Morgunblaðið - 14.09.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. SEPT. 1967
Svetlana Allelujewa á fundi með blaðamönnum:
Faðir minn varð
SVETLANA Allelujewa Stal-
ínsdóttir ræddi nýlega við
nokkra blaðamenn um bókina
sína, sem væntanleg er á mark-
að í október n.k. Voru þeir allir
frá blöðum þeim og tímaritum
sem hafa keypt réttindi til þess
að birta úrdrætti úr bókinni,
en þeir munu byrja að birtast
síðast í þessum mánuði. Hún
skýrði þar frá aðdraganda
þess, að bókin var rituð og
drap á ýmislegt, scm þar kem-
ur fram.
Hún skýrði meðal annars frá
því, sem hafði raunar áður
komið fram, að bókin hefði
verið skrifuð sem bréf tii vin-
ar hennar, er hefði hvatt hana
óspart til þess að skri'fa niður
endurminningar sínar. Hún
kveðst ekki vera rithöfundur
og því hafði sér veitkt erfitt að
finna bók sinni form, en hann
hefði stungið upp á bréfaform-
inu.
Svetlana sagði, að sér fynd-
ist beinlínis fyndið, þegar sagt
væri í blöðum, að bók hennar
væri s'krifuð eins og þar hefðu
verið að verki Tolstoy eða
Turgenev. Því færi svo víðs
fjarri. Hún kvaðst líta á bók-
ina sem ljóðræna frásögn af
atburðum, sem hún hefði vitað
um, lýsingu á fólki, sem hún
hefði þekkt, auk þess sem þar
kæmu fram eigin skoðanir og
skýringar á þessum a'tburðum
og persónum..
Svetianda sagði að meginvið
fangsefni sitt hefði verið for-
eldar hennar og heimili. Fjöl-
skyldan hefði verið vígvöillur
góðs og ills — eins og hún
skildi þau hugtök og eins og
hún vildi, að aðrir skildu þau.
Hið góða í fjölskyldunni sagði
hún hafa komið fram í móður
sinni. Hún reyndi að lýsa
henni og þeim atvikum, er
leiddu hana til sjálfsmorðs.
Jafnvel miq
grunadi hann
um græzku"
Blaðamenn spurðu Svetilönu,
hvort hún myndi glöggt eftir
móður sinni — þar sem hún
hefði nú aðeins verið hálfs
sjöunda árs, er hún lézt. Því
svaraði hún svo til, að 'hún ætti
þótt ung hefði verið, mjög
glöggar og góðar minningar
frá þeim árum, bæði um móður
sína og aðra í fjöls'kyldiunni.
„Heimili okkar var þá gersam-
lega frábrugðið því, sem síðar
varð og mér mjög minnisstætt.
En smám saman var þetta
heimili, sem hún hafði skapað,
lagt í rústir. Móðir mín gerði
margt fyrir mig og bróður
minn — fyrir okkur ölil. Hún
var mjög sterk persóna. Mér er
líka ljóst, að með fráfalli henn-
ar hvarf afl hins góða úr fj öi-
Skyldu okkar. Hið illa sigraði.
Svo voru atburðirnir árin
1037-38. Fjölskyldan var flækt
í þá og margir ættingjar móð-
ur minnar blutu hörmuleg
endalck, sumir voru handtekn-
ir og settir í fangelsi, margir
dóu eða hurfu“.
„En í mínu-m augum“, hélt
Svetlana áfram, „var faðir
minn aldrei fulltrúi hins illa.
Hann var flæktur í marga at-
burði, í stórkostlega valda-
baráttu, sem kom völdunum í
hans hendur; kannski voru það
þessi illu völd, sem sigruðu
ið góða í fjölskyldu okkar. En
ég held ekki, að hann sjálfur
hafi verið ánægður. Á árunum
1930-40 og síðar í heimstyrjöld-
inni og árin eftir hana, síðustu
ár ævi hans, gat ég aldrei séð,
að hann væri hamingjusamur
sigurvegari sem nyti síns mikla
valds, síns háa embættis og
frægðar. Þvert á móti virtist
mér hann maður, sem ’hefði
ekki aðeins náð i allt þetta,
heldur einnig verið fórnarlamb
þess. Hann lagði sjálfan sig í
rústir og á síðustu ævidögun-
um lifði hann hinn fullkom.na
einmanaleika; óhamingjusam-
ur maður, sem varð fyrir von-
brigðum af öllum, sem hann
umgekkst; hann tortryggði þá
og vantreysti þeim — maður
gæti sagt, að hann hafi verið
haldinn ofsóknaræði. Okkur
var þetta öllum ljóst, öllum,
sem umgengust hann, því að
jafnvel mig hafði hann grun-
aða um að vilja sér illt.
