Morgunblaðið - 22.01.1953, Blaðsíða 2

MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 22. jan. 1953
Eæða utanríkisráiherra

Efni í fiskhjaila
Framnald al bls. 1 ’ is, en allsendis er óvíst að eigi
runa. Stjórnarskrárákvæði okk- við okkar hætti.
ar eru eins og hin dönsku, að j Stjórnarvenjur okkar hafa nú
langmestu leyti tekin eftir öðr- j þegar fest svo rætur í íslenzku
Um vestur-evrópeiskum stjórn- 'þjóðiífi, að mjög' varhugavert er
arskrám frá 19. öld. Allar eru' að kippa þeim upp, án þess að
þessar vestur-evrópeisku stjórn-'vera öruggur um að til bóta sé
arskrár að verulegu leyti og með breytt.
ýmsum afbrigðum sniðnar eftir) Síðustu árin hefir samt mjög
þeim hugmyndum, sem menn þá mikið verið talað um þörfina á
gerðu sér um stjórnarhætti í setningu nýrrar íslenzkrar
Bretlandi. jstjórnarskrár. Til þcssa liggja
Á sama veg og Vestur-Evrópu- ýmsar ástæður.
þjóðirnar með mismunandi hætti ! Þegar iýðveldi var stofnað á
og eftir ýmsum krókaleiðum Islandi reyndu sumir að eyða því
leituðu fyrirmynda í Bretlandi,
liöfðu Bandaríkjamenn nokkru
áður eða á síðari hluta 18. aldar,
jþegar þeir stofnuðu sjálfstætt
með tali um, að ekki tjáði að
gera slíka breytingu eina, heldur
yrði jafnframt að endurskoða
alla stjórnarskrána. Þetta tal
ríki, einnig leitaö fyrirmynda í fékk aukinn hljómgrunn vegna
Bretlandi. j þess, að um þær mundir hafði
Mismunandi aðstæður á hverj-j Alþingi reynzt ómegnugt að
nm stað gerðu auðvitað að verk- \ gegna einni höfuðskyldu sinni,
nm, að ákvæðin urðu innbyrðis þeirri, að sjá landinU fyrir lög-
•ólik, þegar þau voru heimfærð á mætri þingræðisstjórn. Til við-
•ólíkum stöðum, en við það bætt- þþtar kom þgg, ag skþmmu áður
ist að það voru harla mismun-
andi hugmyndir sem menn á
hverjum tíma gerðu sér um
^tjórnarhættina í sjálfu fyrir-
myndirlandinu, Bretlandi.
Þetta varð því frekar vegna
J>ess, að þótt Bretland hafi orð-
ið uppspretta hinna skrifuðu
stjórnarskráa víðsvegar um heim,
J>á hefur þetta land sjálft enga
slíka skrifaða stjórnarskrá. Ein-
stök stjórnlög eru auðvitað til
þar í iandi, en þau eru ekki í
heildarbálki og hafa ekki meira
lagagildi en hver önnur lög.
"Ýmsar mikilvægustu reglurnar
um stjórnarhætti eru óskráðar og
hafa samt reynzt haldbetri og
haft meiri helgi í hugum þegn-
anna en flestar eða allar skrif-
aðar stjórnarskrár.
STJÓENSKÍPUN ÞROSKAST
Á LÖNGUM TÍMA
í þeim löndum, sem sett hafa
skrifaðar stjórnarskrár, hefur
xeynslan orðið sú, að þótt á-
Lvæðin hafi verið hin sömu eða
svipuð í upphafi, hefur fram-
hvæmdin orðið harla ólík í
hverju landi um sig.
Það er sem sé óhagganleg stað-
yeynd, að stjórnskipun hvers
Jands þroskast á löngum tíma,
®g mótast mjög af aðstæðum
«Hum.
Hefur í þessu farið á sama veg
hér á landi eins og annarsstað-
ar. Flest eða öll ákvæði núgild-
•andi íslenzku stjórnarskráririnar
hafá að vísu einhverjar fyrir-
myndir í erlendum stjórnar-
skrám, en samt hefir framvind-
an orðið með sérstökum hætti
hér. Er hægt að nefna ýmis dæmi
þess, að fyrirmæli, sem ætlunin
var að taka upp eftír erlendri
fyrirmynd í fyrstu, hafa í fram-
kvæmd verið skilin hér allt öðr,u
vísi en í landinu, sem fyrir'-
jnyndarinnar var leitað í.
Þetta er skiljanlegt. Stjórnar-
skrárákvæði eru yfirleitt fáorð.
