Morgunblaðið - 07.03.1954, Blaðsíða 8

MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 7. marz 1954
Pí>rpmMa
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Rítstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
» Lesbók: Árni Óla, sími'3046,
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sínff 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
t lausasölu 1 krónu eintakie
„Tæklfærin bjólnst feÉli.11 ji§nt“
Handritamáiið og fregn Poiitiken
FREGN sú, sem danska blaðið
Politiken birti s.l. fösudag um
það, sem það kallar tillögur
dönsku stjórnarinnar í handrita-
niálinu hafa vakið mikla athygli
og undrun meðal íslendinga.
Kjarni þessara tillagna er sá, að
Danir og íslendingar skuli eiga
hin íslehzku handrit, sem geymd
hafa verið í Kaupmannahöfn,
sameiginlega um allan aldur.
Vísindastöðvum skuli komið upp
í Kaupmannahöfn og Reykjavík
til rannsókna á handritunum og
sérstakri nefnd falið það hlut-
verk, að skipta þeim milli hinna
tveggja rannsókiiarstöðva.
Hvað felst raunverulega í þess-
um „tillögum“?
★
Ekkert annað en það, að í
stað þess fyrirheits margra
merkra Dana, að afhenda fs-,
lendingum handritin virðist
vera í uppsiglingu danskt til-
boð um að íslendingar fái
ekkert handrit, ekki eitt ein-
asta. Samkvæmt frásögn
Politiken eiga hin íslenzku
handrit öll að verða sameign
íslendinga og Dana. En það
þýðir auðvitað það að íslend-
ingar ættu ekkert þeirra einir.
★
Fyllsta ástæða er til þess að
leggja áherzlu á það, að engar
formlegar tillögur hafa borizt ís-
lenzkum stjórnarvöldum frá
dönsku stjórninni um þetta efni.
Bæði forsætis- og menntamála-
ráðherra Dana hafa einnig neitað
að staðfesta fregn Politiken.
★
Á því færi einnig bezt, að
slíkt tilboð, sem byggt væri á
grundvelli svipaðra tillagna
og þeirra sem hið danska blað
hefur birt, kæmi aldrei fram.
Það gæti aldrei orðið sam-
komulagsgrundvöllur í hand-
ritamálinu. Svo óra fjarlægar
eru þessar tillögur hugmynd-
um íslendinga um lausn þessa
viðkvæma máls.
★
Það er miður farið að danskt
blað skuli hafa tekið þetta mál
upp með þeim hætti, sem raun
ber vitni. Virðist þar frekar vera
að verki hneigð til þess að skapa
uppnám um málið en vilji til
þess að stuðla að lausn þess.
Um afstöðu okkar Íslendinga
til handritanna og heimflutnings
þeirra er óþarfi að fjölyrða. Við
lítum á þau sem dýrmætustu
menningarverðmæti þessarar
litlu þjóðar. Þó deilt hafi verið
um hinn lagalega eignarrétt
þeirra getur enginn með rökum
véfengt hinn siðferðilega rétt
okkar til þeirra. Þessi handrit
eru skráð á íslandi, um íslenzk
og samnorræn mál og sögu, og af
islenzkum mönnum. Á íslandi
voru þessi menningarverðmæti
varðveitt í margar og dimmar ald
ir. í vörzlu Danakonungs og
danskra stofnana komust þau að-
eins vegna þess, að konungur fs-
lands og menntastofnanir voru í
Kaupmannahöfn.
Allt eru þetta staðreyndir, sem
eigi verða sniðgengnar opnum
augum.
★
Hitt skiptir og ekki síður
máli, að hvergi eru jafn góð
skilyrði til vísindalegra rann-
sókna á hinum íslenzku hand-
ritum og einmitt í því landi,
sem hefur skapað þau. Þar
stendur öndvegisstofnun nor-
rænna fræða í heiminum, Há-
skóli íslands. Þar lifir mikill
og einlægur áhugi fyrir rann-
sóknum fornritanna, iitgáfu
þeirra og fjölbreyttri vísinda-
starfsemi í sambandi við þau.
