Morgunblaðið - 16.12.1973, Blaðsíða 16

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1973
Aslaug Gunnlaugsdóttir
gengni við hann verður að vera
b.vggð á mikilli aðgát og þeirri
þekkingu, sem fáanleg er. Það er
ekki fyrst nú, sem þess hefur
þurft, heldur hitt, að framför til
alls er æskileg.
Erfitt hlýtur það að vera fyrir
unglinga, sem koma úr nútfma
frelsi og eftirlæti, að taka allt í
einu á sig foreldraskyldur og
bjarga sér sjálfir og rata réttar
leiðir. Við, sem eldri erum, hljót-
unt að muna það, að til ntargra
hluta þurfti að ýta við skilningi
okkar, sem unglingshátturinn
áttaði sig ekki á og tók ekki eftir
af sjálfsdáðum. Holl ráð, sem þá
voru gefin, festust oft í minni.
An'ðandi leiðbeiningar eiga
ekki að konia of seint, því re.vnsl-
an er oft of dýru verði keypt.
Þeir, sem velviljaðir eru mann-
legu lífi í fagurri m.vnd, ættu að
leggja þarna lið, í framhaldi af
því, sem þegar er gert. Enginn má
heldur vera svo sjálfb.vrgingsleg-
ur að viðurkenna ekki, að hver og
einn þarf annarra við. Ævintýrið
um Velvakanda og bræður hans
er gott dæmi um, að mannfólkið
er ekki alveg eins að eðlisgerð
Almenn fræðsla
um uppeldismál
þarf að vera á
skyldunámsstigi
Almenn fræðsla um uppeldis-
mál er nauðsynleg, af því að hún
hlýtur að vera spor í þá réttu átt,
að styrk undirstaða sé lögð að
hamingju einstaklingsins.
Það eru vitanlega foreldrarnir,
sem fyrst bera ábyrgð á börnum
sínum. Foreldraeðlið hlýtur að
vera samt viðsig, en foreldrar eru
nú oft rnjög ungir og þar með
óre.vndir. Þjóðarhættir eru ört að
breytast, og ný vandamál að koma
tíl sögunnar, einkurn í þéttbýlinu,
sem óðf luga vex.
Þui'fa þykir sérmenntun til
þess að ala búpening til gagns og
sóma, því skyldi ekki þurfa sér-
menntun til þess að ala upp börn,
sem gera þarf hraust á likama og
sál; að hugsandi verum og góðum
mönnum? Mörg eru þau atriði,
sem til uppeldis teljast og vitað er
unt að þarfnast þekkingar um-
fram það, sem almenningur gerir
sér ljósl f fljíitu bragði.
Mannsefnið þarf að verða að
manni. í víðustu merkinu þess
orðs. Undirstaða er lögð að þvf
meðan börnin eru ung og með
foreldrum sínum, eða teljast það
flesl. Það er fram að skólagöngu-
aldri. Abyrgð heimilis er rnikil og
því ástæða til að vanda vel til
þess. og líka að þakka það, sem
vel er þar gert. Gott heimili er
ómetanlega míkils virði. Það er í
flestum tilvikum sá hlýi reitur,
sem erfitt er að finna annars stað-
ar. Gott getur oft orðið betra. I
rniirg horn er að líta hjá þeim,
sem stofna heimili. Ilraðinn
kallar á margt í einu, sem getur
komið niður á börnunum. Þau eru
þó okkar bezta gjöf. Það. sem rétt
og vel er fyrir þau gert, er ekki á
glæ kastað. Gott barn er til gleði,
en mísheppnað barn getur valdið
sér og ö.ðrum ösegjanlegum sorg-
um. Mörg glappaskot má fyrir-
byggja með þekkingu. Foreldrum
og foreldraefnunt þarf að vera
það fyllilega Ijósl. að þeirra er að
leggja grunn að örlögum barna
sinna.
Það hefur alltaf þurft að læra
til verka og venjast þeirn. Þetta er
tni talið sjálfsagt á ýmsunt svið-
um. En hér má líta á það, að verið
er með mannshugann i mótun.
