og
endurflutt næsta laugardag kl. 17.00
Síðustu áskriftartónleikar fyrra
misseris hjá Sinfóníuhljómsveit ís-
lands veröa á fimmtudagskvöldiö
og aö vanda i Háskólabíói, þar sem
tónleikagestir veröa reyndar aö vaöa
aur þegar þeir yfirgefa húsiö vegna
þess aö verið er aö byggja fleiri bíó-
sali og eitthvaö meira. Stjórnandi
þessara tónleika veröur Bandaríkja-
maöurinn Guido Aimone-Marshan
og einleikari er sellóleikarinn Ralph
Kirschbaum sem fer eitthvað ná-
lægt því aö útleggjast kirsuberjartré,
a.m.k. meö góöum vilja. Ralph ætlar
aö spila sellókonsert eftir Edward
Elgar en einnig veröa á efnisskránni
verk eftir sjálfan Amadeus Mozart,
Júpítersinfónía hans, og er svo
smekklega komist aö oröi í fréttatil-
kynningu aö sú sinfónía sé talin
þriöja besta sinfónía hans. Síöast má
telja verk eftir Frederick Delius en
þau eru reyndar tvö og skrifuð fyrir
smærri hljómsveit. Tónleikarnir hefj-
ast að venju kl. 20.30.
Eitthvað fyrir sjónvarpssjúklinga
sem ekkert vita betra en liggja í sóf-
anum fyrir framan imbann og láta
streyma inn um skynfæri engilsax-
neskan hroöa. Afsakið oröalagiö,
sem er varla í anda árarnótaávarpa,
en sami boðskapur engu að siöur.
Þannig býöur Stöö 2 upp á mynd
sem heitir Geðveikur morðingi og
ku ekki vera fyrir börn, enda er hún
sýnd kl. eitt eftir miönætti á laugar-
dagskvöldiö. Fyrr sama dag býöur
hún líka upp á Dynasty, vinsælan
amerískan framhaldsflokk, og þaö
sem gerist er aö Joseph telur dóttur
sína hafa eyðilagt framtíö sína er
hann fréttir af brúðkaupi hennar og
einhverjum gengur líka illa aö ná
sáttum viö annan. Engar fréttir eru jú
góðarfréttir. Svo er amerískur körfu-
bolti, útlenskur poppvinsældalisti,
valinn af íslendingum, og heitir þess
vegna íslenski listinn. Allt þetta og
meira til á einum laugardegi. Hin
heiöarlega undantekning er svo
mynd eftir Frakkann Jacques Tati,
Frændi minn heitir sú og tilheyrir
kvikmyndaklúbbi stöðvarinnar og
veröur sýnd kl. 2 eftir hádegi.
Sunnudagurinn ber meðal annars í
skauti sér þrjá ameríska framhalds-
þætti, fyrst Eiginkonur í Hollywood,
svo Lagakróka og síöast Hina
vammlausu. í Ríkissjónvarpinu
veröur dregiö í lottóinu.
í kvöld, fimmtudagskvöld, heldur
hljómsveitin SÚLD tónleika á Hótel
Borg og hefjast þeir, nákvæmlega,
hálftíu um kvöldiö. Súldin hefur vak-
iö nokkra athygli hérlendis sem er-
lendis fyrir tónsmíöar sínar og hljóö-
færaleik. Lék t.d. síðastliðið sumar á
miklu djassfestivali í Montreal i Kan-
ada. Fremstur í fríöum flokki súldar-
manna er aðstoðarkonsertmeistari
Sinfóníunnar, fiöluleikarinn pólski
Szymon Kuran en aðrir eru þeir Lár-
us Halldór Grímsson hljómborös-
leikari, Steingrímur Guðmundsson
trommari og síöast en ekki síst skal
nefndur Stefán Ingólfsson sem leik-
ur á bassa. Þess má og geta að Súld-
in vinnur aö plötu um þessar mundir.
Og aö lokum: 'Ásarrft Súld kemur
fram hin skemmtilega blúshljóm-
sveit Centaur.
Hér eru punktar úr dagskrá ný-
stofnaðrar útvarpsstöövar — út-
varps Rótar.
Kl. 13.00 Haltu hátíð ... Húllumhæ í
tilefni þess, aö bætt hefur veriö úr
brýnum skorti á útvarpsstöðvum.
