Morgunblaðið - 16.12.1973, Blaðsíða 14

50
HELGI KRISTJÁNSSON, ÓLAFSVÍK:
Landbúnaðarráðherra hefir
lagl fram á Alþin{>i frumvarp til
jarðalaga. 1. grein þessa frum-
varps hljóðar svo:
..Tilgangur laga þessara er að
trvggja, að nýting lands utan
skipulagðra þéttbýlissvæða sé
eðlileg og hagkvæm frá þjöð-
félagslegu sjónarnnði og að
eignarráð á landi og búseta á jörð-
um sé í samræmi við hagsmuni
sveitarfélaga og þeirra. sem land-
búnað stunda."
1 alhugasemdum. sem fylgja
frúmvarpinu, segir um 1. grein:
„A undanförnum árum hefir
eftirspurn eftir landi til annarra
nolaien landbúnaðar farið stór-
vaxandi. Einkum hafa jarðir ver-
ið keyptar háu verði. þar sem góð
aðstaða er lil að setja niður
sumarbústaði. eða eftirsóknar-
verð hlunnindi fvlgja jörðum. svo
sem veiði. Verð slíkra jarða er
þegar orðið svo hátl. að sjaldnast
er viðráðanlegt fyrir bændur að
kaupa þær, og reynist oft full-
erfitl fyrir sveitafélög, þrátl fyrir
að þau eiga lögboðinn forkaups-
rétt."
Síðarf athugasemdum segir:
„Lögum þessum er m.a. ætlað
að veita byggðarlögunum meira
áhrifavald í þessu efni, styrkja
aðstöðu bænda. bændaefna og
sveitarfélaga til jarðakaupa.
skapa aðstöðu til að fylgjast með
öllum ráðstöfunum fasteigna og
fasleignaréttinda ulan skipu-
lagðra þéttbýlissvæða og hafa
áhrif á verðlag þeirra."
Það er vissulega rétt. að á
undanförnuin árum hefur eftir-
spurn eftir jiirðum farið vaxandi
og verð þeirra stigið. einkum ef í
hlut eiga jarðir, sem hafa til að
bera einhvers konar hlunnindi.
Flestir bændur hafa líka gert
mikið til að auka verðgildi jarða
sinna. t.d. með þvf að stuðla að
ræktun veiðivatna o.m.fl. Verð á
veiðileyfum hefur farið mjög
vaxandí síðuslu ár. einkum eftir
að útlendingar tóku í auknurn
mælí að leita eftir kaupum á
veiðileyfum.
Arlega bætast við tugir
kílómetra rennandi vatns. sem
kemst í tölu laxveiðiáa. Þeim jörð-
um fjölgar þvf örl. sem þessi
hlunnindi eiga.
Kn „fleira er matur en feitt
ket". \ú orðið má telja lil
hlunninda ýnisa kosti jarða. sem
áður þóttu ekki umtalsverðir.
Má þar nefna t.d. ef um sér-
stæða náttúrufegurð er að ræða
og góða aðstöðu til útivistar, að-
stöðu til beitar og vörzlu hrossa
með bliðsjón af aukinni hrosseigll
þéttbýlismanna. mögúleika til
fiskiræktar. þó veiði sé ekki fyrir
hendi eins og er. Einnig má nefna
malartekjú með tilliti til
blöndunáraðstöðu f.vrir olíumöl,
og margt fleira mætti telja. En á
þessu má svo sjá, að allflestar
jarðir landsins eiga einhvers
konar hlunnindi. Þegar svo þess-
ar jarðir eru boðnar til kaups, eru
það eðlilega margir, sem vilja
eignast þær, og verð jarðanna
stfgur. Það hefur þá oft orðið svo,
að sveitarfélögin hafa afsalað sér
forkaupsréttinum og aðrir aðilar
keypt. oft við háu verði.
