Tíminn - 05.05.1964, Blaðsíða 7

Henry Brandon:
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jómas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur í Eddu-húsinu, símar 18300—18305. Skrif-
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innan-
lands. — í lansasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Lykillinn að lausninni
Athygli manna beinist í vaxandi mæli að samningum
ríkisstjórnarinnar og launþegasamtakanna um kjaramál-
in. Það er einlæg ósk manna, að þannig verði haldið
á þessu máli, að ekki þurfi að koma til nýrra átaka, líkt
og fyrir seinustu áramót.
Það er ljóst mál, að launþegar kreíjast ekki að ástæðu
lausu bættra kjara. Svo mjög hefur verðlagið hækkað
meira en kaupgjaldið seinustu árin. En launþegunum
er einnig ljóst, að geta atvinnuveganna er takmörkuð, a.
m. k. sumra greina þeirra. Þess vegna hafa launþega-
samtökin ekki snúið sér fyrst til atvinnurekenda og
heimtað hækkað kaup, eins og venja er. Launþega-
samtökin hafa snúið sér fyrst til ríkisstjórnarinnar og
æskja samninga við hana um kjarabætur. Það sem laun-
þegasamtökin leggja fyrst og fremst áherzlu á, eru kjara-
bætur, án kauphækkana, og verðtrygging launanna.
Þetta kom mjög ljóst fram í viðtali, sem Tíminn birti
1. þ. m. við einn af forustumönnum verkalýðsfélaganna
á Austurlandi, Guðmund Björnsson á Stöðvarfirði. Það
er mjög ánægjulegt, að Mbl. hefur fundið ástæðu til að
taka undir ummæli hans í forustugrein.
Ríkisstjórnin hefur vissulega mikla möguleika til að
; verða við óskum launþegasamtakanna um kjarabætur, án
kauphækkana. Þetta byggist m. a. á því, að ríkið leggur
nú á miklu hærri álögur en nokkur þörf er fyrir. Með
því að lækka þessar álögur eða að verja auknu ríkisfé
til kjarabóta, getur ríkisstjórnin komið verulega til móts
við launþegasamtökin. Með lækkun vaxta og framleiðslu-
tolla, getur hún auðveldað atvinnuvegunum að rísa und-
ir lífvænlegu kaupgjaldi. Með því að draga úr neyzlu-
sköttum eða því að auka niðurborganir og fjölskyldu-
bætur, getur hún dregið úr dýrtíðinni. Þannig hefur
ríkisstjórnin nú marga möguleika til að veita kjarabæt-
ur, án kauphækkana.
Þá getur það haft veruleg áhrif á lausn þessara mála,
að nýtt, stórt átak verði gert til lausnar á húsnæðismál-
unum, sem nú eru að komast í sívaxandi óefni. Stjórnin
hefur mikla möguleika til úrbóta þar, t. d. með því að
nota einhvern hluta frysta sparifjárins í þessu skyni.
Frá sjónarmiði ríkisstjórnarinnar getur verið sá hæng-
ur á þessu, að þetta þýði venilega breytta stjórnar-
stefnu. Stjórnin verður að víkja frá þeirri stefnu að
banna verðtryggingu á kaupgjaldi og að verðlag skuli
alltaf hækka meira en kaupgjald fyrir atbeina gengis-
fellinga og neyzluskatta. Það er lykillinn að lausninni,
að ríkisstjórnin geri sér þetta ljóst. Þá á hún auðveldlega
að geta leyst þessi mál sjálfri sér til sóma og þjóðinni til
farsældar.
Hótanir
Það er heldur óhugnanlegt að sjá þær hótanir öðru
hvoru í stjórnarblöðunum að ríkisstjórnin muni grípa
til lögþvingunar eða gerðardóms, ef launþegasamtökin
sætta sig ekki við það, sem hún muni bjóða til lausnar
kjaradeilunnar enda þótt það verði alveg ófullnægjandi.
Slíkar hótanir benda til þess, að sterk öfl innan stjórn-
arflokkanna kjósi heldur lögþvingunarleiðina en samn-
ingaleiðina.
Þessi öfl reyna að sjálfsögðu að hindra samninga. Hót-
anir þeirra spá ekki góðu. En hætt er við, að það
verði ekki neinum til góðs, heldur öllum til tjóns, ef
þessi ofstækisöfl fá að ráða gerðum ríkisstjórnarinnar.
TÍMINN, þriSjudaginn 5. maí 1964 —
Rússar þurfa að fá langt hlé
í sambúðinni við vesturveldin
Því valda bæði deilan við Kínverja og breytingar heima fyrir.
