Tíminn - 16.06.1965, Blaðsíða 9

MIÐWKUDAGUR 16. júní 1965
Guðmundur Jósafats-
son frá Brandsstoðum
Gunnars
Gunnar Bjavnason, búfræði-
kennari og ráðunautur, hefur nú
nýlega látið spádómsbók sína á
þrykk út ganga, — stutta að vísu,
aðeins einn kapítuli í sex versum,
sem hljóða svo:
,,1. Fóður búfjársjns í 50—60
fóðurverksmiðjum, sem hver nýtir
2000 hektara af landi. Jarðyrkjá
og búfjárrækt skiljast að.
2. Mjólk og lítið af smjöri verð-
ur framleitt úr '50 þúsund kúm,
sem standa á hundrað fjósum.
Nautakjöt verður framleitt af ein-
blendingum af holdakynjum.
3. Afurðir af svinum og alifugl-
um verða framleidd á nokkrum
stórbúum á jarðhitasvæðum.
4. Loðskinn verða framleidd af
minkum og chinchiue. Mikilvægur
iðnaður mun byggjast upp í land-
inu, sem hagnýtir þessi skinn og
gærur. Þessi iðnaður gerir kröfur
til smekkvísi og listfengi, sem ís-
lendingar eiga nóg af.
5. Sauðfjárrækt verður stunduð
áfram af þróttmiklum fjallabænd-
um, en efnamenn munu einnig
stunda ræktun og kynbætur sauð-
fjár sér til skemmtunar.
6. íslenzki reiðhesturinn verður
ræktaður eins og nú, landsmönn-
um til unaðar og frægðar meðal
annarra þjóða.“ — „Svo mörg eru
þau orð.“
,,Vér skulum nú, kærir bræður,
taka þessa lærdóma til nokkurrar
umþenkingar."
1. Þarna sér Gunnar rísa upp
50—60 verksmiðjubændur, sem að
sjálfsögðu helga sig þessum at-
höfnum eingöngu. Þessir menn
verða því „heyjabændur“. Orðið
þekkt og er hugtakið margreynt
að ágætum. En hér skapast nýtt
hugtak, sem orðið tekur yfir og
á reynslan eftir að sanna, hvort
yfir hinni nýju merkingu þess
muni svífa jafntiginborin reisn og
hinni eldri. Grunlaust mun ekki,
að til þessa muni þurfa talsvert
fjármagn. Engin slík verksmiðja
sprettur upp eins og gorkúla. Það
þarf að byggja þær. Til þess munu
þurfa talsverðar fjárhæðir. Gunn-
ar bendir réttilega á að þessu
þurfi að fylgja 2000 ha tún. Rækt-
un þess kostar talsvert þó hún
væri aðeins ein metin,- En enn
fleii-a þarf til. Má þar benda á
allt það vegakerfi, sem til þess
þarf, að koma heyinu af túninu
í heygarðinn þá vélasamstæðu,
sem gerir þetta mögulegt, þá orku,
sem til þess þarf að breyta hey-
inu í þetta fóður framtíðarinnar
og knýja aðrar vélar. Tæplega fer
þetta fóður sjálft úr verksmiðj-
unum til kúnna. Vélarnar yrðu
trúlega talsvert fyrirferðarmiklar
og margþættar — og því nokkuð
dýrar —, sem til þess þyrftu að
breyta heyinu í fóðurmjöl, fóður-
köggla, fóðurkökur eða hvað það
annars kann að heita, sem verk-
smiðjurnar framleiða. Trúlegt er
og að það reynist nokkuð erfitt
viðfangsefni að fá viðunandi verk-
efni fyrir þessar vélar, nokkuð
mikinn hluta úr árinu. Tæplega
verða þær nýttar til þessara starfa
nema 2V2 mánuð og mundi þó
Öllu til skila haldið. Eigi þær að
starfa lengur, þarf að fara að dútla
við að þurrka töðuna en það yrði
AAÚMn>!-idr ajj ftÆPaiiaitamf Vélamar
yrðu því að standa aðgerðalausar
9i/2 mánuð. Enn má benda á að
sú orka, sem þessar vélar þurfa,
verður í reynd nokkuð dýr. Ekki
er líklegt að afgangsorka yrði til-
tæk. Hún yrði trauðla fyrir hendi,
þegar orkuþörf þessara véla þyrfti
helst sinna muna með.
„Jarðyrkja og búfjárrækt skilj-
ast að“ segir í fræðum Gunnars.
Þessi skipting hefur sína kosti.
Við erum þegar búnir að reyna
það, hversu einstæð blessun fylgir
öllum þessum mörgu „stéttum“
okkar. Farmenn okkar eru t. d.
skiptir í a. m. k. sex stéttir: Skip-
stjóra, stýrimenn, vélstjóra, loft-
skeytamenn, bryta og háseta.
