Morgunblaðið - 18.04.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. APRÍL 1978
Sðngleikur
1978
EFTIR að hafa hlytt á söng 14
kóra víðsvegar af landinu þá
vakna margar spurningar um
vandamálið að syngja. Söngur er
margslungið fyrirbæri oj{ að
kunna lag og hafa laglega rödd,
er aðeins lítill hluti þess. Söng-
mennt er samþættun margra
menningarfyrirbæra, sem bæði
eru bundin þjálfun innan marka
tónmyndunarinnar og þeirri
mcnningar- og tilfinningamótun,
sem söngmaðurinn hefur fram að
leKKja með söngnum. I tón-
myndunartækni eru samofnir
maruir þættir, svo sem tónmynd-
un, blæmótun og hljómgun tóns-
ins sjálfs, hundnir flóknu lag- og
hrynferli. Gcta söngmanns er háð
hæfni hans, fjölbreyttri þjálfun i'
meðferð marsbreytilegs söngefn-
is ok hversu samfellt og lenKÍ
þjálfunin hefur staðið.
Samhliða vaxandi sönghæfni
er nauðsynlegt að fjallað sé um
tónfræði og tónlist almennt, því í
sögu tónlistarinnar er að finna
lykilinn að því hvers vegna tónlist
er til og hvaða erindi hún á við
manninn. Engin tóntúlkun er eins
tilfinningalega sterk og söngur og
sérkennilegt hve tilfinning virðist
misskýr og sterk í tóntakinu
sjálfu. Söngvari sem syngur
„Kyrie eleison" (Drottinn
miskunna oss) tónrétt og með
mikilli tóntækni, en án þess að
vera snortinn af inntaki orðanna,
sniðgengur einn veigamesta þátt
söngsins, þ.e. markmiðið og ástæð-
una fyrir tónsetningu orðanna.
Hér er um að ræða flóknasta þátt
söngmenntunarinnar þ.e. tengsl
söngsins við daglegar þarfir
mannsins og áhrif þeirra á tónval
manna. Það má að nokkru leyti
draga marktækar ályktanir af
lagavali og meðferð viðfangsefn-
anna, sem lúta að forsendum fyrir
smekk og um Ieið menntun á sviði
tónlistar. Smekkur er ekki eitt-
hvað sem menn fæðast með,
hæfileikann til að skilja og meta
þarf að þroska og þjálfa og er
smekkur á hverjum tíma marktæk
yfirlýsing um þessa þjálfun. Með
þessu er ekki verið að segja, að
tiltekinn smekkur sé öðrum æðri,
en hann er þó grundvallaður á
mismunandi markmiðum, sem
ráða miklu um gæðaflokkun á
smekk. Áður en fjallað verður um
hvern kór fyrir sig, er ekki úr vegi
að ræða almennt um hátíðina og
það sem helst var áberandi þegar
á heildina er litið.
Tónmyndunartækni
Það er greinilegt að tón-
myndunartækni er víða mjög
ábótavant, þó nú hin síðari árin sé
mikið leitað eftir kennslu í þeirri
grein, þjálfun í tónmyndun er
tímafrek og mikið þolinmæðisverk
og má vera að söngstjórum, sem
þar kunna til, þyki lítill tími
afgangs til raddæfinga, ef sinna
eigi tónmyndunarþjálfuninni.
Tónmyndun og kennslu radda má
samhæfa og varðandi hreinan
söng, er notkun píanósins við
raddkennslu fyrir ósöngvant fólk
áreiðanlega mikið til ills. Ef
tónstillingu eyrans er stjórnað af
jafnsterku áreiti og píanótóninu,
sem oft á tíðum er einnig vanstillt,
verður eyrað (hér er átt við allt er
lýtur að heyrn) ósjálfstætt og
söngvarinn jafnvel óhæfur til að
mynda tón í fullri vissu um það
hvernig staða hans er. Þetta
kemur einnig fram þegar söngfólk
hefur æft lag og undir það síðasta
er bætt við sjálfstæðum undirleik.