Henry Brandon, sem um
skeið var fréttaritari „The
Sunday Times“ í Washington,
hefur nýlega verið á ferðlagi
um Sovétríkin. f grein þeirri,
sem hér fer á eftir, rekur
Pl hann nokkuð viðhorf Rússa
til vesturveldanna og alþjóða-
mála yfirleitt:
SAMKOMULAG Bandaríkja-
manna og Breta um að draga
úr framleiðslu kjarnakleyfra
efna er talið sérstakra þakka
vert, en var í raun og veru að
gerast af sjálfu sér, án alls
samkomulags. Báðir aðilar
höfðu nægju sína og voru tekn-
ir að leita úrræða til að draga
úr hervæðingarkostnaði sínum.
Samt sem áður er þetta sam-
komulag nokkurs virði sem
tákn. Mér varð Ijóst af þeim
spurningum, sem bornar voru
upp við mig í Rússlandi, að
leiðtogar Sovétríkjanna eru,
eins og sakir standa, á hnot-
skóg eftir öllu því, sem geti
gefið þeim vísbendingu um
stefnu Johnson-stjórnarinnar í
framtíðinni.
Rússum er enn mjög í fersku
minni hið snögga hvarf Kenn-
edys forseta af sjónarsviðinu.
Morð forsetans ruglaði áætlan-
ir Krustjoífs, þar sem hann var
farinn að byggja stefnú sína
gagnvart Vesturveldunum, á
framkomu og viðbrögðum
þessa eina manns, enda þótt
þetta sé andstætt kenningum
og venjum kommúnista. Krust-
joff gerði ráð fyrir — og með
miklum rétti — að Kennedy
væri þess umkominn að taka
sínar eigin ákvarðanir, og þær
þyrftu ekki endilega að vera í
samræmi við það, sem stjórnar-
vél hans malaði fyrir hann.
Hver einasti Rússi, sem ég
hitti, var sannfærður um, að
Kennedy hefði verið fórnardýr
einhvers konar samsæris. Mjög
margir ganga enn lengra í
þessu efni og trúa því, að John-
son forseti hafi sjálfur staðið
að baki samsærisins, hversu
fjarstætt sem þetta kann að
virðast í eyrum vestrænna
manna. f Moskvu er því flest i
óvissu um Johnson forseta, og
þeirri óvissu eru nálega engin
tabmörk sett.
AÐ BAKI stefnunnar, sem
Sovétríkin aðhyllast nú, leynist
sú einfalda staðreynd, að Krust
joff verður fyrst og fremst að
sinna þeirri alvarlegu ógnun,
sem forystu hans í heimi komm
únista stafar frá Kínverjum.
Þetta er erfið reynsla fyrir alla
kommúnista, en þó sérstaklega
fyrir leiðtoga Sovétríkjanna.
Honum er ekki eins illa við
neitt og að vera í varnarað-
stöðu, enda er það andstætt
eðli hans. Hann er því önnum
kafinn við að treysta þau öfl,
sem kynnu að gera honum fært
að taka frumkvæðið gagnvart
andstæðingunum í Peking. Auk
þessa stendur hann mitt í iðu
margs konar breytinga, sem
valda miklum erfiðleikum i
sovézku þjóðlífi. Vegna þessa
er Sovétríkjunum brýn nauð-
syn að tryggja langt hlé í sam-
búðinni við Vesturveldin. í
KRUSTJOFF
þriðja lagi er forustumönnum
Sovétríkjanna vel ljóst, að
Bandaríkjamenn og Bretar eru
báðir önnum kafnir vegna
væntanlegra kosninga. Að svo
stööddu er því markmiðið fyrst
og fremst að tryggja að fram-
hald verði á hléinu.
Verzlunarsamningur við
Breta var undirritaður í vik-
unni sem leið, og hann ber
þess ijósan vott, hve efnahags-
líf Sovétríkjanna á í miklum
erfiðleikum og er alls ófært
um að fullnægja þörfum þegn-
anna, sem farnir eru að venj-
ast betrj lífskjörum en áður.
Vera má þó að enn táknrænni
sé sú staðreynd, að umræður
milli valdhafanna í Moskvu og
Washington um nýtt samkomu-
lag um skipti á ræðismönnum,
eru nú komnar á það st-ig, að
það í raun og veru á valdi John
sons torseta, hvort hann telur
það pólitískt heppilegt að
ganga frá samkomulaginu.