★
Því fer víðsfjarri að íslending-
ar vilji einir sitja að þessum
gagnmerku handritum, sem stór-
fellda þýðingu hafa haft fyrir
allt norrænt menningarlíf og
sögu. Þeir munu þvert á móti
leggja allt kapp á að skapa sem
bezta aðstöðu norrænna vísinda-
manna og annara erlendra vís-
indamanna til rannsókna og
vinnu við þau. Samgöngur við'
ísland eru nú einnig orðnar það
greiðar, að erlendir vísindamenn
eiga auðvelt með að koma hing-
að og dvelja hér.
★
Af ummælum margra
danskra stjórnmálamanna og
menntamanna höfum við ís-
lendingar ríka ástæðu til þess
að ætla, að þessi rök hafi fund
ið hljómgrunn í Danmörku.
Þessvegna koma „tillögur“
þær, sem Politiken birtir og
telur að styðjist við stefnu
dönsku stjórnarinnar, okkur
mjög á óvart. En það er von
íslenzku þjóðarinnar að tilboð
byggt á slíkum tillögum verði
aldrei sent ríkisstjórn íslands.
— ÞÉR MEGIÐ ekki fara að gera
hertt veðu:- út af mér, eg er
hvorki undrabarn eða útlending-
ur — heldur bara. venjuleg
manneskja, sem sit heima og
spiJa á píanóið mitt, alvön því að
krakkarnir komi og geri að mér
aðsúg, leggist ofan á pedalana,
haldi fyrir augun á mér og þar
fram eftir götunum. —
SKEYTTI HVORKI UM
STAÐ NÉ STUND
Þetta sagði frú Jórunn Viðar
m. a. er ég í fyrradag um hádegis
leytið gægðist rétt sem snöggv-
ast inn í Austurbæjarbíó þar sem
hún sat á Jeiksviðinu og æfði sig
af kappi á píanó undir hljómleika
sem hún ætlar að halda n.k.
þriðjudag. Tónarnir fylltu mann-
lausan, myrkan og hálfkaldan
salinn, en listakonuna varðaði
augsýnilega hvorki um stað né
stund, hún sat þarna við hljóð-
færið í ermalangri ullarpeysu og
hafði hugann allan við hljóm-
listina.
t TÓNLISTARSTARFSEMI
FRÚ JÓRUNNAR
Það er óþarfi að kynna Jór-
Sfutt heimsákn á hiiomlisfaræfingu h|á Jórnnni Viðar
sm heídiir hér píanéhijómleika n=k. þriðjydag
— Listakonuna varðaði augsýnilega hvorki um stað né stund —
hún hafði hugann allan við hljómlistina. —
Ljósm. Mbl. Ó. K. M.
unni Viðar mörgum orðum fyrir
lesendum. Hún er þegar fyrir
\Jefuaharull ábri^ar:
Veikur hlekkur
í yörnunum
UM ÞAÐ verður ekki deilt með
rökum, að löndin við austanvert
Miðjarðarhaf eru veikur hlekkur
í vaínarkerfi lýðræðisþjóðanna.
Grikkland og Tyrkland hafa að
vísu tekið öflugan þátt í Atlants-
hafsbandalaginu, en Palestína,
Sýrland og Egyptaland standa ut-
an þess. Enn fremur Persía og
írak. En einmitt í þessum lönd-
um eru ein hin eftirsóttustu hern-
aðarleg verðmæti, sem er olían.
Það er ekkert launungarmál, að
Rússar hafa um langt skeið litið
þau ágirndaraugum, og haldið
uppi öflugum áróðri og mold-
vörpustarfsemi í þessum löndum.
Það, sem einkum hefir torveld-
að sameiginlegar varnaraðgerðir
og samtök í þessum heimshluta,
er andúð Arabaþjóðanna á Bret-
um, og hversu frumstæðir þjóð-
félagshættir þessara þjóða eru.
Gamalt lénsskipulag og höfðingja
veldi hefir staðið eðlilegri þró-
un og efnahagslegri uppbyggingu
fyrir þrifum.
En aukinn skilningur virðist
þó vera að skapast á nauðsyn
ssmeiginlegra varnaraðgerða þar
eystra. Tyrkland og Pakistan eru
nú í þann mund að bindast sam-
tökum um gagnkvæma öryggis-
aðstoð.
