Morgunblaðið - 16.12.1973, Blaðsíða 18

54 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1973
FÓSTUREYÐ-
INGARSENN
ÚRELTAR
Nokkurra vikna fóstur. Náttúran er ennþá tölvunni fremri. Þegar
við getnaðinn eru eiginieikar litla angans ákveðnir: augn- og
háralitur, andlitsfall, vaxtariag og skaplyndi.
VlSINDAMENN á Vesturlönd-
um stefna nú kappsamlega að
framleiðslu öruggrar efna-
fræðilegrar getnaðarverju án
skaðlegra aukaáhrifa. Fyrir
örfáum vikum var tiikynnt um
getnaðarvarnapillu, sem verkar
í þrjú ár samfleytt.
Framfarirnar á þessu sviði
eru mjög örar, enda miklu til
kostað. Ein afleiðing þeirra er
sú, að loksins er séð fyrir
endann á fóstureyðingum.
Þessari hrottalegu aðferð til
fæðingatakmarkana hefur um
skeið verið beitt meðal þjóða,
sem eiga við örðugleika að etja
vegna fólksf jölgunar.
A síðustu árum hafa nokkur
Evrópulönd og sum fylki
Bandaríkjanna (t.d. New York,
í örvæntingarfullri baráttu við
örbirgðina í Harlem) rýmkað
fóstureyðingalöggjöf sfna til
muna. Frjálsar fóstureyðingar
eru óneitanlega áhrifaríkt vopn
gegn óvelkominni fólksf jölgun.
Þær eru þó svo áberandi og
ruddaleg röskun á gangi
náttúrunnar, að útilokað er, að
þær verði látnar viðgangast til
frambúðar.
Það hefur orðíð hlutskipti nú-
lifandi kynslóða, að uppgötva
bresti siðmenningarinnar. Sið-
menningin og tæknimenningin
hafa rofið bönd nútfmamanns-
ins við náttúruna og ruglað hin
upprunalegu hegðunarmynstur
hans. Það er tímanna tákn, að
um þessar mundir veita þrír
nafntogaðir atferlisfræðingar
viðtöku Nóbelsverðlaunum í
Stokkhólmi. Verk þessara
vísindamanna hafa sýnt okkur
svo gerla, að ekki verður um
villzt, mikilvægi tengslanna
við náttúruna og nauðsyn þess,
að hegðunarmynstur og siðalög-
mál mannsins séu virt.
Mörg þjófélög þverbrjóta í
dag lífslögmál sinna eigin
ÉG HAFÐI upphaflega sam-
band við pröfessor Egon Dicz-
falusy, heimskunnan vfsinda-
mann, sem stjórnað hefur
mikilvægum, fjölþættum til-
raunum með mannsfóstur.
Hann var á förum til útlanda og
vísaði mér þvf til samherja
síns, dr. Lars Boréus. Dr.
Boréus er dósent og yfirlæknir
við Karólinska sjúkrahúsið í
Stokkhólmi, hár, grannur,
einarðlegur og viðkunnanlegur
maður. Ég bað hann að segja
mér af rannsöknum sínum og
tók hann því vel, kvaðst and-
vígur öllu leynimakki í sam-
bandi við fósturtilraunir og
læknisfræðilegar rannsóknir
almennt.
„Ég er sannfærður um, að
opinberar umræður eru
vísindinum í hag," segir dr.
Beréus. „Við verðum að hafa
hugfast, að þessar tilraunir eru
að jafnaði gerðar til að auka
öryggi hinna ófæddu og hindra
fjöldaslys á borð við Thalido-
mid-áfallið. Meðalaneyzla
almennings hefur stóraukizt
síðustu áratugina. Það er nauð-
synlegt að kanna áhrif lyfja,
sem barnshafandi konur nota, á
fóstrin. Markmið tilraunanna
er því oft að tryggja foreldrum
framtíðarinnar frísk og heil-
brigð börn.“
þegna, og árangurinn lætur
ekki á sér standa. Mengun,
streita, sálrænar truflanir,
áfengissýki, eiturlyfjaneyzla,
taugameðalaþamb, unglinga-
vandamál, glæpastarfssemi og
alls konar andfélagsleg fyrir-
brigði eru uppskera nútima-
mannsins.