Tilgangurinn með bókinni —
bréfin eru nú orðin að bók —
var að sýna þessa þró.un. Ég
hafði engan áhuga á að lýsa
honum sem stjórnmálamanni,
flæktum í valdabaráttu og
stjórnmálaflækjur. Um þá hlið
málsins vita svo margir. Mér
var það kappsmál að lýsa hon-
um sem manni, heimilislífi
hans og fjölskyldu hans, sam-
skip'ium hans við fólkið, sem
stóð honurn næst“.
,peir þola ekki að
50 ára starf hafi
verið unnið fyrir
gýg"
Svetlana kveðst hafa verið
að því spurð, hvers vegna .ún
héldi, að Moskvustjórninni
væri svo illa við bók hennar,
úr því hún fjallaði ekki um
stjórnmál. „Hversvegna telja
þeir, að útkoma bókarinnar
muni á einhvern hátt varpa
skugga á hátíðahöldin vegna
fimmtíu ára afmælis byltingar-
innar? Hversvegna reyna þeir
að tefja fyrir útkomunni eða
kynna bókina í ódýru og röngu
ljósi? Ég held, að aðalái&tæðan
sé sú, að þeim lí'kar ekki, að
einstaklingur, manneskja, láti
í ljós sínar eigin skoðanir á
málunum og taki ákvarðanir
upp á eigin spýtur. Þeir trúa
því ekki enn, að ég hafi yfir-
gefið Sovétríkin af fúsum
vilja, að það hafi ekki verið
samsæri, sem aðrir lögðu á ráð
in um og framikvæmdu. Þeir
trúa ekki á aðrar ráðsta/fanir
en þær, sem einhverjar stofn-
anir eða samtök gera — þeir
trúa ekki á ákvarðanir nema
fleiri en einn séu um að taka
þær. í fimmtíu ár hafa þeir
verið að reyna að láta okkur
öll hugsa á sama hátt, hafa
sömu skoðanirnar, fella okkur
við sömu listina, leita í sama
skáldskapinn, sömu tónlist og
auðvitað sömu stjórnmálaskoð-
un. Og þegar þeir sjá, að hálfr-
ar aldar starf er unnið fyrir
gýg, að menn eiga eittlhvað eft-
ir sjálfir, verða þeir reiðir.
Þeir geta ekki leyft mér, sem
var borin og barnfædd í Rúss-
landi og lærði marxismann, að
hafa eigin skoðanir; geta ekki
fallizt á, að ég hafi sjálif smám
saman myndað mínar eigin
skoðanir. Þeir geta heldur
ekki leyft mér að skrifa mína
eigin bók. Þeir trúa ekki, að ég
hafi g,ert það ein. Þess vegna
taka þeir þessu svona alvar-
lega. í mínum augum er þetta
allt fremur hjákátlegt".
Svetlana skýrði einnig frá
því, að bókin hefði verið skrif-
uð fyrir fjórum árum og vinur
hennar einn hefði vélritað
handritið fyrir hana í þríriti.
Eitt hafði orðið eftir hjá hon-
um í Leningrad, annað hjá vini
hennar í Moskvu. Þriðja ein-
takinu hafði hún haldið og
handritinu sjákfu. Hún hafði
síðan eyðilagt handritið, þegar
réttarhöldin í máili þeirra
Daniels og Syniavskys hófust í
Moskvu og sent þriðja vélritaða
eintakið til vina sinni í Ind-
landi. „Ég vissi ekki, hvers-
vegna ég gerði það. Kannski til
þess að vita það geymt ein-
hversstaðar á öruggum stað. í
Sovétríkjunum hefðu yfirvöld-
in alltaf getað fundið slíkt rit,
tekið það og eyðilagt. Hand-
rit geta horfið skyndilega og
án nökkurra skýringa“.
Svetlana var að því spurð,
hvort hún héldi, að yfirvöldin
hefðu fundið vélrituðu eintök-
in, sem vonu í vörzlu vina henn
ar í Leningrad eða Moskvu.