Og Pakistanbúar hafa feng-
ið loforð fyrir efnahags- og
hernaðarlegri aðstoð Banda-
ríkjanna. Slíkri aðstoð hafa
Indverjar hins vegar hafnað.
Virðast því miður nokkrar
líkur á því, að þeir hafi ekki
fullan skilning á þeirri hættu,
sem að þeim steðjar úr aust-
urátt. Er nú svo komið, að
fylgi kommúnista fer vaxandi
í Indlandi. í nýafstöðnum
kosningum í einu héraði Ind-
lands beið flokkur Nehrus al-
varlegan hnekki.
Athugasemd frá
LITLA KLÁUSI.
SVOHLJÓÐANDI bréf hefir
mér borizt frá Litla Kláusi:
„Velvakandi minn!
Fyrir nokkru sá ég í pistlum
þínum smá grein, sem mig lang-
ar til að gera fáeinar athuga-
semdir við. Hún fjallaði um dag-
skrá íslenzkra Ríkisútvarpsins,
hvort ekki væri mögulegt að
lengja hana frá því, sem nú er.
Það var bent á ýmsa hluta dags-
ins sem hreint ekki neitt væri í
útvarpinu, hvernig átti fólk, sem
kom heim úr vinnu sinni kl. 5
að komast af útvarpslaust í tvo
til þrjá klukkutíma? — spurði
greinarhöfundur.
Vönduð dagskrá
aðalatriði.
ÞAÐ er nú svo og svo er nú það
^ — en ég er hreint ekki viss
um, að mér væri nokkur þægð
í því, að dagskrá útvarpsins yrði
! lengd. Ég teldi hlustendum miklu
I betur gert frá hálfu Ríkisútvarps-
1 ins, að það legði áherzlu á að
vanda, sem allra bezt til ráðstöf-
unar þess tíma, sem það hefur
nú til útsendingar á dagskrá
sinni. Það er miklu meiri fengur
í stuttri og vandaðri dagskrá
heldur en langri og lélegri. En
það kostar mikið að halda uppi
fjölbreyttri og vandaðri útvarps-
dagskrá, og það er þessvegna, að
ég er ekki viss um, að Ríkisút-
varpið að svo stöddu væri þess
umkomið að auka mjög við út-
sendingartíma sinn.
Eins og eitur í beinum.
EN SVO er það annað atriði,
ekki veigaminna, að ég hygg
í þessu sambandi: Mér finnst það
einkennilegt, að fólk geti verið
í nokkrum vandræðum með að
verja frítíma sínum að vinnu lok-
inni á daginn, þannig að því
þurfi ekki að leiðast, þó að það
hafi ekki útvarpsglymjanda í
eyrunum. Mér finnst þvert á móti
dásamlegt að hafa einhverntíma
frið, svo að ég geti snúið mér ó-
áreittur að mínum eigin hugðar-
efnum, lesið mér góða bók, eða
fengizt við önnur viðfangsefni,
sem útheimta ró og næði. „Lestu
þá þína bók í þínu horni — fyrir
lokuðu útvarpstækinu og lofaðu
hinum að hlusta, sem það kjósa
heldur“ — kann ofangreindur
greinarhöfundur og hans líkar
að svara til — og ég skal glaður
fallast á það. En það er bara
þetta, sem mér finnst ástæða til
sð vekja á athygli: Það er eins og
eitur í beinum sumra manna aðj
J
eiga nokkurn tíma kyrrláta
stund, útvarpið, grammófónninn
eða bióið er orðið hluti af sjálf-
um þeim. Þeir vilja bókstaflega
ekki né nenna að reyna hið
minnsta til að afla sér sjálfir
dægrastyttingar — það verður að
leggja það allt upp í hendurnar
á þeim. — Með þökk fyrir birt-
inguna. — Litli KIáus“.
Héraðsdómur
í frímerkja-máli.