Þennan dýrmæta hlut, ef svo
mætti að orði kveða, sem er upp-
spretta svo margs á jarðríki. Um-
og þarf að hjálpast að. Það
þarf enn þá Velvakanda til
þess að sjá, Velsporrekjanda
til þess að rata rétta leið og
Velbergklifranda til þess að
ná settu marki. Mikið þurfti
þar, til þess að frelsa kóngs-
dóttur úr tröllahöndum og dimm-
um helli. Hvers þarf mannfólk
nú? „IIi nn vitri hlýðir á og eykur
lærdóm sinn." Það ætti að vera
keppikefli fólks að verða sér úti
um það, sem má nema unt
uppeldismál á allan hátt. Slíkt er
mjög æskilegl. I þessu felst ekki
vantraust á ungu fólki. Það er
hvorki gáfaðra né heimskara en
aðrir aldursflokkar, en það er
bara svo ungt, þegar það hefur
börn á sínum snærum. Það er
skyldað tíl langs alþýðunáms, sem
vonandi verður því til góðs
gengis. Þá finnst mér ekki ósann-
gjarnt að bera fram þá ósk, að
undirbúningur undir foreldra-
starf verði skyldunám á grunn
skólastigi, svo fast verði undir
fæti og enginn sleppi við það.
Tekið skal fram, að mjög margt
er gert af hálfu þess opinbera,
sem er þakka vert. Skal lauslega
vikið að nokkru, til lítillegra
athugana.
1. í sumurn skólum eru uppeldis-
mál tekin til meðferðar.
2. Fyrirlestrar eru fluttir í fjöl-
miðlum.
3. Sálfræðingar og félagsmálaráð-
gjafar starfa á ýmsan hátt.
4. Barnaverndarþjónusta og ung-
barnavernd er veitt t.d. í Reykja-
vík.
Til eru hæli fyrir vangefin börn
og hæli fyrir taugaveikluð börn.
í Kennaraskóla íslands hefur
frá upphafi verið kennd sálfræði
og uppeldisfræði. Fram eftir ár-
urn var skólatimi þar stuttur, en
það bætti nokkuð upp, að
kennaralið var framúrskarandi
gott. Löngu síðar, eða tiltölulega
fyrir skömmu, var uppeldisfræði-
kennsla tekin til nteðferðar f
k ven naskól u m, h úsmæðraskól tt m
og fóslruskóla. Þetta var inikils
vert skref.
Á það ber vandlega að líta, að
fyrir utan þessa skóla verður
fjöldi fólks, sem fer allt aðrar
leiðir í námi. Þelta fólk eru for-
eldraefni líka og þött það sé af
góðum manngerðum, er fullvíst,
að mennt er máttur til þessara
hluta eins og annarra.
Erindaflutningur um uppeldis-
mál i fjölmiðlum er þakka verður.
Hann ætti að stórauka og hafa á
reglubundinn hátt, því alltaf
verða einhverjir, sem hlusta og
taka þarft efni frarn yfir stríðs-
myndir. Galli er samt sá, að
erindaflutningur hér að lútandi
fer framhjá fjölda mörgum, af
ýmsum ástæðum. Meira að segja
þeim, sem mjög svo gjarnan vilja
hlusta, hvað þá heldur þeim, sem
finnst að þeir þurfi þess ekki
með. Eru það ekki helzt þeir, sem
þurfa á því aðhalda að hlusta?
Sálfræði og félagsmálaþjónusta
er ntikils virði. Ilugboð mitt er, að
stundum sé hennar ekki leitað í
þörf, eða þá of seint. Einnig, ef
barn er sent til sálfræðings úr
sveit, að þá verði sú þjónusta í
hálfgerðum rnolum vegna erfið-
leika t.d. ef tregða foreldra er
fyrir hendi eða vöntun á því, að
barn komi nógu oft. Þessi
þjónusta er þó. þegar á allt er
litið, mjög góðra gjalda verð.
Barnaverndarnefndir vinna
þarft verk, en þær eiga oft erfitt
uppdráttar og geta ekki verið alls
staðar nálægar. Ungbarnavernd
er mikils virði. En barnið er leng-
ur lítið barn en meðan hennar
nýtur við. Þótt vel sé gert verða
oftast einhverjar eyður og böndin
berast til þeirra, sem skyldan býð-
ur að reyna að fylla f þær.
„Byrgja þarf brunninn áður en
barnið er dottið ofan í hann."
Ljóst er, að fræðsla í uppeldis-
málum þarf að vera á skyldu-
námsstigi, ef hún á að ná til allra,
eins og þörf er á, enda ekki of
fljótt, því að unglingarnir, sem
sitja yfir brotabrota reikningi í
dag eiga örstutt í önnur brota-
brot, sem ekki verða umflúin, en
eru sízt þýðingarminni eðaléttari.