Ekki kvaðst hún vita, hvað
hún ætti að halda um það, en
að því er hún hefði séð í
„Stern“ — þýzka vikuritinu og
í umsögnum blaða í London
um handritið, sem „Stern“ fékk,
hefði mörgu verið breytt. Þar
hefði verið bætt inn atriðum,
sem hún hefði sjálf aldrei sikrif-
að.
— Hví skyldi Sovétstjórnin
halfa viljað breyta handritinu,
var Svetlana spurð. Hún svar-
aði: „Það veit ég ekki — en
ég gæti trúað, að þeir hafi vilj-
að láta það koma þannig fram,
að það leiddi rök að staðhæfing
um Kosygins um mig, láta það
sanna, að ég væri mjög vond
manneskj a“.
SvetLana var spurð, hverju
hún vildi spá um framtíð lands
síns. Hún kvaðst enginn spá-
maður vera — en sú væri skoð-
un sín, að fimmtíu ára fram-
kvæmd Marxisma og • Lenín-
isma hefði ekki tekizt að gera
þessar lífsskoðanir ríikjandi í
hugum fólksins". Einu sinni
trúðu menn því, að þessi stefna
væri leiðin til mikilli framfara
og þeir fylgdu henni í hrifn-
ingu, en ég held svo sé ekki
lengur. Ég er engin undantekn-
ing, heldur ein af fjölmennri
kynslóð Rússa, sem hafa orðið
fyrir vonbrigðum og loks kom-
izt að raun um, að þessi stefna
er alls ekki rét't, heldur röng.
Hún hafði ekki veitt fólkinu
það, sem það vænti af henni“.
„Beria var slæmur
maður, klókur og
kænn"
Blaðamenn sögðu við Svet-
lönu, að mörgu/m fyndist furðu-
legt, að hún skyldi geta fengið
sig til að fara frá börnum sín-
um. Hún svaraði, að menn
mættu ekki gleyma því, að
börn hennar hefðu ekki verið
nein smábörn. Sonur hennar
væri 22 ára og kvæntur mað-
ur. Venjulega væru börn ekki
heima í föðurhúsum á þeim
aldri. Vissulega hefði það venð
mjög erfiður tími, er hún í Ind-
landi háði baráttu við sjálfa sig
um það, hvort hvertfa skyJdi
heim eða ekki. „Mér fannst ég
ekki geta farið — en hefði ég
farið, hefði það orðið mitt
fyrsta verk að segja mig úr
flokknum og senda síðan bók-
ina mína úr landi til birtingar.
Þetta tvennt held ég, að hefði
verið verra fyrir börnin. HVað
um það, ég gat ekki bxeytt
öðriu vísi“.
— Og eruð þér algerlega viss
um, að þér hafið tekið rétta
ákvörðun? spurðu blaðamenn-
irnir. _
— Ég hef aldrei á ævi minni
verið eins viss um að hafa
gert rétt, svaraði hún. — Mér
kemur ekki til hugar að snúa
aftur til Rússlands meðan þar
ríkir kommúnismi né til nokk-
urs lands, sem býr við það
þjóðskipu'lag.
Blaðamennirnir minntust á
á'hrif Bería á föður hennar, en
í bók sinni ræðir Svetlana um
hin illu á'hrif hans á Stalín.
Hún segist þó aldrei hafa viljað
skella á hann allri sö'k.
— Hvenær kynntist fjölskyld
an Beria? var hún spurð.
— Hann fór að korna fram í
dagsljósið, er á leið þriðja tug
aldarinnar. Móðir mín var
mjög á móti honum, hún var
hrædd við hann og hefði aldrei
leyft honum að koma nærri
okkur, hefði ’hún mátt ráða. En
einhvern veginn var hann
flæktur inn í fjöliskylduná.
Hann þekkti marga ættingja
mína og var alltaf nærri. Allir
voru sammála um, að hann
Húsnæði til leigu
Til leigu um 250 ferm. húsnæði á 3. hæð í húsi við Brautarholt.
Húsnæðið er hentugt fyrir ýmiss konar atvinnustarfsemi. Góð
flutningsaðstaða. Einnig er til leigu 80 ferm. verzlunarhúsnæði
á 1. hæð í sama húsi. Upplýsingar í síma 11940.