Morgunblaðið - 01.05.1987, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 1987
23
EFTIRÞ ANKAR UM
KOSNINGALÖGIN
eftír Halldór I.
Elíasson
Eðlilega reyna menn að átta sig
á því hvemig nýju kosningalögin
hafa reynst núna, enda þótt ekki
sé sanngjamt að mæla þau alfarið
eftir útkomunni nú. Mjög reyndi á
lögin vegna hinna mörgu lista og
útkoman er líka slæm. Ekki náðist
jöfnuður milli flokka. Framsóknar-
flokkurinn hefði átt að fá 12
þingmenn en Alþýðubandalagið 9,
ef J-listinn fær 1 mann. Að vísu
ætti J-listinn engan mann að fá, B
13 og G 9, ef litið er á J-listann
eins og aðra flokka eða landslista
við úthlutun þingsæta til flokka.
Svo vill til að 9. maður G-lista hef-
ur 2265 atkvæði á bakvið sig og
13. maður B-lista er næstur (sem
63. þingmaður) með 2218 atkvæði
og fast á hæla honum 7. maður
V-lista með 2210 atkvæði. J-listinn
fékk hinsvegar ekki nema 1892
atkvæði. Stjómmálaflokkamir
lögðu á sínum tíma þunga áherslu
á að úthlutun í hveiju kjördæmi
væri sem mest óháð úrslitum í öðr-
um kjördæmum, sem er auðvitað
ósamrýmanlegt kröfunni um jöfnuð
milli flokka þegar atkvæðin vega
misþungt í kjördæmunum. Afleið-
ingin af því að binda úthlutun og
heildarfjölda þingsæta við lq'ör-
dæmin var annarsvegar að flokks-
jafnvægi var í hættu, smálistum var
gefíð undir fótinn og hinsvegar að
skringileg úthlutun hlaut að eiga
sér stað. Það afkáranlegasta núna
var úthlutun tveggja þingsæta til
D-listana á Austurlandi, enda þótt
listinn ætti ekki einu sinni atkvæði
fyrir einu sæti í því kjördæmi (sbr.
töfluna).
í desember 1983 ritaði ég grein
í Morgunblaðið, þar sem lýst var
nýjum úthlutunarreglum, sem for-
menn stjómmálaflokkanna reyndu
síðan að byggja á í nýrri tilraun til
samkomulags um ný kosningalög.
Niðurstaðan varð, að mínum hug-
myndum var að meginefni til
hafnað, nema hvað áfram var stuðst
við aðferð stærstu leifar. Meginfor-
senda mín fyrir notkun þessarar
reikniaðferðar var, að raunverulega
Dagskrá um Knut Ham-
sun í Norræna húsinu
DAGSKRÁ um norska skáldið
Knut Hamsun verður laugardag-
inn 2. maí kl. 16.00 í Norræna
húsinu í tengslum við „Norræna
viku“ á Suðurlandi.
Þar flytur norski sendikennarinn,
Oskar Vistdal, erindi um Knut
Hamsun, ævi hans og rithöfundar-
feril. Að erindi hans loknu talar
Einar Kárason rithöfundur um áhrif
Hamsuns á íslenska rithöfunda, en
síðan les Andrés Bjömsson, fyrrver-
andi útvarpsstjóri, úr verkum hans.
Þessi dagskrá verður síðan endur-
tekin í Vestmannaeyjum þriðjudag-
inn 5. maí kl. 20.30 í tengslum við
„Norræna viku" á Suðurlandi.
Þessi dagskrá er gerð í samvinnu
Norræna hússins, Norræna félags-
ins og Almenna bókafélagsins, sem
hefur gefið út nokkur af verkum
Knut Hamsuns hér á landi.
í anddyri og bókasafni stendur
nú yfir sýning á myndum eftir
norska listamanninn Karl Erik
Harr, sem hefur myndskreytt marg-
ar bækur Knut Hamsun. A sýning-
unni eru graflkmyndir, teikningar
og skissur gerðar við nokkrar þeirra
og einnig verða til sýnis þær bækur
Knut Hamsun, sem hafa verið þýdd-
ar á íslensku.