Það er háttur einstaklinga
með bæklaða siðgæðisvitund,
að telja siðspillingu sína vis-
bendingu frumleika og andlegs
sjálfstæðis. Það erlíka athyglis-
vert, að á öllum tímum virðist
reiðubúinn hópur fólks til að
fagna hverri nýrri tegund
félagslegrar úrkynjunar sem
undursamlegri framför og
tákni aukins umburarlyndis.
Frjálsar fóstureyðingar eru-
samt hvorki félagsleg framför
né tákn mannúðar og um-
burðarlyndis. Þær eru aðeins
ein af þessum blóðugu mis-
tökum nútímamannsins og til
þess fallnar að gera þjóðfélag
hans enn óbyggilegra. Sú fyrir-
litning á lífinu og rétti van-
megnugs einstaklings, sem þær
fela i sér, verður skamma stund
einangrað fyrirbæri. Hún mun
óhjákvæmilega eitra út frá sér
og setja ósýnilegt, en áþreifan-
legt mark sitt á þjóðlífið.
LÆKNISFRÆÐI A
GLAPSTIGUM
Það er ekki ætlun mín að
orðlengja fóstureyðingar sem
slíkar á þessum vettvangi.
Þeim, sem vilja kynna sér
málið til nokkurrar hlítar,
bendi ég á sænska bók, Ratt till
liv (86 bls. Kyrkl. Förb. Bok-
förlag, Göteborg). Þessi bók
var gefin út í fyrra. Höfundur
hennar er fil. lic. Olof Djur-
feldt. Hún er ávöxtur samvinnu
nokkurra lækna, lögfræðinga,
ljósmóður og annarra emb-
ættismanna, svo og Djurfeldts.
Er nokkur von þess, að
læknis- og lyfjafræðin nái slíkri
fullkomnun, að afnema megi
þessar tilraunir, sem óneitan-
lega eru bæði óviðkunnanlegar
og óvinsælar?
„Nei. Það er reynsla allra
fræðigreina, að lausn hvers
vandamáls fæðir af sér fleiri
spurningar. Endanleg þekking
er óhugsandi.
Auðvitað eru þessar tilraunir
á margan hátt óviðkunnan-
legar, en hagsmunir komandi
kynslóða eru í húfi.
Það væri lika algerlega óverj-
andi, ef læknar, lyfja- og lff-
fræðingar gripu ekki þau tæki-
færi, sem gefast, til að auka
þekkingu sína. Fóstureyðingar
eru nú leyfðar í mörgum
löndum. Fóstrin eru þá numin
úr móðurkviði ýmist andvana
eða án lífsvonar. Þetta er stað-
reynd, afleiðing ákvörðunar
löglegra stjórnvalda við-
komandi landa. Vísindamaður-
inn ræður engu þar um, en það
er ótvfræð skylda hans að nota
þau tækifæri, sem fóstur-
eyðingarnar gefa, í þágu
vísindagreinar sinnar."
Dugir ekki að gera tilraunir á
dýrum og dýrafóstrum?
„Nei, því miður. Dýr eru
notuð eftir megni, en það hefur
sín takmörk. Ólíkar lífverur
Þar eru raktar röksemdir
með og móti fóstureyðingum,
greinar og ræddar á skynsam-
legan hátt. Þó að bókin sé
samin af fagmönnum, er hún
auðlesin og aðgengileg, enda
ætluð leikmönnum.
1 4. kafla eru meðal annars
birtar skýrslur frá skurðstof-
unni. Þar segir læknir einn, dr.
Esselius að nafni, frá fóstureyð-
ingu, sem hún tók þátt í.
Fóstrið kom lifandi úr móður-
kviðnum, og olli það nokkru
fumi hjá læknaliðinu. Dr.