Rætt veröur viö tilvonandi dagskrár-
aöila um þætti þeirra, gestir af ýmsu
tagi syngja, lesa upp, spila á hljóö-
færi og fara meö gamanmál; viðtöl
og stuttir samtalsþættir. Umsjón:
Guörún Ögmundsdóttir, Jóhannes
Kristjánsson, Jón Helgi Þórarinsson
og Kristján Ari Arason.
Aö auki má nefna. Dreka og smá-
fugla. í umsjá íslensku friöarnefnd-
arinnar. Vikulega á mán. kl. 18.30—
18.55. Blandað innlent og þýtt erlent
efni frá friöarsamtökum og þjóö-
frelsishreyfingum og fréttir. Rauð-
hettu. í umsjá Æskulýðsfylkingar Al-
þýöubandalagsins. Hálfsmánaöar-
lega á þri. kl. 18.00—18.50. Byrjar í 1.
viku. í Miðnesheiði. í umsjá Sam-
taka herstöðvaandstæöinga. Hálfs-
mánaöarlega á þri. kl. 18.00—18.50.
Byrjar í 2. viku 1. þáttur verður um
sögu baráttunnar og baráttuna nú.
Hér í borg hefur veriö opnaöur nýr
skemmtistaöur og heitir sá Lækjar-
tungl og er staðsettur viö Lækjar-
götu númer 2. Fyrir sögufróöa má
þess geta aö þar var áöur til húsa
Nýja bíó og til ákaflega skamms
tima Bíó-húsið ef að líkum lætur.
Forráðamenn Lækjartungls ætla sér
aö reynast lifandi tónlistarflutningi
„betri en enginn" svo gripiö sé til al-
kunnrar klisju. Á fimmtudags- og
sunnudagskvöldum veröur flutt lif-
andi tónlist, fyrrnefnda kvöldiö verö-
ur boðið upp á hrárri og hávaðasam-
ari tónlist en mildari þaö síöar-
nefnda. í kvöld munu Bleiku bast-
arnir skipa öndvegi, en þeir voru ný-
lega kosnir bjartasta vonin í íslensku
popplífi. Ásamt þeim munu síðan
leika hljómsveitirnar EX og Bláa bíl-
skúrsbandið. Á fimmtudagskvöld-’
um er Lækjartungl opið frá 22—01
en lengur aö sjálfsögöu föstu- og
laugardagskvöld. Á föstudagskvöld-
iö mun einmitt bandarískur djass- og
látbragösdansari sýna þætti úr
frumsömdu verki sem heitir Moving
Men en þaö verður síöan sýnt í heild
sinni rúmri viku siðar. Og á sunnu-
dagskvöldiö ætlar Valgeir Guðjóns-
son aö troöa upp meö kassagítarinn
sinn, einn síns liös og taka nokkur
kunn lög og ókunn og segja kímni-
sögur í bland án efa.
Frá 1980 sýna staðreyndirnar að
menningarútbreiðslan hefur vaxið
eins og kostur er. Á næstu árum er
því ekki hægt að tala um að standa
í stað, heldur beina afturför, sérstak-
lega hjá ungu fólki, 15—24 ára, sem
í vaxandi mæli sleppir algerlega
bóklestri. Um þessar mundir hækk-
ar meðalaldur bókakaupenda næst-
um um eitt ár á hverju ári! Unga
fólkið snýr sér frekar að öðrum
miðlum. Og hin almenna mynd
verður ekki glæsilegri þegar litið er
til skóla og bókasafna. Niðurskurð-
ur fjármagns þessara stofnana til
bókakaupa nemur 30% frá árinu
1982. Meðalsala skáldsögu hefur t.d.
minnkað úr 2.500—3.000 eintökum
í 1.500—2.000, sem er ekkimeiraen
meðalsala á íslandi, þrátt fyrir að
það séu nú um fimm milljónir íbúa
í Danmörku. Þetta hefur gert að
verkum að bækur hafa hækkað í
verði og upplögin eru minni; frá
1979 til 1986 hafa bækur hækkað
um 100%, á meðan aðrar vörur hafa
,,aðeins“ hækkað um 70%. Til þess
að halda í við þróunina hafa forlög-
in aukið útgáfuna, gefa út fleiri titla,
en sú þróun getur ekki staðist til
langframa.
SAMKEPPNISHÆFNI
Það er ekki bara hvað varðar
fjölda bóka sem breytingar hafa
orðið á dönskum bókamarkaði.
Gæðalega séð hefur einnig orðið
breyting á. í fyrsta lagi er það athygli
vert að nú koma miklu fleiri bækur
út fyrir jól, eins og á íslandi. Auðvit-
að vegna þess að forlögin beina
spjótum sínum að þeirri árstíð þegar
fólk er líklegast til að kaupa bækur.