Staðreynd er, að það er stuttur
tími frá því, að telpur eru með
brúðuvagninn og þar til þær eru
komnar með barnavagninn sinn.
Mörg dæmi eru unt fimmtán ára
mæður og þar í kring.
Gott er, að til séu hæli fyrir
taugaveikluð börn, fyrst þeirra
þarf nteð. Kannski yrðu þó færri,
sem þyrftu á þeim að halda, ef
skilningur væri fyrir hendi á
þeim vanda, sem hrjáir í hraða
nútímans, hávaða og stórbreyttu
umhverfi. Lfðandi stund er oft
fljót að hverfa, en hún getur skil-
i ð eftir furðu stór spor,
Eins og áður er sagt eru for-
eldrarnir fyrstu verndarar barna
sinna. Aðstaða barnanna er að-
staða lítilmagnans, sem á til engra
að flýja ef foreldrarnir bregðast
ekki rétt við barnaskapnum
hverju sinnu. Það er alltof títt að
taka börnin ekki sem börn og
skilja ekki afleiðingar þess, að
það er ekki gert. Það sem skiln-
ing vantar, þar er ranglætíð fyrir
hendi. „Ilið smáa er stórt í
harmanna heim" fyrir barninu.
Fljótfærni og óyfirvegaðar að-
gerðir við börn eru oft skráðar á
það bókfell, sem geymist. Barns-
hugurinn er gljúpur og þau sár,
sem liann fær, gróa ekki alltaf,
heldur koma frarn í ýmsum mynd-
um síðar á lífsleiðinni. Þær geta
oft orðið raunalegar. Þá er stund-
urn of seint að fá geðlækna og
sálfræðinga til bjargar. Það eru
þó rnenn, sem ekki á að ganga á
snið'við.
Ilandbók fyrir foreldra þyrfti
að fylgja með námsbökum og vera
send inn á hvert heimili.
Eitt vandamálið skilst mér vera
það, að unglinga vanti atvinnu á
suntrin. Sumardvalarheimili
barna eru víða f sveitum. t.d. í
heimavistarskólum. Gætu þau
ekki veríð þannig búin að starfs-
liði og undir sterkri stjórn. að
unglingar nytu þær lærdóms á
hagkvæman hátt og hefðu um leið
nokkra atvinnu, þótt það væri
ekki allt sumarið?
Fóstrur frá Fóstruskólanum
þyrftu víða að vera og er slæmt ef
þarf að vísa fólki frá honum. Ég
vil þakka skólastjóra hans, Val-
borgu Sigurðardóttur, fyrir
greinar hennar í Morgunblaðinu
árið 1972.
Margs er óskað nú á dögum. og
það má segja, að hægasl sé að tala,
en af því að mér finnst nauðsyn
bera hér til. þá vil ég fylla þann
flokk, sem lætur sig varða f ramtíð
ungrar kynslóðar.
Aslaug Gunnlaugsdóttir.
f
Stórbrotnar
endurminningar
Martin Gray
J>ió veröiö að lesa
þessa bók”
Hér er bók, sem ekki er eins og aðrar bækur. Maður
opnar hana og byrjar að lesa og maður getur ekki lok-
að henni aftur. Þetta er ekki skáldsaga, þetta er líf.
Þetta er ekki bókmenntaverk, þetta er óp. Mig skortir
orð til að lýsa henni. Það eina sem ég get sagt er: þið
verðið að lesa þessa bók, þið verðið að lesa hana.
Emile Pradel, L’École libératrice.
Saga Martins Gray er skráð
eftir fyrirsögn hans sjálfs af
franska sagnfræðingnum og
rithöfundinum Max Gallo. Bók-
in hefur vakið fádæma athygli
og hvarvetna verið metsölu-
bók. Þetta er ein sérstæðasta
og eftirminnilegasta örlaga-
saga allra tíma, ótrúlegri en
nokkur skáldskapur, eins og
veruleikinn er svo oft, saga
um mannlega niðurlægingu og
mannlega reisn, saga þess
viljaþreks, sem ekkert fær
bugað. Enginn mun lesa hana
ósnortinn, og sérhver lesandi
mun taka undir með Emile
Pradel: „Þið verðið að lesa
þessa bók, ÞIÐ VERÐIÐ AÐ
LESA HANA.“
„Hún er
ógíeymanleg”
IÐUNN