Dagskráin hefst sem fyrr segir
kl. 16.00 á laugardaginn og er öll-
um opin.
væri úthlutað til stærstu leifa (þ.e.
stærstu brotin í meðfylgjandi töflu,
eftir að heilu þingsætatölumar em
teknar til úthlutunar), meðan við-
komandi flokkur ætti enn óráðstaf-
að þingsæti. Þetta er ekki gert með
nýjum iögunum, heldur er allt kapp
lagt á að hvert kjördæmi fá fyrir-
fram ákveðinn þingsætafjölda.
Þannig var þetta ekki í gömlu lög-
unum og ég hef sennilega aldrei
áttað mig á því, að nú þykir það
skipta meira máli í hvaða kjördæmi
þingmaðurinn er heldur en í hvaða
flokki. Meðan hugsunin er þessi er
sennilega óþarfí að rifja upp hveijar
mínar tillögur vom, en ég get samt
ekki stillt mig um að birta hér
hvemig úrslitin hefðu orðið, ef far-
ið er eftir þeim.
í töflunni sjálum við þingsæta-
hlutana, sem listamir fá í hverju
kjördæmi. T.d. í Reykjavík era það
tölumar A: 3,01, B: 1,81 o.s.frv.
Þessar tölur era í sömu hlutföllum
og atkvæðin, en summa þeirra er
sá fjöldi þingsæta sem að er stefnt
í þessu kjördæmi, þ.e. 18. Tölur
hvers lista í hinum ýmsu kjördæm-
um era hinsvegar ekki í sömu
hlutföllum og atkvæðin, heldur hafa
hlutföllin verið leiðrétt til að ná því
misvægi sem að er stefnt og birtist
í „vogtölum" þingsæta kjördæ-
manna. í upphafi fær hver flokur
sinn fjölda þingsæta og siðan er
gengið á röð stærstu leifa, eftir að
þingsæti hefur fengist fyrir hvem
Halldór I. Elíasson
„Spurningin er hvort
það sé svo áríðandi að
kjördæmin hafi ná-
kvæmlega fyrirfram
ákveðinn þingsæta-
fjölda að einhveijir
flokkar verði að sjá af
þingsætum úr kjör-
dæmi með of mörg til
þeirra sem hafa of fá.“
heilan þingsætahlut, og viðkomandi
flokkur fær þingsæti út á sína
stærstu leifa meðan hann hefur
ekki fyllt kvóta sinn. Hér era þó
tekin fyrir tvö tilfelli: J=0, en þá
fær J-listinn ekkert þingsæti og
J=l, en þá fær J-listinn 1 þing-
sæti, hvemig sem það er svo
rökstutt (eina leiðin sem ég sé er
að J-listinn hefur fleiri atkvæði en
verða að meðaltali á bakvið hver
þingsæti, eftir að atkvæði J-listans
era tekin burtu, eins og gerist ef
hann fær ekki þingsæti). Eina
breytingin er að B-listinn fær ekki
nema 1 þingsæti á Norðurlandi
eystra, ef J-listinn fær sæti, annars
fær B-listinn 2.
í niðurstöðunni vekur sjálfsagt
mesta athygli, að markmiðin hvað
snertir þingsætafjölda kjördæ-
manna nást ekki í öllum tilvikum.
Reykjanes og Austurland búa bæði
við litla ónotaða þingsætahluta,
þegar kemur að úthlutun síðasta
sætis til hvers flokks. Spumingin
er hvort það sé svo áríðandi að kjör-
dæmin hafí nákvæmlega fyrirfram
ákveðinn þingsætafjölda að ein-
hveijir flokkar verði að sjá af
þingsætum úr kjördæmi með of
mörg til þeirra sem hafa of fá. Það
vildu formenn stjómmálaflokkanna
á sínum tíma og Þorkell Helgason
setti fram hugmyndir um fram-
kvæmdina, sem var hafnað, eins
og flestu sem byggðist á skynsam-
legri yfírvegun. T.d. má sjá, að með
því að láta V-listann skila einu þing-
sæti úr Reykjavík til Austurlands
og S-listann einu úr Norðurlandi
vestra til Reykjaness, þá fást úrslit
sem bera af niðurstöðum kosning-
anna hvað snertir tillit til skynsam-
legra sjónarmiða.