ÓN Magnússon hefir skrifað
mér á ný og beðið mig að
láta ekki hjá líða að birta nið-
urlagið af bréfi því, sem hann
skrifaði mér áður og birtist. hér
— án niðurlagsins, og var það
af þeirri ástæðu, að ég hafði
birt, ekki fyrir mjög löngu grein
sama efnis. En hvað um það, hér
birti ég samt niðurlagið á um-
ræddu bréfi sem var ein máls-
grein úr héraðsdómi, er uppkveð
inn var í Vestmannaeyjum h. 21.
apríl 1953, þar sem deilt var um
eignarrétt á notuðu frímerki, er
verið hafði á póstávísun, en nið-
urstaða héraðsdómsins var stað-
fest af Hæstarétti 26. apríl s.l.
í héraðsdómnum segir:
19. MGR. 17. gr. póstlaganna
áskilur löggjafinn póststjórn
inni eignarrétt að frímerkjum,
sem límd eru á eyðublöð, sem
póststjórnin þarf að halda, sem
fylgiskjali með bókhaldi sínu. Er
þetta fyililega heimilt og á
einskis manns rétt gengið (letur-
br. bréfritara), þó að viðtakandi
eyðublaðanna sé þar með svift-
ur tækifæri til að hagnýta sér
frímerkin endurgjaldslaust, (let
urbr. bréír.).“
löngu landskunn orðin fyrir tón-
listarstarfsemi sína, en listmennt
un sína Jilaut hún bæði hér við
tónlistarskólann og úti í Berlín
og New York. Hún hefir margoft
komið fram opinberlega, bæði í
úfvarpi og á sjálfstæðum hljóm-
leikum og Reykvíkingum er í
fersku minni ballettinn hcnnar,
ÓJafur Liljurós, sem sýndur var
í Iðnó í fyrravetur, en áður hafði
hún samið annan ballet, „Eld-
inn“, sem færður var upp hér í
Reykjavík á síðasta listamanna-
þingi, árið 1950. Auk þess hefir
hún samið fjölda sönglaga, sem
mörg hafa náð miklum vinsæld-
um.
BYRJAÐI 3JA ÁRA
— Hvenær byrjuðuð þér að
leika á píanó?
— Ég var 3ja ára. Það þótti ekk
ert undursamlegt við það heima,
heJdur þvert á móti sem hver
annar sjálfsagður hlutur. Ættingj
ar mínir í báðar ættir hafa verið
sísyngjandi og spilandi alla tíð, ég
var engin undantekning.
— Hvað ætlið þér að leika fyrir
okkur á þriðjudaginn?
— I fyrsta lagi fjögur moments
musicaux eftir Schubert, síðan
krómatíska fantasíu og fúgu eftir
Bach, síðan Kreisleriana op. 16
eftir Schuman. Það er dásamlegt
verk, og hið lengsta á efnis-
skránni, tekur um 35 mínútur.
Síðast ætJa ég svo að leika Scerzo
í h-moll, marzurka og tvær
études eftir Chopin.
ENGIN ÁSTÆÐA TIL AÐ
BERJA SÉR
— Gefst yður nægilegt tóm til
tónlistariðkana yðar jafnhliða
húsmóðurstarfinu?
— Nægilegt og nægilegt ekki.
Víst gæti ég stundum þegið að
hafa betra næði en það hefir
líka sína kosti að geta alltaf ver-
ið heima við og gripið stundina,
þegar hún gefst frá störfum heim
iJisins til að taka í píanóið. Mér
finnst að minnsta kosti, að við
konurnar höfum enga ástæðu til
að vera að berja okkur yfir því,
hvað illa sé með okkur farið, ég
heJd, að aumingja karlmennirnir
hafi líka sína erfiðleika við að
stríða, þeir þurfa að vinna úti,
við kennslu eða annað á daginn
og taka svo sín eigin verkefni til
viðbótar, þegar heim kemur,
Nei, segir frú Jórunn að lokum,
Jistamaður er alltaf listamaður,
hvort heldur sem er karl eða
kona, tækifærin bjóðast báðum
jafnt.
sib.
Gefa blóð til að mótmæla.
CHICAGO 6. marz: — 35 menn
frá Puerto Rico, sem staddir voru
hér í bæ, gáfu blóð á sjúkrahúsi
til að sýna andúð sína á morðtil-
ræðinu í bandarísku fulltrúadeild
j inni.