Eg er þeirrar skóðunar, að oft
hafi forsvarsmenn sveitarfélag-
anna verið of fljótir á sér að gefa
kaupin eftír og lálið undir höfuð
leggjast að kanna möguleikana á
að komast yfir fjármagn og
kannski vanmetið verðgildi jarð-
arinnar og þörf sveitarfélagsins á
að hafa umráðarétt hennar. Dærni
eru til um það, að slór sveitar-
félög hafi fyrir fáeinum árum átt
kost á að kaupa við skaplegu verði
land, sem í dag er orðið marg-
ntilljóna virði og sveitarfélagið
hafi nú æpandi þörf fyrir not
landsins. Það er svo rétt, að ntörg
sveitarfélög, einkum hin smærri.
eru alveg vanmegnug að kaupa
háu verði. e.t.v. hverja jörðina
eftir aðra. En mig langar til að
benda á tvær leiðir. sem e.t.v.
hefðu verið færar í þessum tilvik-
um.
A þaðeinkum við, ef lilunningi
hafa verið ntikil, svo sem veiði.
1. Sveitarfélagið tæki rétt sinn
til aðganga inn f hæsta boð. Leig-
ði síðan hlunnindin til margra ára
og tæki m.a. þannig fjármagn til
kaupanna.
2. Sveilafélagið neytti forkaups-
réttar, gengi í eignarfélag um
jörðina með t.d. hæslbjóðanda.
Sveitarfélagið ætti yfir 50% , hinn
aðilinn legði fram f.vrstu
greiðslur, en nyti í staðinn tfroa-
bundinna yfirráða hlunninda.
A þennan hátl tel ég, að fátæk
sveitarfélög hefðu getað notfært
sér fjármagn. sem aðrir aðilar
gætu lagt fram. Nokkurra ára af-
sal hlunninda eru aukaatriði,
þegar framtfð sveitarfélags á í
hlut.
Þessu frumvarpi til jarðalaga
ef ætlað að tryggja hagsmuni
sveitarfélaganna í þessum efnum
svo og þeirra, sem Iandbúnað
stunda. Ráðgert er aðsetja á stofn
í hverri sýslu þriggja manna
„byggðaráð", sem fylgjast á með
framkvæmd laganna og hafa í því
mikið vald með Búnaðarfélag
Islands og landbúnaðarráðherra
að bakhjarli.
Óska
bændur
eftir
verm:
Þarna er verið að taka frá
sveitarfélögunum vald til að
fjalla um eigin málefni og draga
það vald í hendur þriggja manna
miðstjórnar í hverri sýslu. Var
einhver að tala um dreifingu
valdsins og færa það út í sveitar-
félögin?
Það verður þó að viðurkennast.
að e.t.v. er svona eftirlitsstöð
nauðs.vnleg að mörgu leyti, þó að
hugmyndin sé ekki að öllu le.vti
geðfelld. Og þá helzt með hliðsjón
af því, að forsvarsmenn sveitar-
félaga hafa f mörgum tilvikum, að
mínu viti, ekki reynzt þeirn vanda
vaxnir aðgæta hagsmuna sveitar-
félagsins í þessum efnum.
í 1. grein frumvarpsins segir,
að tilgangur laganna sé að
tryggja nýtingu lands og eignar-
ráð þess sé f samræmi við hags-
muni sveitarfélaga og þeirra, sem
landbúnað stunda.
i athugasemdum við 1. grein er
svo talað um. að yfir vofj „óeðlileg
verðhækkun lands", og einnig, að
lögunum sé ætlað að „fylgjast
með öllum ráðstöfunum fasteigna
og fasteignaréttinda utan skipu-
lagðra þéttbýlissvæða og hafa
áhrif á verðlag þeirra". Sem
betur fer er það nú svo, að flestir
þeir, sem landbúnað stunda, búa
á eigin jörðum. Oft fer þannig, að
þegar bændur eldast og verða
að hætta búskap, þá hafa þeir
enga til að taka viðbúi, neyðasttil
að selja jörðina og flytja í þétt-
foýlið. Nú er hægt að spyrja: Er
þessum nýju lögurn ætlað að
tryggja hagsmuni þessara bænda
með því að hafa þannig áhrif á
verðlag jarða þeirra, að þeir eigi
þess kost að korna sér sæmilega
f.vrir í þéttbýlinu?
