Tíminn - 23.12.1939, Blaðsíða 6

6
T í M I N N
á þær frá sér numinn, þá opnast dyrnar og
inn kemur greifafrúin unga.
Þarna er hún, drottning þeirra, gömlu
mannanna! Hún, sem þeir þjóna og tigna
innilegar en afi og amma þjóna fyrsta
sonarsyni og tigna hann. Þarna er hún,
sem þeir fundu í örbirgð og sjúka, og hafa
nú gefið öll gæði þessa heims, eins og kon-
ungurinn í æfintýrinu fátæku stúlkunni
fögru, sem hann rakst á í skóginum. Henni
til dýrðar óma nú veiðilúðrar og fiðlur á
Eikabæ. Fyrir hana lifir, hrærist og starfar
allt, sem anda dregur á þessu mikla höfuð-
bóli.
Hún er aftur komin til heilsu, þótt enn
séu burðirnir veikir. Einveran er daufleg,
og af því að hún veit að hofmennirnir eru
úti í dag, dettur henni í hug að litast um
uppi á hofmannaloftinu; þessum illræmdu
híbýlum.
Og svo gengur hún hljóðlega inn, og læt-
ur augun reika af einu á annað, upp um
gipsveggina og á gulreituð rúmtjöldin, en
henni verður hverft við þegar hún sér að
maður er í herberginu.
Eberhard frændi gengur hátíðlega á
móti henni, og leiðir hana að handritasyrp-
unni miklu.
„Sjáið þér, greifafrú!" segir hann. „Nú
er starfi mínu lokið. Nú fer það, sem ég hefi
skrifað, út um víða veröld. Nú verður frá
tíðindum að segja.“
„Hvaða tíðindum, Eberhard frændi?“
„Æ, greifafrú, það kemur eins og þruma
úr heiðskíru lofti, eins og elding, sem lýstur
í hel og lýsir um leið. Allt frá þeim tíma að
Móses dró hann fram úr þrumuskýinu á
Sínaí og setti hann á náðarstólinn í hinu
allra helgasta í tjaldbúðinni, allt frá þeim
tíma hefir Jehóva setið óhultur, en nú
opnast augu mannanna og þeir munu sjá
hvað hann er: ímyndun, tómleiki, hugar-
burður, andvana fóstur vors eigin heila.
Hann skal afmáður verða," sagði öldung-
urinn, og lagði ellihrjúfa hendina á skræðu-
hlaðann. „Hér stendur það, og þegar menn
lesa þetta, hljóta þeir að trúa. Þeir munu
hrökkva upp sem af svefni, og skynja
flónsku sína, þeir munu nota krossana í
eldinn og kirkjurnar fyyrir korngeymslu,
og prestarnir skulu með plógnum erja.“
„Æ, Eberhard frændi,“ segir greifafrúin
unga, og það er ekki laust við að hrollur
fari um hana, „eruð þér svo illur maður?
Eða er það svona skelfilegt, sem þér hafið
þarna skrifað?"
„Skelfilegt!“ endurtekur öldungurinn.
„Nei, það er aðeins sannleikurinn. En vér
erum eins og smásveinar, sem fela andlitið
í klæðum móður sinnar, þegar gest ber að
garði. Vér höfum vanið oss á að fela oss
fyrir sannleikanum, sem frá eilífu hefir
verið gestkomandi vor á meðal. En nú mun
hann koma og taka sér bólfestú meðal vor,
nú skulu allir kynnast honum.“
„Allir?“
„Já, ekki heimspekingarnir einir, heldur
allir, skiljið þér, greifafrú, allir.“
„Og á þá Jehova að hverfa?“
„Jehóva og allir englar; allir dýrlingar;
allir djöflar; allar lygar.“
„Hver á þá að stjórna heiminum?“
„Heldur greifafrúin að nokkur hafi
stjórnað honum áður? Trúir greifafrúin á
þessa forsjón, sem lítur til fuglanna í loft-
inu og telur öll vor höfuðhár? Enginn hefir
stjórnað honum; honum verður aldrei
stjórnað."
„En vér mennirnir, hvað verður þá um
oss?“
„Vér verðum að dufti eins og áður. Á
þeim, sem útbrunninn er, getur ekki logað
lengur, hann er dauður. Sprek erum vér,
sem eldur lífsíns leikur um. Lífsneistinn
flýgur af einu skiði á annað. Þau tendrast,
blossa og slokkna. Það er lífið.“
„Eberhard frændi, er þá enginn anda-
heimur?"
