Morgunblaðið - 16.12.1973, Blaðsíða 10

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1973
MARGT GERIST A SÆ
Guðjón Vigfússon:
SÝÐUR ÁKEIPUM.
Örn ogÖrl. 1973.
GUÐJÓN Vigfússon segir strax
í upphafi bókar sinnar:
„Þegar ég var að hripa minn-
ingabrotin í stílabækurnar,
reyndi ég að vera ákaflega
hreinskilinn óg segja afdráttar-
laust frá öllum heimskupörum
mfnum, mistökum og afglapa-
hætti, enda hefur slfk hrein-
skílni lengi við mig loðað."
Þessi varnagli er óþarfur.
Guðjón gerist dvíða berorður.
Að vísu hnippir hann hér og
þar í einstaka persónur, mest
ónefndar, en það er þá meira
nöldur en broddur, er undan
kynni að svíða. Guðjón hefur
aldeilis verið á ferðinni um æv-
ina; lengst af farmaður. Þaðer
því i samræmi við breytileik
lífshlaupsms. að kaflar bókar-
innar eru margir, en stuttir.
Höfundur nefnir kaflana með
fyrirsögnum, sem eiga að gefa
til kynna efnið. Stenst það
stundum, en alls ekki alltaf:
kaflaskipti verða ekki alltaf á
samastaðog skipt er um efni.
Guðjón segir fjörlega frá,
ekki yfirmáta skipulega; er að
sínu leyti hreinskilinn, eins og
hann líka segist vera, en gerir
að mínum dómi of mikið að þvf
að afgreiða hlutina með al-
mennum athugasemdum f stað-
ínn fyrir að lýsa á hlutlægan
hátt fólki og fyrirbærum og láta
svo lesandanum eftir að gera
sínar athugasemdir með sjálf-
um sér. Ævisagan hefði að öll-
um líkindum orðið bæði fróð-
legri og læsilegri, ef hann hefði
skrifað um færra, en kafað því
betur ofan í þau mál, sem hann
hefði tekið fyrir, En Guðjón
hefur fremur kosið að tina til
sem allra flest atriði um válk
sitt og réttur á lífsins ólgusjó,
og vitanlega var hann sinn eig-
inn verkstjóri við barninginn
þann. Ilvort tveggja er líka, að
hann hefur margt misvindið
hreppt á úthafinu því og j)á
ekki alltént hirt um að leita
skjóls undirþeim grænuhlíðum
værðar og hvíldar, þar sem þess
hefði hugsanlega verið að
vænta.
Tökum sem dæmi kynni hans
af hjónaböndum. Erþáfyrst að
telja, að foreldrar hans slitu
samvistir, þegar hann var barn
að aldri. Hann ólst því upp með
móður sinni (samt f næsta ná-
grenni við föður sinn), sem ól
önn fyrir honum ein síns liðs;
missti hana svo frumvaxta og
átti þá tæpast nokkurs staðar
höfði að halla. Munu þeir at-
burðir meðal annarra hafa
valdið því, að hann lét berast
um heimshöfin f siglingum
næstu árin. Hann þokast heim á
leið. Kvænist. En það fyrirtæki
hlýtur skjótan endi og þeigi
geðfeldan: „Konan mfn skrif-
aði mér eftir mánuð og sagði
mér, að hún mundi ekki koma
til mín aftur." Hann kvæntist
aftur, og það fer á sömu leið:
„Ólánjð var skollið yfir. Hún
hafði stofnað til nýrra ástar-
kynna við erlendan mann. Ég
varð að fara . . ." Allt er, þegar
þrennt er. Ilann kvænist í
þriðja sinn. Og er þá nema von
hann segi: „Við höfum búið
saman í þrjátíu ár, og ég vona,
að það samband haldist." —
Þetta er hreinskilni. Að öðru
leyti fjölyrðir Guðjón ekki um
þessi mál og á í því efni sam-
merkt við aðra ævisöguritara.
Beztar þykja mér frásagnir
Guðjóns af einstökum eftir-
minnilegum atvikum eins og
frásagan af því, þegar hann —
þá nemandi í Stýrimannaskól-
anum — tók þátt f kappræðu
um bindindismál á móti
nemendum Menntaskólans
og gerði slíka hvín-
andi lukku, að hann var að
lokum borinn á gullstól
úr salnum. Eða frásögnin af
strandi Laxfoss, þar sem fáir
voru að vísu bornir á gullstól,
en þeim mun fleiri á björgunar-
stól. Guðjón segir meiningu
sfna um þann atburð („Þar
fjórmenntu mistök, mikil-
mennska, vanþekking, og
heimska og réðu úrslitum").