Af hinum fáorðu fyrirmælum
hefur því fremur leitt mjög mis-
munandi framkvæmd í hverju
landi íyrir sig.
Alveg' eins og þetta hefur ver-
ið fram til þessa, verður það
sjálfsagt einnig héðan í frá. Þó
nð menn taki erlendar fyrir-
myndir og breyti gildandi stjórn-
arskrárákvæðum til samræmis
við þær, er engan veginn víst, að
tilgangurinn náist. Aðstæður og
<iil atvik eru yfirleitt svo ólík,
■rö nær víst má telja, að fram-
Jcvæmdin verði með allt öðrum
hætti en í því landi, sem fyrir-
anyndarinnar var leitað í.
w
BEZT AÐ BYGGJA
Á INNLENDRI REYNSLU
Þetta er sjálfsagt að hafa í
huga, þegar endurskoða skal og
breyta ákvæðum stjórnarskrár-
innar. Auðvitað er sjálfsagt að
Itynna sér eftir föngum hinar
heztu erlendu fyrirmyndir, en
óruggast er og haldbezt mun
reynast, að byggja sem mest ó
þeirra reynslu, sem fengin er í
íslenzku þjóðlífi, en apa ekki
umshugsunarlítið eftir því, sem
Atl líanh dð Jfafá'reýnZt etléntf-
hafði verið gerð breyting á kiör-
dæmaskipuninni, sem ýmsir voru
andvígir og fæstir töldu fullnað-
arlausn.
Allt varð þetta til þess, að sú
skoðun varð ríkjandi, að endur-
skoða þyrfti alla stjórnarskrána.
Sem betur fór tókst þó að koma
í veg fyrir, að sú allsherjar end-
urskoðun yrðí sett í samband yið
eða gerð að forsendu fyrir stofn-
un lýðveldis á íslandi. Ef svo
hefði verið gert myndi það hata
frestað lýðveldisstofnuninni um
ófyrirsjáanlegan tíma. Þess yegna
var 1944 breytt þeim stjórnar-
skrám ákvæðum einum, sem
nauðsynlcgt var að gera beinlínis
vegna lýðveldisstofnunarinnar.
ENDURSKOÐUN ÁKVEÐIN
En upp úr því var ákveðið að
efna til allsherjar stjórnarskrár-
endurskoðunar. Hafa síðan marg
víslegir tilburðir verið hafðir í
þá átt, en lítil niðurstaða orðið
hingað til.
Nú um nokkurt árabil hefur
verið starfandi stjórnarskrár-
nefnd, sem ég er formaður í og
skipuð er fulltrúum allra flokka
landsins. Nefndin hefur að von-
um orðið fyrir gagnrýni vegna
þess, að verkið hafi sotzt seint
og skal ég þó skjóta inn í, að
ekki hafa nefndarmenn reynzt
svo seinvirkir, sem raun ber
vitni um, vegna þess, að þeir
hafi verið að slægjast eftir á-
framhaldandi launum fyrir starf
sitt, því að ekki hefur nefndin
sjálf fengið einn eyri borgaðan
vegna funda sinna eða starfa
þann tíma, sem ég hef verið í
henni. Ilér eru allt aðrar ástæð-
ur, sem ráða.
HvorttVeggja er, að verkið
sjálft er vandasamt og meira um
það vert, að sk.aplegt samkomu-
lag fáist um það að lokum, að
minnsta kosti hjá sæmilegum
meiri hluta, en að skjótt sé unn-
ið. Sem og hitt, að þrátt fyrir
almennt tal um þörf á endur-
skoðun stjórnarskrárinnar, hafa
a. m. k. stjórnmálaflokkarnir og
forystumenn þeirra undantekn-
ingarlaust verið mjög tregir til
þess að gera í þessu efni ákveðn-
ar heildartillögur. *
Auðvitað hafa ýmsar lauslegar
og óákveðnar bollaleggingar átt
sér stað. Menn hafa velt vöng-
um yfir úrlausnarefninu, en
þegar koma skyldi að því, að
hpra fram fastmóteðar tillögur,
hafa menn mjög dregið sig í hlé.
TILLÖGUR
SJÁLFSTÆÐISMANNA
Þar sem ég öðrum fremur sem
formaður nefndarinnar, ber
ábyrgð á störfum hennar, samdi
ég á síðastliðnu hausti frumdrög
að tillögum eða< umræðugrund-
veili í málinu. Esar ég mig síðan
saman við flokksbræður mina,
einkanlega þá, sem með mér eru
í þessari nefnd, Gunnar Thor-
oddsen borgarstjóra og Jóhann
Hafstein alþingismann.