„Enginn.“
„Ekkert hinum megin grafar?“
„Ekkert.“
„Ekkert gott, ekkert illt, ekkert mið,
engin von?“
„Engin von.“
Hin unga kona gengur út að glugganum.
Hún horfir á gulnað haustlaufið; á georg-
inur og asters, sem drúpa þungum höfðum
á haustvindbrotnum stilkum. Hún starir
á blakkan vatnsflötinn; á haustmyrka ó-
veðursklakka; og um stund gengur hún
örvæntingunni á hönd.
„Eberhard frændi,“ segir hún, „en hvað
tilveran er eyðileg og ljót, og allt tilgangs-
laust. Ég vil ekki lifa.“
En þá er sem hún heyri hjarta sitt stynja
af kvíða. Svellandi lífsþróttur og logandi
tilfinningar kalla hástöfum á hamingju
þessa lífs.
„Er þá ekkert til, sem fegrað getur lífið,
úr því að þér viljið svifta mig trúnni á
Guð og eilíft líf?“
„Vínnan,“ svarar öldungurinn.
En hún starir aftur út og nú kennir hún
fyrirlitningar á þessari fátæklegu speki.
Hið yfirskilvitlega rís henni í fang, hún
verður andans vör, sem í öllu býr, hún
skynjar aflið, sem bundið felst í efninu,
sem andvana sýnist, en losnað getur úr
læðingi, til óendanlega fjölbreytilegs lifs.
Sundlandi hugsun hennar leitar að ein-
hverju heiti á návist heilags anda í nátt-
úrunni.
„Eberhard frændi,“ segir hún, „hvað er
vinnan? Er hún nokkurs konar guð? Er
hún takmark í sjálfri sér? Getið þér ekki
nefnt neitt annað?“
„Ég þekki ekkert annað,“ svarar öldung-
urinn.
Þá rekst hún á nafnið, sem hún er að
leita að, lítilmótlegt ef til vill, og oft illa
flekkað.
„Eberhard frændi, því nefnið þér ekki
kærleikann?"
Þá læðist bros um tannlausan munninn,
þar sem ótal hrukkur mætast.
„Hér,“ segir heimspekingurinn og slær
krepptum hnefa á skræðuhlaðann, „hér eru
allir guðir myrtir og ég hafði ekki Eros
útundan. Hvað er kærleikurinn annað en
holdsfýsn? Hvers vegna skyldi hann vera
æðri öðrum þörfum líkamans? Gerið þér
hungrið að guði? Gerið þér þreytuna að
guði? Hvorutveggi eru jafn makleg. Á brott
með alla heimsku! Lifi sannleikurinn!"
Þá lýtur hún höfði, greifafrúin unga.
Þetta er ekki rétt, þetta er ekki satt, en
hún orkar ekki lengur að deila.
„Þér hafið sært mig með orðum yðar,“
segir hún, „en samt trúi ég yður ekki enn.
Guðum hefnda og ofbeldis kunnið þér að
sigrast á, öðrum ekki.“
En öldungurinn tekur hönd hennar, legg-
ur hana á bókina og segir með ofstæki
vantrúarinnar:
„Þegar þér hafið lesið bók þessa, hljótið
þér að sannfærast."
„Þá vona ég að það komi mér aldrei fyrir
augu,“ segir hún. „Því að ef ég tryði þessu,
þá gæti ég ekki lifað.“
Og beygð af harmi gengur hún frá heim-
spekingnum. En lengi eftir að hún er farin,
siltur hann í þungum hugsunum.
Þessar gömlu, þéttkrotuðu guðlausu
skræður, hafa ekki enn verið lagðar undir
dóm heimsins. Nafn Eberhards frænda
hefir ekki enn náð hátindum frægðarinnar.
Hið mikla verk hans er geymt í kistu í
ruslakompunni undir loftsvalastiganum í
kirkjunni á Svartavatni. Það á ekki að
koma mönnum fyrir sjónir fyrr en í aldar-
lok.
Hvers vegna hefir hann gert þetta?
Óttaðist hann, að hann hefði ekki sannað
mál sitt? Óttaðist hann ofsóknir? Þá þekk-
ið þér illa Eberhard frænda.
Skiljið nú: Sannleikann elskaði hann,
en ekki lofstír sinn. Þess vegna fórnaði
hann hinum síðarnefnda, ekki hinum
fyrra, til þess að elskað barn gæti fengið
að deyja í trúnni á það, sem henni var
ástfólgið.
Ó, kærleikur, vissulega ert þú einn að
eilífu!
Sigfús Halld&rs frá Höfnum þýddi.