Guðjón getur þess, hvað hafi
komiö honum til að skrifa þessa
bók. Hann „dvaldist í sjúkra-
húsinu á Akranesi tvo mánuði
1970. Ég var hress vel, hafði
fótavist og tekið að halla að
jólum. Ég er óvanur að sitja
með hendur i skauti, og áður en
ég vissi eiginlega, hvað ég var
að gera, var ég farinn að hripa
niður í stílabækur ýmislegar
minningar frá liðnum dögum.
Mér fannst þetta létta af mér
leiðindum og hugsaði sem svo,
að skárra væri illt að gera en
ekki neitt."
Svona atvikast það sem sagt
að Guðjón Vigfússon sendir frá
sér sjálfsævisögu, og sannar
Guðjón Vigfússon.
það, að ótrúlegustu duttlungar
örlaganna geta valdið því, að
bók verður til.
Þráttfyrir upprunann eðatil-
efnið er engin spítalalykt af
þessari bók, heldur saltlykt og
tjöruangan. Höfundur er hress
og kátur og lítur fremur björt-
um augum á lffið, sýnist mér.
Og er hvergi banginn, þó tíðum
hafi á móti blásið, brotsjóir
skollið á líffleyi hans og svipti-
vindar forlaganna stundum
sveigt það af þeirri leið, sem
mörkuð hafði verið á sjókorti
vonarinnar.
Erlendur Jónsson.
Sig. Haukur Guðjónsson
skrifar um barna-
og unglingabækur
Leikur
að læra
HVAÐ TIFUR
Uff Löfgrert UMFERÐlNA?
IÐUNN sendir frá sér 4 kver í
þessum flokki nú. Öll eiga þau
það sammerkt, að þeim er ætlað
að hjálpa litlum börnum til skiln-
ings á umhverfi sínu. í því liggur
styrkur þeirra, að um leið og þau
hafa ofan af fyrir barninu, þá
fræða þau það. Slíkt ættu allar
barnabækur aðgera.
Ilöfundur kveranna allra, bæði
mynda og texta, er Ulf Löfgren.
Hann er skemmtilegur teiknari
og þó nokkuð hugmyndaríkur.
Anna Valdimarsdóttirþýðir:
Hvað tefur umferðina?
Litalúðurinn
Hljómsveitin fljúgandi
en Andrés Kristjánsson snarar 1 2
3.
Bæði hafa unnið verk sín vel og
prentun hjá Purnell Sons Limited
er mjög góð.
Bezt finnst mér kverið um töl-
urnar, en ósköp rislág frásögnin
af umferðinni.
Ég sakna stærra leturs, það
hefði aukiðgildi bókannáog mjög
auðvelt að koma því fyrir.
Meira af sliku.
Pétur og
úlfurinn
Höfundur: Sergei
Prokofief.
Myndir: Frans Haaeken.
Þýðing: AldaÆgis.
Setning: Prentstofa G.
Benediktssonar.
Ljðsmyndun texta: Grafík
hf.
Prentuð f A-Þýzkalandi.
Útgefandi: Bókaútgáfan
Saga.
Þetta er stutt saga í myndum og
orðum, ævintýri úr heimi tón-
anna. Ætlazt er til. að fvrst sé
bókin lesin og síðan á tónverkið
hlýtt. Þetta er þvf mjög virðingar-
verð tilraun t.þ.a. leiða börnin
inní undralönd tónanna, og ber að
þakka slíkt framtak.
Textinn er stuttur og gagnorður
og myndirnar snotrar, auðskildar,
sumar fallegar.
Þýðingin er á lípru máli.
G rei n am erk j aset ni ngu m j ög
ábótavant. Slikt ber að harma i
annars mjög svo vandaðri bók. Ég
saknalíka útgáfuárs.
Upplýsingar um höfundinn og
hljóðfærin eru bráðvel gerðar,
bókarprýði.
Meira af slíku. Þarft verk.
Polli-Ég
og allir
hinir
Höfundur: Jónas Jónasson.
Myndir: Ragnar Lár.
Prentun:
Prentsmiðja Setbergs.
Útgefandi: Setberg.
Það er erfitt að átta sig á, að hér
er um frumraun höfundar að
ræða, svo fullmótaður sem hann
kemur fram í þessari bók sinni.
Stílinn leikandi léttur, fágaður,
já, óvenju snjall. Stundum færðu
það á tilfinninguna, við lesturinn,
að höfundur hafi nautn af að sýna
þér leikni sína i meðferð stíl-
bragða, og þá læðist það að þér, að
hann sé að sanna fyrir þér, að
þetta geti hann, eins og svo margt
annað, betur en flestir aðrir. Væri
ég áfram við íslenzkukennslu, þá
veldi ég þessa bók nemendum
mfnum til kennslu í ritleikni.
Þessari staðhæfingu bið ég for-
eldra aðtaka eftir hafi þeir áhuga
á að þjálfa frásagnarlist barna
sinna.