Esselius, sem er kristinnar
trúar, þreif fóstrið í fátinu og
skírði það skemmri skírn undir
krananum áður en því var
slengt í ruslakörfuna — kyn-
legur fundur kristindóms og
læknisfræði.
Einnig segir Ijósmóðir
nokkur frá atvikum á námsferli
sínum. Lifandi fóstur, rúmlega
30 sentímetra langt, var numið
úr móðurkviði og fleygt í sér-
stakan ísskáp, til að deyja þar
drottni s/num. Þegar fóstrið var
tekið úr ískápnum eftir klukku-
tíma, var það enn með lífs-
marki. Hin eðlisbundnu tauga-
viðbrögð voru enn starfandi.
bregðast ekki eins við hinum
ýmsu efnasamböndum. Auk
þess eru líffæri mannsins oft
viðkvæmari en dýranna.“
Er nauðsynlegt að halda
fóstrunum lifandi meðan á til-
raununum stendur?
„Þegar líkaminn á sér enga
lífsvon er þetta varla rétt orða-
lag. Hitt er sanni nær, að dauð-
inn sé tafinn.
Landamæri lífs og dauða eru
heldur engin skörp lína. Líf-
færin deyja alls ekki öll í einu.
Sum lifa um stund eftir að heil-
inn hættir að starfa.
Oftast er um að ræða tilraun
á ákveðnu líffæri, sem þá er
jafnvel skorið úr fóstrinu. Það
verður til dæmis aðathuga hve
hratt og í hve ríkum mæli lifrin
eyðir skaðlegum efnum, sem
berast með blóði móðurinnar.
Lifrin er nefnilega eins konar
efnafræðistofa líkamans. Þar
eru skaðleg efnasambönd brot-
in niðurogsíðanskolaðburt úr
líkamanum. Rannsaka þarf,
hvaða lyf, sem móðirin notar,
lifur fóstursins ræður ekki við
eða ekki nægilega fljótt."
Nú birtir Washington Post,
15 apríl 1973, ítarlega grein um
fósturtilraunir. Þar skýra nafn-
greindir bandarískir læknar
frá því, að vegna andstöðu
bandarískra yfirvalda gegn
Þegar ljósmóðirin tróð því ofan
í ruslapoka til að brenna ásamt
öðru drasli greip önnur litla
höndin traustataki um fingur
hennar — eins og hinzta
neyðaróp á hjálp.
Það má auðvitað til sanns
vegar færa, að ekki skipti
sköpum, hvort fóstrið er
numið úr móðurkviði Iifandi
eða dautt. Þessi hráslagalegu
tilvik gefa þó sanna og raun-
hæfa mynd af fóstureyðing-
unni, þegar búið er að skralla
utan af kjarna málsins þetta
gamalkunna blaður um rétt
konunnar yfir eigin líkama,
lagakjaftæðið og aðrar
vitsmunalegar hártoganir.
Mér er ekki kunnugt um að
fóstureyðingum hafi verið gerð
haldgóð skil í islenzku riti.
Læknaneminn, 2. tbl. 1973,
birtir að visu nokkrar greinar
um málið, en þær eru því miður
einski virði. Greinaflokkurinn í
heild er dæmigerð hrákasmíð,
þessum tilraunum, neyðist þeir
til að skjótast öðru hvoru til
Skandinavíu, þar sem þeir fái
lifandi fóstur til umráða fyrir-
hafnarlaust. Hvað er hæft í
þessu?
„Ég býst við að þetta sé eitt-
hvað orðum aukið, og eigi þá
heldur við um Finnland en Sví-
þjóð. Hjá okkur er nú litið
framboð á lifandi fóstrum.
Flestar fóstureyðingar eru
framdar þannig, að fóstrin
koma andvana úr móðurkviði.