RÚSSUM veittist ekki auð-
velt að samþykkja það skilyrði
Bandaríkjamanna, að ef banda
rískur þegn væri handtekinn,
skýldi gera ræðismanni aðvart
innan sólarhrings og ræðis-
manninum tryggt að ná fundi
sakborningsins innan tveggja
sólarhringa. Þarna er tryggður
langtum meiri réttur en sovét-
borgari nýtur við handtöku í
sínu heimalandi. Samt sem áð-
ur hafa Rússar nú samþykkt
þessa kröfu Bandaríkjamanna.
Samkomulagsumleitunum um
beinar flugsamgöngur milli
Moskvu og New York hefir
miðað vel áleiðis. Allt eru
þetta að vísu smávægileg atriði,
en þau sýna vilja valdamanna
í Sovétríkjunum til að draga
úr spennunni. Öll jákvæð við-
brögð Vesturveldanna — og þá
sérstaklega Bandaríkjamanna,
— eru talin vottur þess, að
„öfl þau, sem vinna að viðhaldi
óbreytts ástands séu enn að
verki". eins og Rússar orða
það.
Ýmislegt bendir einnig til
þess, að Rússar forðist að
hreyfa þeim málum, sem valdið
geti óróa í Bandaríkjunum.
Þetta kom til dæmis í ljós í
sambandi við þá ákvörðun Sov-
étstjórnarinnar að framselja
bandarísku flugmennina, sem
neyddir voru til að lenda í
Austur-Þýzkalandi fyrir tveim-
ur mánuðum. Margir Rússar
sögðu mér, að auðvelt hefði
verið að ákæra þá fyrir njósn-
ir, en valdhafarnir í Kreml hafi
ekki kært sig um að auka eld-
ana eins og sakir standa og fá
Republikönum þannig vopn í
hendur til árása á Johnson for-
seta, sem álitinn er að minnsta
kosti æskilegri forseti en þeir I
republikanar, sem enn virðast J
líklegir til framboðs. I
BLÖÐIN í Sovétríkjunum
voru einnig mjög hógvær í um-
sögnum sínum um uppreisn
hersins í Brazilíu. Við venju-
legar aðstæður hefði Banda-
ríkjunum verið kennt um að
standa að baki uppreisnarinn-
ar. Johnson forseti fagnaði
sigri upreisnarmanna, en það
nægði jafnvel ekki til þess, að
Rússar notfærðu sér atburðinn
til áróðurs. „Við viljum halda
í horfinu", sagði rússneskur
sérfræðingur í utanríkismálum
við mig í einkasamtali.
Mér var einnig sagt, |ð af
sömu ástæðu þyrfti ekki að
vænta neinna stórátaka út af
stefnunni í Þýzkalandsmálun-
um eða gagnvart Berlín. Þeir
Rússar, sem kunnugt er um
áframhaldandi flótta Austur-
Þjóðverja til Vestur-Berlínar, u
eru ekki hrifnir af hinum aust- Q
ur-þýzku samherjum sínum. Þó 1
er það almennt álit, að múrinn g
hafi orðið til þess að kyrra ö
uggvænlegt ástand. Og kyrrðin
er einmitt það, sem sótzt er
eftir i sambandi við Þýzkaland
eins og sakir standa, en ekki
lausn, vegna þess, að ekki er til
nein lausn, sem valdamenn í
Moskvu og Washington get;
sætt sig við.
VERZLUNARSAMBAND-
INU við Breta er fagnað, þar |
sem beir eru fúsir til að verzla j|
og viðskiptin við þá virðast hag (í
kvæm, en menn yppta öxlum |
yfir áhrifum þeirra á gang E
heimsmálanna og telja þau i1
ekki mikilvæg. „Bretar eru ^
ekki sérlega þróttmiklir um |
þessar mundir“ er venjulegasta
umsögnin, sem maður heyrir.
Áhrif Breta í Afríku eru einu
áhrifin, sem virðast skipta
máli, og afskiptin í Austur-
Afríku hafa haft mikil áhrif á
ráðamenn Sovétríkjanna, þótt
þau sættu heiftúðugum árásum
í blöðum i Sovétríkjunum.
, Engum valdamanni í Sovét-
ríkjunum virðist ljóst, hve
mikinn þátt Macmillan átti í
því að fa Kennedy forseta til
að beita sér fyrir samningum
um takmarkað bann við kjarn-
orkutilraunum. Blöðin í Sovú-
ríkjunum eru opinská í stuðn-
ingi sínum við Verkamanna-
flokkinn, einkum á þeim for-
sendum, að Wilson muni að-
hyllast aðra stefnu gagnvart f|
Þýzkalandi en Bandaríkjamenn «
Framhald á 13. síSu vj[
7