Þetta er unglingabók fremur en
barnabók. Veldur þar mestu, að
Pollí er ekki lengur stuttbuxna
lallinn, heldur strákurinn, sem í
brjósti hins fulltíða manns býr.
Eg á við: I brjóstum okkar flestra
er mynd af óvenju vel gerðum
strák eða stelpu, okkur sjálfum,
draummynd hnoðaðri úr ímynd-
un og dálitlu af staðreyndum.
Polli er glæsilega gerður og
hvergi í hann sparað, enda hefir
faðirinn mikið dálæti á kauða og
þjálfun í að segja frá. Ævintýri
bókarinnar eru rnörg og spenna
hennar mikil. Fáum mun því leið-
ast lesturinn.
Til er, að höfundur lifi sig svo
inni heim Polla, að hann gæti
ekki tungu sinnar og taki að tala
ljótt mál: „Síðan kom glás af fin-
um köllum . . .“ (24). „Svona
fjöldi af fólki" (84), en slíkt eru
algerar undantekningar.
Jónas Jónasson
Myndir Ragnars eru góðar.
Prentun og frágangur útgáf-
unni til sóma, ef prófarkalestur
er undanskilinn. Frábær,
skemmtileg bók. Innileg þökk.
Gréta og
grái
fiskurinn
Höfundar: a. mynda
Jaklien Moerman.
b. sögu
Marietta Vanhalewijn.
Þýðing:
Örnólfur Thorlacius.
Setning:
Prentsmiðjan Oddi hf.
Prentun í Belgíu.
Útgefandi: Iðunn.
Þetta er lítíð kver, ákaflega
fagurt og vel gert. I myndum og
texta er rakin saga fisks, sem
skaparinn hefir gert þannig, að
litli fiskurinn unir hag sfnum illa.
Honum verður það þó til happs,
að hann hittir Grétu og hún færir
honum hamingjuna, gefur lífi
hans gildi.
Ég get vart hugsað mér elsku-
legri bók að rúmstokki barns,
enda margir á sömu skoðun, bók-
in er gefin út f fjölda landa.
Margar myndanna eru venju-
legu fólki listaverk, og í þýðingu
Ömólfs er textinn lipur og léttur.
Hann kann sitt fag.
Kosið hefði ég stafagerðina
stærri, handa stautlæsum, en
kannske hafa tækniatnði f prent-
un bannað slíkt.
Hafi Iðunn kæra þökk fyrir frá-
bæra bók, sem margan mun
gleðja.
Nikki og
Rikki
berjast við
smyglara
Höfundur: EinarLogi.
Prentun: Hilmir hf.
Útgefandi: Hilmir hf.
Hér er greint frá tvíburum, sem
boðið er til dvalar austur á f jörðu.
Þetta eru tápmiklir snáðar og þá
dreymir um karlmannleg ævin-
týr. Höfundur leyfir þeim draumi
að rætast, gefur þeirn tækifæri
t.þ.a. sanna hæfni sína í viðskipt-
um við eiturlyfjasmyglara.
Meðferð efnis er langt frá frurn-
leg, stundum hefir lesandinn það
á tilfinningunni, að hér sé um
beina stælingu að ræða á sögu
eftir Indriða Ulfsson: Fjörðurinn,
feluleikurinn f bátnum, Flugvélin
.. ., en slíkt ætla ég höfundi ekki,
tel þetta tilviljun frekar. Tfma-
skyn höfundar virðist ekki glöggt,
e'g áleit söguna gerast að sumri
til, þó eru hvað eftir annað dregn-
ir upp myrkramyndir.
B(ikin er hlaðin spennu, ég stóð
mig að því að fylgjast með af
áhuga, og það er ég viss um, að
ungir drengir muni gera. Málfar-
ið er mjög þokkalegt, það er eins
og aðeins vanti herzlumuninn á,
að þá nái að teljast gott. Dæmi:
„Þarna var um nóga staði að
ræða, til að Ieika sér, og ef ímynd-
unaraflið var látið vera ineð,
var . . ." (26); „Þegar þeir höfðu
sigltsvona í nokkrar klukkustund
ir, . . ." (108); „Bróðir hans kem-
ur síðar, en hann varð fyrir því
ólám að veikjast, daginn áður en
þeir lögðu af stað." (31). Þegar
höfundur hefir lærzt að varast
slíka hnökra, þá verður vissulega
gaman að fá bók úr hans hendi.
Á bls. 99 er ranglega farið með
gömul og góð orð: „ á meðan
spurði hún þá spjörunum út úr",
slíkt er leiðinlegt, algjör óþarfi.
Prentun er hrein og góð, já,
gerð bókarinnar yfir höfuð, ef ég
undanskil óvandvirkni í afstemm-
ingu á síður (40, 55,104,) og mjög
slakan prófarkalestur.
Spá mín er, að þetta reynist
vinsæl strákasaga.