Þess ber einnig að gæta, að
siðgæðisnefnd læknastéttar-
innar, sem hefur umsjón með
opinberum fjárveitingum til
læknisfræðilegra rannsókna,
leggst gegn tilraunum, þar sem
fóstrinu er haldið lifandi. Að
vísu hefur nefndin ekki að-
stöðu til að fylgjast með rann-
sóknum, sem eru studdar fjár-
hagslega af erlendum aðilum.
Þarna er smuga fyrir óprúttna
aðila."
Þeir, sem vilja kynna sér
þetta mál nánar, ættu að útvega
sér eintak af Washington Post,
15. apríl. Þar eru meðal annars
lýsingar nafngreindra lækna á
tilraunum sínum. Greinin f
heild gefur hugmynd um það
andrúmsloft, sem er yfir þess-
um rannsóknum.
svo ruglingsleg og yfirborðs-
kennd að furðu sætir. And-
styggilegur sadistahúmor höf-
undanna gerir greinarnar
hálfuverri aflestrar en ella.
FÖSTUREYÐINGAR
HVERFA ÚR
SÖGUNNI
Frá alþjóðlegri ráðstefnu í
Brighton um getnaðarvarnir
bárust alveg nýlega mjög upp-
örvandi fréttir. Þar segir af
spánnýrri pillu, sem verkar í
þrjú ár samfleytt. Ég hef ekki
enn séð opinbera skýrslu um
þessa nýjung, en prófessor
Diczfalusy (sjá 1. grein og við-
tal við dr. Boréus) telur, að
þarna muni vísað til rannsókna
á svonefndum getnaðar-
hindrandi steróídum. Lítið
plasthylki með þessum efna-
samböndum er grætt undir
húðina á handlegg eða þjó-
hnöppun.Steróídin seytla síðan
í jöfnum straumi út í blóðið.
Þessar tilraunir hafa verið
gerðar á vegum Population
Council í New York. Vísinda-
mennirnir tilkynna, að aðferð
þeirra verði tilbúin til almennr-
ar notkunar 1978, þ.e.a.s. eftir 5
ár. Diczfalusy prófessor kveðst
einnig telja þessa áætlun raun-
hæfa.
Svipaðar rannsóknir eru nú
stundaðar víða um heim. Mark-
miðið er örugg, efnafræðileg
getnaðarverja án skaðlegra
aukaáhrifa. Framfarirnar eru
örar, enda hvergi til sparað.
Mikið er í húfi, því að fólks-
fjölgunarvandamálið ógnar eða
íþyngir nú þegar mörgum þjóð-
um. Frjálsar fóstureyðingar er
algerlega óviðunandi lausn á
þeim vanda.
Mér hefur borizt eintak af
stofnunarblaði Söder-sjúkra-
hússins í Stokkhólmi. Þar
skrifar kvenlæknir einn, A. Sza-
bolcs, snaggaralega grein um
þetta mál. Hann leggur áherzlu
á, að fóstureyðingar séu engin
frambúðarlausn, heldur beri að
efla notkun getnaðarvarna.
Getnaðarvarnir muni innan
skamms tíma leysa fóstur-
eyðingarnar af hólmi. Einnig
sýnir hann fram á, að frjálsar
fóstureyðingar hindri eðlilega
útbreiðslu getnaðarvarna.
Það er því ljóst, að frjálsar
fóstureyðingar eru aðeins milli-
bilsástand í sögu mannkynsins.
Vfsindin eiga stutt í land með
aðferðir, sem eru í senn
öruggar, skaðlausar og lítt áber-
andi — pilla sem verkar árum
saman hefur auðsæja kosti
fram yfir daglegt pilluát.
Fóstureyðingar munu þá
hverfa úr sögunni sjálfkrafa.
Það verður að teljast hæpið,
að fólksaukning sé slikur
aðsteðjandi háski íslenzku þjóð-
inni, að rýmka verði fóstur-
eyðingalöggjöfina í snatri, í
stað þess að hinkra við og leyfa
nútímavísindum að leysa vand-
ann.
Baldur Hermannsson >;
FÓLK OG VÍSINDI
„I þágu komandi kynslóða
Samtal við dr. Lars Boréus um fósturtilraunir