(Jómfrúr heyrast aldrei nefndar
sem stétt farmanna, þó undarlegt
sé). Öll þessi skipting mun mjög
til hagsbóta. Einu sinni lögðu 17
matsveinar hafnbann á ísland.
Það getur því komið sér vel að
geta skipt svo voldugri heild, sem
allir íslendingar eru í svo margar
stéttir, sem raun gefur vitni. Þeir
stækka nokkuð á því, enda þarf
þá færri til að reka allt í strand.
Ef spádómur Gunnars rætist, eru
bændur dæmdir í þrjár stéttir, —
þrjár andstæðar fylkingar: Heyja-
bændur, nautabú og sauðagerði.
Þarna rær hver á sínum kugg og
á fátt sameiginlegt með hinum en
þeim mun fleiri úlfúðarefni. Og
heyjabændur eiga mjög auð-
velt með að stofna til sölubanns
svo sem vikutíma. Kaldranalegt
bjargráð það.
2. Fjósin verða myndarheimili:
500 kýr í hverju. „Mjólk og lítið
af smjöri," á að sækja þangað.
Ekki er ótrúlegt að niðurstaðan
yrði „lítið“ af hvorutveggja. Skyr
og ost skyldi enginn éta, enda þarf
engan til að éta það, sem ekki er
búið til. Það þarf ekki mann með
háskólalærdóm til að skilja
það, að þessar vörur verðar ekki
unnar til muna úr mjólk úr 50
þúsund kúm, ef neyzlumjólkur-
þörf 350 þúsunda þjóðar er full-
nægt. Sú mun reynsla grann-
þjóða okkar að mjólkurmagnið
á grip hækkar yfirleitt ekki við
fjölgunina í fjósunum, þegar
ákveðnu hámarki er náð í hverju
fjósi. Það mun hafa reynzt drjúg-
um fyrir neðan 500 þar. Ekki er
trúlegt að það mark hækki til
! muna við í slenzkar aðstæður
enda er ótrúlegt að það, sem
grannþjóðum okkar reynist glap-
ræði, verði snjallræði hér. Og enn
mun ofmargt ósannað um íslenzka
holdanautarækt til þess að létt sé
að fullyrða, að hún sé ísl. land-
búnaði óyggjandi bjargráð. Er þó
fjarri mér að véfengja að hún
kunni að hafa nokkurt gildi.
3. Enginn mun dirfast að vé-
fengja þekkingu Gunnars, þegar
pútur og gyltur eru til umræðu.
i Þó tókst ekkiLibetur til en það:‘
að fræði háns og hérlend rejmsla
virtust sitt á hvorum meið fyrir
ekki alllöngu. En það mis-
ræmi þarf ekki að valda miklu,
þegar spádómar eiga í hlut.
4. Til þessa hefur loðdýrarækt
íslendinga fleytt þeim skammt.
j Nú eru að opnast leiðir tii úr-
! lausna í þeim málum. Talið er að
| Alþiijgi hafi í hyggju að heimila
! innflutning á minkum._ Minkurinn
hefur ekki reynzt íslendingum
i happafengur til þessa. Er því ótrú-
1 legt að hann reynist nú bjargráð.
Skinn hans reynist því aðeins verð
l mætt, að það þjóni tízkunni og
tildri hennar. En hún er duttlunga
kind, sem ekki verður beygð til
hlýðni við nauðþurftir einhvers
aðila með spádómi. Það mun því
jíslendingum alldýrt, að sveigja
j ræktun minksins til hlýðni við
j hana, enda óvíst hvað hún heimtar
: sér til fullnægju um áldamót.
Um chinchille mun margt óvist.
Enn mun það'dýr ekki fyrirferð-
, armikið í loðkápum hefðarkvenna
og því óvist hversu víðan sess það
, kann að helga sér. En það mun
j eiga þann kost að vera meinlítið.
1 En þá eru það iðnaðarvörurnar
I úr skinnunum og íslenzk snilld.
Fullyrðingin um auð íslendirga
1 í því efni minnir á hið fræga
í samtal Sölva Helgasonar við skap-
arann; „Ég bið þig ekki um speki,
Drottinn. Af henni hefi ég nóg.“
En eins og stendur sýnast íslend-
ingar ekki eiga nema rétt til
hnífs óg skeiðar af snilld.
5 -Suðfrjárræktun' á -að skiptast
piilli þróttmikilla fjállabænda ög
efnamanna. Hinir síðartöldu eiga
að rækta og kynbæta sauðféð sér
til dægradvalar, og þá að sjálf-
sögðu alveg án tillits til þess,
hvort þess háttar dútl hafi nokkra
þýðingu fyrir þjóðarbúskap —
FLOÐINI MIÐ.EVROPU
Eins og skýrt hefur verið frá i fréttum hafa að undanfarnu veriö mikil flóð í Mið-Evrópu og hefur Dóná
t. d. valdið talsverðum spjöllum. Myndin er frá Reith im Winkl í Þýzkalandi og sýnir hvernig vatn flæðir
yfir þjóðveg — en miklir erfiðleikar hafa skapazt í umferðinni vegna flóðanna.