‘; Við þrit'báTUm'siðan' fram til-
lögur okkar í stjfýrnarskrárnefnd
! inni um miðjan nóvember og
óskuðum eftir því, að aðrir full-
, trúar, sem þar eiga sæti, létu
uppi álit sitt um þær, eða bæru
fram aðrar tillögur. Enn hefur
I lítið heyrst frá flestum þess-
! ara manna, en anrar fulltrúi
Framsóknarflokksins sagt sig úr
nefndinni, en hinn hvarf
úr nefndinni á s.l. sumri án þess
nokkru sinni að leggja nokkra
tiilögu fram, en i hans stað var
nefndur annar maður.
j Tillögur okkar voru bornar
j fram scm trúnaðarmál, og gerði
I þó hinn nýi formaður Alþýðu-
flokksins einn, þátt þeirra að
árásarefni á Sjálfstæðisflokkinn
í nýjársboðskap sínum, og bar
fyrir sig, að blað eitt sem kennir
sig við vinstri socialista, hefði
skýrt frá þeim.
j Að öðru leyti hefur lítt heyrzt
um undirtektir meðnefndar-
manna okkar, þangað til fulltrúi
Framsóknarfl. tjáði mér í gær,
að hann hefði tilbúnar tillögur
j um að efna til stjórnlagaþings
eða þjóðfundar um málið.
I ' Siálfur vék ég um áramótin í
blaðagrein að hugmvndum mín-
um um kjördæmaskipunina. Að
svo vöxnu máli vona ég, að eðli-
legt þvki. að ég geri nú nokkra
grein fyrir málinu í heild.
uiningur
mmnKar
KRISTIANSUND, 21. jan. —
Útflutningur Norðnranna til
Brasilíu á saltfiski minnkar nið-
ur í 28 þús. tonn úr 40 þús. s. 1.
ár, vegna þess að Norðmenn geta
1 ekki keypt meira kaffi. Annars
hefur Brasilíumönnum líkað vel
við norska fiskinn og því er
hugsanlegt að aðrar leiðir finn-
ist.
Framhald af bls. 1
nazistunum á dögum Hitlers, svo
að er.gar líkur eru til að þeir fáu
menn, sem eru með brambolt og
þykjast vera að endurvekja naz-
ismann, fái nokkuð fylgi að ráði.
Kvaðst Adenauer þess fullviss að
þetta myndi koma berlega í ljós
í kosningum þeim, sem væntan-
lega fara fram í Þýzkalandi i
september komandi.
Mikill áhugi er nú íyrir aukinni fiskherslu meðal útgerðarmanna
víða um land og kaup á efni í fiskhjalla hafa átt sér stað undan-
farið frá Finnlandi. — Mynd þessi birtist fyrir nokkru í einu dag-
blaðanna í Helsingfors. Sýnir hún hlaða af fiskhjallaefni á hafn-
arbakkanum þar, sem fara á að skipa út í m.s. „Bes“ og s.s. „Vest-
jyden“ til flutnings til ísiands. Virðist þessi flutningur því hafa
vakið nokkura athygii.
Hækkun til sveiíasíma, hafnarbóta, húsmæðraskóla
og abnannatrygginga. — Ábyrgð fyrir SÍBS, j
hitaveitu í Hveragerði o. fl.
í GÆR voru lagðar fram breytingartillögur frá fjárveitinganefnd
Alþingis við fjárlagafrumvarpið. Er það 33 breytingatillögur. Eru
þær allar varðandi gjalda’nliðina. Ekki liefur nefndin hinsvegar
cnn gengið frá tekjuhliðinni.
Helztu breytingarnar, ,sem nefnd l
i.n leggur til að verði á gjalda-
hliðinni, eru þessar:
HÆKKUN Á GJÖLBUM
Til notendasíma í sveitum komi
2 millj. kr. í stað 1,740.000.
Nýr liður komi til rekstrar
blóðbankans, kr. 100 þúsund.
Til hafnarsjóðs komi 1,660.000
í stað 1,430.000.
Til byggingar húsmæðraskóla
komi 740 þús. í stað 440 þús. kr.
Nýr liður komi til jarðborana
Húfuverksmiðjan
é Ésafirði fimmtáa ér
ÍSAFIRÐI, 21. jan.: — í dag 22.