í öðru lagi er það dæmigert að for-
lögin í Danmörku sérhæfa sig stöð-
ugt meira og meira. Menn taka
næstum enga áhættu við að gefa út
eitthvað sem þeir eru ekki vissir um
að seljist. Þá frekar gefa þeir út
meira af því sem alltaf hefur selst,
þar er þó alltaf öruggur markaður
fyrir hendi. Þetta þýðir að markað-
urinn, sem slíkur, endurnýjar sig
sjálfur og þess vegna eru möguleik-
ar á nýsköpun takmarkaðir. Þ.e. þeg-
ar litið er framhjá tískufyrirbærum
sem eiga takmarkaða lífdaga fyrir
höndum, en í Danmörku hafa það
t.d. verið á síðustu árum tómstunda-
bækur fyrir uppa, módernísk ljóða-
gerð, bækur um hátækni, bækur
um póst-módernisma.
Til að gera langa sögu mjög stutta
hefur það sama gerst í Danmörku
og í flestum löndum Vestur-Evrópu,
samkeppnishæfnin er orðin að
heilagri kú. Bæði á innanlands-
markaði og með tilliti til annarra
landa snýst allt um hvað er hægt að
selja, ekki það sem að lokum telst
gott eða áhugavert, nytsamt og var-
anlegt. Ef þetta tvennt fer saman er
það auðvitað mjög gott, en því mið-
ur er það ekki alltaf tilfellið. Sam-
keppnisspurningin er þannig núm-
er 1, 2 og 3.
Dönsk yfirvöld hafa ekki frekar
en annarra landa yfirvöld mótað
neina stefnu varðandi bækur. Þar
eru hin svokölluðu frjálsu markaðs-
öfl allsráðandi og ef dönsk menning
getur selt danskar vörur erlendis
eru stjórnvöld ánægð en þau hafa
hins vegar enga stefnu eða „prins-
ipp“ þar að lútandi. Það er t.d. mót-
sagnakennt að á síðustu árum skuli
Karen Blixen hafa orðið þekkt er-
lendis undir nafninu Meryl Streep,
og það er sömuleiðis mótsagna-
kennt að alls staðar í heiminum lýsa
mönnum PH-ljós, án þess þeir hinir
sömu viti hið minnsta um hagyrð-
inginn og menningarskríbentinn
Poul Henningsen (1894—1967).
HEFÐIN
Um þessar mundir er danskt sam-
félag að breytast ógnarlega og það
er erfitt að segja fyrir um hvaða
stefnu það tekur á endanum. Ef ein-
ungis er horft til tveggja síðustu ára-
tuga er það dæmigert að söguleg og
gagnrýnin vitund á 8da áratugnum
var sennilega meiri en nokkru sinni
fyrr, en sama vitund nálgast núllið á
9da áratugnum. Þetta er kúvending
sem erfitt er að skýra en verður
greinilega vart í menntastofnunum
og menningunni.
Það er þó varla vafi á að þessi þró-
un helst í hendur við kreppuna í
danska velferðarríkinu sem hófst í
upphafi 8da áratugarins og náði há-
marki um 1980. Hið gríðarlega at-
vinnuleysi hefur leitt til þess að ungt
fólk, sem harðast hefur orðið úti, á
erfitt með að finna sér tilgang í líf-
inu. Ungir atvinnuleysingjar leita
ekki til dansks menningararfs eftir
skilningi á sögulegum mistökum,
heldur snúa þeir sér að öðrum miðl-
um og tafarlausri fullnægju. Það
sem skiptir máli er fullnæging
augnabliksins, skammtímasæla, til-
finningin fyrir nútíðinni. Hvaða
svör er hægt að finna í norrænni
sögu, norrænni goðafræði, hjá Saxo
eða Grundtvig, eða hjá hinum mikla
fjölda snjallra rithöfunda sem Dan-
mörk hefur alið? Svar: Núll og nix.
í gær voru hetjurnar Rambó og E.T.,
í dag eru það Madonna og danska
fótboltalandsliðið. Enginn veit hvað
morgundagurinn ber í skauti sér.
Annað sem vert er að minnast á í
þessu samhengi eru hinir mörgu
innflytjendur sem flust hafa til Dan-
merkur á síðastliðnum árum. Það er
ekki alveg ljóst á hvern hátt innflytj-
endurnir hafa sett mark sitt á danskt
1 24 HELGARPÓSTURINN