þjóðarhag, enda eru almennar
skemmtanir oftast við annað mið-
aðar en bjargráð fyrir þjóðfélag-
ið. Öðru máli gegnir um hina
þróttmiklu fjallabændur. Þeir eiga
vísan auð fjár, — trúlega mjög auð
tekinn. Ekki er þó ótrúlegt að
ýmislegt verði á vegi þeirra, sem
reynist erfitt. Skal ég taka eitt
dæmi og nefna Vatnsdali í Húna-
vatnsþingi, enda tók Gunnar einn
þeirra á kné sér fyrir fáum árum
og fræddi hann um ýmsar úrlausn
ir þessara mála, sem til bóta máttu
verða. Til þess að fleyta þeim
stofni sauðfjár, sem þeir hafa nú,
þarf varla meira en 4 — segi og
skrifa fjóra — bændur. En af því
að ælja má víst að þeir verði
„þróttmiklir," er líklegt að þeir
sleppi rollum sínum á Grímstungu
heiði yfir sumarið. En því fylgir
sá ljóður, að þá þarf að smala
heiðina á haustin. Til þess hefur
þurft allt til þessa um 40 menn.
En því má ekki gleyma að á þessu
eru nú hafðir svo frumstæðir hætt-
ir. að gangnamennirnir róa sunn-
ann heiðina á hestum, — lang-
tímum saman fót fyrir fót, enda
stundum fullhertir með það, alveg
eins og þeir gerðu fyrir 100 ár-
um. En af því að framfarirnar
hjá þeim Vatnsdælum hafa ekki
orðið burðugri en þetta s. 1. 100
ár, virðist ekki ólíklega tilgetið,
að þetta verði lítið breytt um
næstu aldamót. En þó þessir bænd
ur verði þróttmiklir, virðist ekki
fjarri tilgetið, að þeim reynist það
fullkeypt fjórum að smala Gríms-
tunguheiði. Málið kynni að leysast
þannig, að þeir, sem nú stunda
fjallgöngur af mestri kostgæfni
um hásumarið, létu sig fala til
slíkrar ferðar. En við nánari at-
hugun virðist alls ekki víst, að
þeir heimtust allir heilir til
byggða, þegar við það miskunnar-
leysi íslenzkra öræfaveðra væri að
etja sem mætti gangnamönnum á
heiðunum norðan jökla haustin
1916, 1929 og 1963, ef þorri leit-
armanna væru úr þeirra liði, sem
aldrei hefði á öræfi komið nema
um hásumar. og aldrei þurft að
standa andspænis íslenzkri stór-
hríð. En þess er vert að geta,
að ef svo heldur, sem nú horfir
um mannvíg a götum þéttbýlis
vors, má ætla að það verði ekki
mikil hneykslunarhella, þótt fáir
einir „hrökkvi upp af“ norður á
heiðum svona haust og haust.
6. „Reiðhesturinn verður rækt-
aður eins og nú.“ Trúlega miðar
Gunnar við ræktun hans s. 1. ald-
arfjórðung, og lætur þetta „nú“
ná yfir það skeið. Það er ekki
mikið þegar miðað er við þjóðar-
ævi. Hann kann trúlega manna
bezt að meta stefnufestuna í
hrossaræktarmálunum þetta tíma-
bil. Þeim þættinum skal því sleppt
nú. Hitt er víst, að ræktin við
einstaklinginn — tamningin er
ekki í mikilli framför. Á henni
mun þó velta mest, þegar til þess
þarf að grípa að kynna íslenzka
hestinn og íþróttir hans á erlendri
grund og þá þannig, að hagnað-
arvon sé að.
Þessu skal enn bætt við: í fyrsta
lagi: Gunnar hefur látið lærisveina
sína reikna hversu horfi um hag
nokkurra sveita. Sú niðurstaða
var áður þekkt og verður ekki
véfengd hér. En það sannar ekkert
um gildi íslenzks landbúnaðar í
heild né um galla þeirra búskap-
arhátta, sem nú eru ríkjandi, né
réttmæti þeirra kenninga, sem
Gunnar hefur fram að færa. En
hér má benda á annað. Ég hefi
nokkrum sinnum gengið um hafn-
argarðana í Reykjavík og virt fyrir
mér andlitin sem þar horfa við.
Það sem mér hefur virzt ein-
kenna bann hóp. ei aldur og slit.
Það standa gamlir menn við erfið
verk — jafnvel til — að þeir sjáist
við hin erfiðustu. Ég vann eitt
sumar þar í námunda og komst
jafnvei í snertingu vi* Safl sem
þar gerðist. Einn dag -a við
Frámcald s uðu