þ. m., eru 15 ár liðin síðan húfu-
verksmiðjan Hektor á ísafirði
hóf starfsemi sína. Stofnendur
verksmiðjunnar voru þau syst-
kinin Sigríður Jónsdóttir kaup-
kona og Kristján H. Jónsson yf-
t irhafnsögumaður á ísafiröi, og
, haía þau rekið fyrirtækið óslitið
I síðan 20. júní 1937.
| Guðrún Stefánsdóttir íór á
j vegum verksmiðjunnar til Lund-
I úna, þar sem hún lærði huíusaum
1 og pantaði vélar til starfseminnar
en hún hófst 22. jan. árið eftir.
Stjórnaði Guðrún vinnu í fyrir-
tækinu þar til er hún lézt, 25.
apríl 1945.
Núverandi verkstjóri er María
Benediktsdóttir. Áður en verk-
smiðjan Hektor hóf starfsemi
sína, voru allar karlmannshúfur
: fluttar til landsins frá Englandi,
: en framleiðsluvörur verksmiðj-
unnar stóðust strax fyllilega sam-
anburð við erlendar húfur og
hefir hún á þessu tímabili selt um
250 þúsund húfur. %
Á þessu tímabili hafa 80 stúlk-
I! ur unnið við fyrirtækið í lengri
eða skemmri tíma. Lengst hefui;
sama stúlkan*unnið í 3 ár-sam-
fleytt. — Nú vinna sex stúlkur
hjá fyrirtækinu, en þegar verk-
smiðjan vinnur með fullum af-
köstum, geta 12 stúlkur unnið
þar.
Framkvæmdastjóri hefur verið
frá upphafi Kristján H. Jónsson
yfirhafnsögumaður, og hefir
hann gert sér sérstakt far um að
vanda framleiðsluvorur verk-
smiðjunnar, enda eru Hektors-
húfurnar fyrir löngu orðnar þjóð
kunnar fyrir gæði og vandaðan
frágang.
Á undanförnum árum hefur
verksmiðjan unnið að ýmsum
öðrum amáiðnaði, þegar litið
hefur verið að gera í húfufram-
leiðslunni, svo sem framleiðslu
á gólfklútum, vasaklútum, hals-
bindum og treílum.
f tilefni afmælisins bauð fram-
kvæmdastjóri verksmiðjunnar
fréttamönnum að skoða húsa-
kynni hcnnar við Hafnarstræti.
Er verksmiðjuhúsið tvær hæðir,
bjartur og vistlegur vinnusálur
á efri hæðinni, en skrifstofa og
vörugeymsla á neðri hæðinni. —
Einnig er þar íbúð fyrij: forstö$uí
konu. • —J, .
vegna kolarannsókna á Skarðs-
strönd gegn jafnmiklu framlagi
annars staðar að kr. 150 þúsund.
Til Almannatrygginga komi
9,5 milljón kr. í stað 8,5 millj.
Til dvalarheimilis fyrir afvega-
leidd börn komi 300 þúsund í stað
150 þúsund.
ÁBYRGBIR
Nýir heimildarliðir m. a. :
Að ábyrgjast fyrir Samband
íslenzkra berklasjúklinga allt að
3 milljónum króna til byggingar
vinnuskála að Reykjalundi.
Að ábyrgjast lán allt að 500
þús. kr. er hreppsnefnd Hvera-
erðis hyggst taka til að leggja
hitaveitu um þorpið.
Að fella niður leyfisgjald af
fólksbifreiðum, sem fjárhagsráð
lýsir yfir að inn séu fluttar fyrir
atvinnuhílst j óra.
IS
Framhald af h!s I
IIÓGVÆRIR KOMMÚNISTAK
Kommúnistar gerðu þegar út
sendinefnd á fund Einaudi for-
seta, þar sem mótmælt var hin-
um nýju kosningalögum og'for-
setinn beðinn um að neita að
undirrita lögin. Auk þess efndu
kommúnistar til mótmælaverk-
falla m. a. í Genúa.
LÖGREGLA VIBBÚIN
Um 10 þúsund lögreglumenn
voru viðbúnir í Róm, ef komm-
únistar skyldu efna til uppþota.
Kom aðeins til smávægilegra upp
þota, sem lögreglan bældi niður
á skammri stundu.
Svia vantar skriðdreka.
LONDON, 21. jan., — Svíar fóru
þess fyrir nokkru á leit við
Breta að þeir fengju að kaupa
af þeim skriðdreka af nýjustu
gerð. Munu þeir kaupa skrið-
c'reka fyrif 9 milljón sterlings-
pund, - - ..........