Þá koma fram ýmis vandamál,
sem rekja má til mismunar á
tónstillingu og einnig er þekkt við
breytingu á aðstöðu, fjarlægð
hljóðfæris og mismun á hljómgun
húsnæðis. Tónstilling, þ.e.a.s. að
syngja hreint virtist vera vanda-
mál í nokkrum tilfellum og má
vera að hræðsla valdi einnig
nokkru þar um.
Tðnlist
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Raddgæði voru mjög mismun-
andi og er hér ekki átt við hæfni
einstaklinga, heldur heildarsvip
söngsins, sem er að mestu verk
söngstjórans. Það var áberandi
hve mikla áherzlu sumir söng-
stjórarnir lögðu á veikan söng og
í raun og veru bældu söngfólkið.
Það er rétt að óþjálfuðu söngfólki
hættir til að syngja óhreint, þegar
röddinni er beitt til hins ýtrasta,
en takmarkið hlýtur þó að vera
þjálfun, sem gerir sterkan og
veikan söng eðlilegan og sjálfsagð-
an. Þá gætti þess í veika söngnum
að tónninn varð hljómlaus. Það er
ekki nóg að láta syngja veikt.
Tónninn verður að vera þéttur og
hljómgun hans skýr, annars verð-
ur söngurinn aðeins aumingjalegt
væl.
Verkefnaval
Það er eftirtektarvert hve ný-
sköpun tónsmíða hefur lítið tengst
þessu hátíðahaldi og við saman-
tekt á viðfangsefnum kemur í ljós
að ný tónverk eru aðeins á
efnisskrá tveggja kóra og aðeins
fjögur ný nöfn bætast við í hóp
þeirra manna, sem fást við lag-
smíði í landinu.
Um efnisskrána mætti rita
mikið mál. Hún er sýnishorn þess
sem verið er að fást við en ekki
sérstaklega byggð upp sem heild
og gefur því nokkuð gott og
fróðlegt yfirlit yfir söngmennt
íslenzku þjóðarinnar, aðstöðu til
menntunar, öflun viðfangsefna og
þekkingu á tónlist almennt. Það
má vera að mönnum verði minnis-
stæðast það sem miður fór en fyrir
undirritaðan var þessi hátíð mik-
ilsverð upplifun og sönnun þess að
söngurinn á framtíð í landinu.
Söngmót sem þessi kosta mikla
fjármuni og mikinn tíma en eru
mikilsverð, stuðla að víðsýni, eru
menntandi, þannig að einangraðir
hópar sjá vandamál sín í nýju ljósi
og stuðla að samhygð. Næsta
söngmót, sem þarf að fara að
skipuleggja strax, mætti hafa það
sem markmið að kynna nýsköpun
í smíði kórverka eins og hún er i
framkvæmd víða um landið og
einnig, til að gefa ungu söngfólki I
tækifæri til einsöngs og jafnvel að |
keppa eftir ókeypis söngnámi eða
öðrum verðlaunum. Ef slík söng- I
mót eru bundin markmiðum sem |
stuðla að þróun söngmála, verða i
þau menningarleg nauðsyn, meira '
en hátíðarhald og góð skemmtan. |
Jón Asgeirsson. i
Söngleikar í
Laugardalshöll
SEINNI tónleikar Söngleika 1978 inn leggur mjög mikla rækt við
voru haldnir í Laugardalshöllinni. . veikan söngmáta og var söngur
kórsins áferðarfallegur en helst til
Kór Menntaskólans við Hamra-
hlíð, undir stjórn Þorgerðar Ing-
ólfsdóttur hóf tónleikana með
lögum eftir Alessandro Scarlatti
og Weelkes. Þriðja lagið var Móðir
mín í kví, kví í raddsetningu eftir
Wilhelm Lanzky-Otto. Útsetning-
in er sérkennileg og falleg. Því
næst söng kórinn tvær bráð-
skemmtilegar Limrur eftir Pál P.