Svarið verður nei. Það undar-
lega gerist, að Iögunum er ætlað
að halda verði jarða niðri.
Bændur mega streitast við að
auka verðgildi jarða sinna með
ýmsum hætti, en svo koma lögin
og fyrirskipa lægra verð við sölu.
Er þetta hvetjandi fyrir bænd-
ur, sem búa á eigin jörð?
Svari hversem vill.
Undanfarin ár hefur verðlag á
jörðum verið þannig, að menn
sem hætta búskap og selja
jarðirnar hafa gengið frá þeirn
þokkalega byggðum og með því að
láta með þeim áhöfn og vélar hafa
þeir kannski við illan leik komizt
yfir kjallarafbúð í Reykjavfk.
Mátti þetta ekki breytast? Ætla
f orsvarsmenn frumvarpsins
kannski að tryggja það með ein-
hverjum ráðuni, að þeir, sem
þurfa að selja jarðir sínar njóti
lagaverndar til að komast yfir
íbúð í þéttbýli á viðráðanlegu
verði, eftir að hin væntanlegu
jarðalög hafa gert þeim að selja
ríkinu jarðirnar við matsverði?
Það þótti hér áður góður
bændasiður að sjá til þess, að
vagnhestarnir ættu ekki slæma
elli að lokinni þjónustu. Ég fæ
ekki séð, að höfundar þessa frurn-
varps hafi verið minnugir þess
við samningu frumvarpsins.
Meira að segja sjálfur búnaðar-
málastjóri lét f ræðu, sem hann
hélt í fyrravetur, hnjóðsyrði falla
f garð þeirra bænda, sem hafa
orðið að taka þann kost að selja
jörð sína hæstbjóðanda án tillits
til þess, hvort kaupandi ætlaði að
búa sjálfur eða ekki. Sú ræða
búnaðarmálastjóra er hin eina,
sem ég hef ekki getað fellt mig
við af öllu því, sent sá ágæti gáfu-
maður hefur látið frá sér fara.
Búnaðarmálastjöri veit það rnæta-
vel, að í þessum tilvikum veitír
bændunum ekki af háu verði fyr-
ir jarðir sínar til þess að geta
keypt sér íbúð. Jörðin, gögn henn-
ar og gæði, er í flestum tilvikum
hið eina, sem þessir bændur hafa
til þess að kaupa íbúðina fyrir.
Því miður hef ég ekki orðið var
við. að tekinn hafi verið upp i
fjölmiðlum hanzkinn fyrir þessa
menn.
Það verður svo að segja eins og
er, að mér þykir það koma úr
hörðustu átl, að ráðherra flokks,
sem telur sig málsvara Ijænda,
skuli bera frarn í formi lagafrum-
varps dulbúna verðstöðvun á
eignir bænda á sama tíma og
hann í öðru ráðuneyti á i ofsa-
fengnari glímu við hinn illfræga
verðbólgudraug en áður hefur
þekkzt og húseignir þéttbýlis-
manna svífa upp í verði. Þar
„heggur sá er hlífa sk-yldi".
10. grein frumvarpsins hljóðar
svo:
„Nú neitar byggðaráð að' sam-
þykkja áformaða sölu fasteignar
og ráðuneytið staðfestir þá
ákvörðun. Getur þá eigandi eða
umráðamaður eignarinnar gert
kröfu til þess, að ríkissjóður
kaupi eign þá, sem hann vildi láta
af hendi. Náist ekki samkomulag
um verð, skal mat dómkvaddra
manna ráða."