Pálsson og laúk sínum hluta með
skemmtilegum negrasálmi. Efnis-
skrá kórsins er gott sýnishorn af
fjölbreytni í vali viðfangsefna.
Söngurinn var sannarlega góð-
ur, vel taminn en frjáls og fullur
af sönggleði. Árneskórinn undir
stjórn' Lofts S. Loftssonar söng
næst og var tilkynnt að breyting
á efnisskrá kórsins, sem undirrit-
aður heyrði ekki. Eitt lagið sem
kórinn flutti var Go down Moses
og tveir fallegir Madrigalar eftir
Atla Heimi Sveinsson. Söngstjór-
bældur.
Samkór Rangæinga var fámenn-
astur þeirra kóra sem komu fram
á þessu söngmóti. Viðfangsefnin
voru kirkjutónlist og áttu ef til vill
ekki að öllu leyti við hér. Útsetn-
ing Róberts A. Ottóssonar á „Vér
trúum allir á einn Guð“ er mjög
falleg og var skilmerkilega en
helst til hressilega flutt. Næstu
tvö lög, sem undirritaður ber að
nokkru ábyrgð á, voru laglega flutt
en þó gætti ónákvæmni í undir-
röddum, einkum þar sem kven-
raddirnar eru þrískiptar. Stjórn-
andi kórsins er Friðrik Guðni
Þórleifsson.
Þrándheimskórinn kom í heim-
sókn og söng tvö lög eftir Grieg og
eitt eftir Beck og það eina sem
gaman var að, var einsöngur
Harald Björköy. Söngfélagið Gígj-
an undir stjórn Jakobs Tryggva-
sonar söng fjögur lög, Rest, sweet
nymphs (Pilkinton), Es ist ein edle
Gottesgab (Widmann), Máninn
líður (Jón Leifs) og síðast Gígjuna
(Sigfús Einarsson). Bæði kór og
einsöngvara, sem var Gunnfríður
Hreiðarsdóttir skorti alla forn-
eskju til að gera hinu sérstæða
lagi Jóns Leifs vel skil. Yfir
flutningi kórsins var mikill þokki
og menningarblær enda er söng-
stjórinn reyndur og gegn tónlist-
armaður sem á að baki merkilegt
og gott starf að söngmálum á
Akureyri. Sunnukórinn átti að
syngja á fyrri tónleikunum en var
veðurtepptur og náði rétt á
morgunæfinguna fyrir seinni tón-
leikana. Stjórnandi kórsins er
Kjartan Sigurjónsson. Kórinn
flutti ásamt Magnúsi Jónssyni Rís
íslands fáni (Páll ísólfsson) og Vor
(Jónas Tómasson). Kórinn syngur
nú á mýkri nótum en hann hefur
áður gert en hörkuleg tónbeiting
hefur verið einkennandi fyrir
Sunnukórinn. Síðasti sjálfstæði
kórinn var Kór Langholtskirkju
undir stjórn Jóns Stefánssonar og
flutti Misa Criolla eftir Ariel
Ramires. Messa þessi er í suð-
ur-amerískum stíl og er létt og
áheyrileg en ekki merkileg tón-
smíð. Flutningurinn var góður en
einhvern veginn ekki eins hressi-
legur og á tónleikum kórsins fyrir
nokkrum vikum. Að skaðlausu
Söngleikar í Háskólabíó
SELKÓRINN opnaði hátíðina og
mátti merkja óróleika í fyrstu
lögunum, Senn kemur vor (Kabal-
evski) og íslenzka þjóðlaginu yfir
vísur Vatnsenda-Rósu. I tveimur
seinni lögunum Sólskríkjan (Jón
Laxdal) og Tanzen und springen
(Hans Leo Hassler), náði kórinn
sér á strik og söng býsna vel og af
mikilli sönggleði. Söngstjóri kórs-
ins er Guðrún B. Hannesdóttir.
Næsti kór var Tónkórinn Hellis-
sandi, sem er yngsti kórinn og var
stýrt af Helgu Gunnarsdóttur. Það
var augljóst að hér skorti reynslu.