Ég fáe ekki betur séð, en að ef
hinum ýmsu ákvæðum þessa laga-
frumvarps verður fylgt fast eftir,
verði svo komið eftir fáein ár, að
fjöldi góðra jarða verði kominn í
eigu ríkisins og það á matsverði.
Væri nú ekki hreinlegra f.vrir
forsvarsmenn þessa frumvarps að
ganga til fulls á móts við óskir
Alþýðuflokksmanna og annarra
sósíalista um það, að ríkið yfirtaki
jarðir allar og lendur á mats-
verði?
Ég man ekki betur en að
Búnaðarþing lýsti sig mótfallið
tillögu Alþýðuflokksins frá I
fyrravetur, sem hneig í þessa átt.
Það er ekki nema stigsmunur á
þessunt hugmyndum ajð mínu viti.
I þessu sambandi langar mig til
að geta þess, að hér á Snæfells-
nesi er mikill fjöldi jarða i eigu
ríkisins. Ég fæ ekki betur séð en
að nýting þeirra og umsjón öll
standí verulega að baki þeirra,
sem eru í eigu bændanna sjálfra,
þegar á heildina er litið. Einka-
eignin virðist ópinberri eigu ög
umsjá frernri á því sviði sem og
reyndar flestum öðrum.
Eg tel, að ýinis ákvæði þessa
frumvarps beini stefnunni íöfuga
átt við hið æskilega. Með því að
halda jarðarverði niðri eins og
boðað er með frumvarpinu er
verið að draga úr mönnum með að
auka verðgildi jarða sinna. Það
hlýtur að vera bændum keppi-
kefli, að jarðir þeirra séu f háu
verði. Annað fæ ég ekki skilið. Til
þess svo að tryggja, að jarðir verði
ekki lagðar í eyði ber að beita
ströngum ákvæðum um ábúð og
nýtingu og gera hlut ábúandans
sem mestan. Þá missa sveitar-
félögin ekki af neinu.
Að lokunt: Þetta frumvarp til
jarðalaga hefir einnig ýmsa kosti,
sem ég hef ekki drepið á hér, en
ókostirnir eru stórir og stærstur
sá, að ég fæ ekki betur séð, en að
útkoman verði öfug við tilgang-
inn. bændur lattir en ekki hvattir.
Eg leyfi mér að spá því, að verði
frumvarp þetta samþykkt
óbreytt, muni ekki ntörg ár liða
þar til bændur og forsvarsmenn
þeirra fái óþyrmilega á kenna á
ókostum þess.
íslenzkur landbúnaður
þarfnast ekki sósialisma.
Helgi Kristjánsson.
Ölafsvík.
GÖÐ
GJÖF
DYMO ER ALLTAF
GAGNLEG GJÖF
DYMO leturtækin eru fyrir alla
og eru notuð allt árið. Þér
þrykkið stöfum á sjálflimandi
DYMO leturborða og merkið
sðan hvað sem yður sýnist.
Þér komið reglu á hlutina með
DYMO.
DYMO
■(YKJAYIK
ÞÖRHF
K SKÓLAVÖROUSTÍG 25
Sjálfvirki ofnkraninn
Ný gerö - öruggur-einfaldur- smekklegur
Kraninn meö innbyggt þermóstat er hvildarlaust á
verói um þægindi heimilisins, nótt og dag afstýrir hann
óþarfa eyöslu og gætir þess, aö hitinn sé jafn og
eólilegur, þvi aó hann stillir sig sjálfur án afláts eftir
hitastigi loftsins í herberginu. Fyrir tilstilli hans þurfið
þér aldrei að kviöa óvæntri upphæð á reikningnum, né
þjást til skiptis af óviöráöanlegum hita og kulda i eigin
ibúö, af þvi að gleymdist aö stilla krana eöa enginn var
til aö vaka yfir honum.
Samband íslenzkra samvinnufélaga
Innflutningsdeild
Sambandshúsiö Rvik sími 17080
£■
7
E
I
ó?
■X
?
I
I