Það er allt annað að syngja vel á
æfingu og heima hjá sér en að vera
kominn upp á svið fyrir framan
allar þessar „söngmannætur".
Lögin sem kórinn söng voru: Das
klinget so herrlich (Mozart),
Tanzen und springen (sama og
Selkórinn) Plágan hafði gengið
(Kaldalóns), Ég beið þín lengi,
lengi (Páll ísólfsson), Bárðar-
brunnur á Jökli (þýzkt þjóðlag) og
síðast John Brown (amerískt
þjóðlag).
Fámenni er vandamál, sem gerir
alla flokkun marklausa og skapar
einnig vandamál varðandi mönnun
til hópstarfa. Kór er eitt af þeim
hópstörfum, sem fámenni getur
gert óframkvæmanlegt, því
fámennur kór lukkast aðeins með
góðu og vel þjálfuðu söngfólki.
Þetta vandamál var sérlega
áberandi hjá Tónkórnum Hellis-
sandi og næsta kór, Samkór
Tálknafjarðar. Söngstjórinn
Sigurður G. Daníelsson er klókur
stjórnandi og leysti vandamálið,
sem mannfæðin skapar kórnum,
með því að leika undir á píanó og
velja lög við hæfi. Viðfangsefnin
voru: Vorið er komið, (Lindblad),
í djúpum hjarta míns (Kjartan
Eggertsson), Vökunætur
(Giardini), Tálknafjörður (0‘Keef)
og Harmur Jakobs (Steingrímur
M. Sigfússon). Undirritaður man
ekki til að hafa heyrt fyrr lag eftir
Kjartan Eggertsson og sem ábend-
ing er óviðeigandi, að héraðssöng-
ur sé sunginn við erlent lag og
ættu tónhöfundar fyrir vestan að
huga að því. Árnesingakórinn, nú
undir stjórn Jóns Kristins Cortes,
söng næst og hóf söng sinn á Vísur
gamals Árnesings (Sigurð Ágústs-
son). Yfir voru ættarlandi (Sigfús
Einarsson) og Hollenska lagið Jón
granni voru vel sungin, en Allt
fram streymir endalaust (Sigfús
Einarssón) lukkaðist ekki eins vel.
Tvö síðustu lögin, Tonight
(Bernstein) og I got plenty
(Gershwin) þarf að syngja vel. Því
vinsælli .sem lögin eru, því betur
þarf að syngja þau og hér var
mismunurinn í öfugu hlutfalli við
vinsældirnar. Einn af þeim kórum
sem kom á óvart var Samkór
Kópavogs, undir stjórn Kristínar
Jóhannesdóttur. Söngskráin var
syrpa fimm laga eftir Sigfús
Halldórsson og var söngurinn
allur mjög áferðarfallegur. Ein-
söngvarar voru Ingveldur Hjalte-
sted og Hákon Oddgeirsson. Sam-
kór Trésmíðafélags Reykjavíkur
undir stjórn Guðjóns B. Jónssonar
er vaxandi söngflokkur og yfir
honum stíll og sérkennilegur blær.
Söngurinn er nokkuð þungur og
sterkur en vel æfður.
Viðfangsefnin voru: Um gróna
jörð (Kaldalóns), í birkilaut (Isólf-
ur Pálsson), Minningaland (Sigfús
Einarsson), og Þjóðlög frá Spáni,
Rússlandi, Portúgal og síðast
negrasálmur, Mary had a baby'.
Samkór Selfoss söng eingöngu lög
eftir Árnesinga og frumflutti einu
nýju tónsmíðina, sem fram kom á
þessum tónleikum. Lögin voru:
Háfjöllin (Sigurður Ágústsson),
Fagra veröld (Pálmar Þ. Eyjólfs-
son), Sumardís (Hallgrímur
Helgason) Til söngsins (Einar
Sigurðsson), Jónsmessunótt (Jón
Inga Sigurmundsson) og Hvísl,