í síðasta dálki töflunnar má sjá
summu þingsætahlutanna hjá
hveijum flokk. Þessar tölur era
ekki í samræmi við atkvæðahlutföll
flokkanna og þama sést mótsögnin,
sem misvægi atkvæðanna veldur.
B-listinn fær stærri summu þing-
sætahluta en hann á að fá úthlutað
og það gefur honum auðvitað for-
skot við úthlutun í landsbyggðar-
kjördæmunum, ef ekki er að gert.
Þingsætahlutar og úthlutun þingsæta
Kjördæmi:
I,iafair Rvik Rnes Vland Vfirð Nvest Neyst Aland Sland Landið
A 3,01 2,03 0,78 1,09 0,54 1,03 0,37 0,64 9,49
3+0 2+0 0+1 1+0 0+1 1+0 0+1 7+3=10
B 1,81 2,21 1,32 1,17 1,86 1,79 2,04 1,63 13,83
1+1 2+0 1+0 1+0 1+1 1+1 (J= 0) 2+0 1+0 10+3=13 (J=0)
1+0 (J= 1) 10+2=12 (J=l)
D 5,47 3,22 1,25 1,65 1,12 1,51 0,86 1,97 17,05
5+1 3+0 1+0 1+1 1+0 1+1 0+1 1+1 13+5=18
G 2,23 1,31 0,56 0,64 0,83 0,95 1,22 0,7 8,44
2+0 1+0 0+1 0+1 0+1 0+1 1+0 0+1 4+5=9
S 2,83 1,22 0,54 0,15 0,38 0,26 0,17 0,66 6,21
2+1 1+0 0+1 0+1 0+1 3+4=7
Y 2,64 1,01 0,54 0,3 0,28 0,46 0,37 0,4 6
2+1 1+0 0+1 0+1 3+3=6
Þingm. kosnir: 19 10 6 5 6 7 4 6 63
vogatala: 18 11 5 5 5 7 5 6 62
Atkv./þm. 2999 3507 1435 1055 1020 1857 (J =0) 1890 2047
2127 (J = 1)
Höfundur er prófessor við Háskóla íslands.
Hverjir ern sigurveg-
arar í kosningunum?
Steinn Erlingsson söngvari.
Tónleikar
í Ytri-Njarð-
víkurkirkju
STEINN Erlingsson bariton-
söngvari heldur tónleika í Ytri-
Njarðvíkurkirkju í dag,
föstudag, kl. 17.00. Undirleikari
verður Davíð Knowles. Á efnis-
skrá verða íslensk og erlend lög
og óperuaríur.
Steinn tók burtfararpróf sitt frá
söngdeild Tónlistarskólans í
Garðabæ veturinn 1985. Kennari
hans var Snæbjörg Snæbjamar-
dóttir.
Steinn hefur tekið þátt í söng-
starfsemi og þá einna helst á
heimaslóðum sínum, Suðumesjum.
Kannski þingmenn — þeim fjölgaði um þrjá
eftírSímon
Steingrímsson
Nú að loknum kosningum hafa
allir nema Alþýðubandalagið unnið
a.m.k. góðan vamarsigur. En lítum
á þingmannafjölda nú og eftir
síðustu kosningar.
Eins og fyrirfram var ljóst fjölg-
aði þingmönnum um þijá. Af þeim
unnu hægrimenn tvo, vinstrimenn
einn, en miðjumenn og kratar stóðu
í stað. Þetta era meginniðurstöður
kosninganna. En þeir sem fá flesta
þingmenn hljóta að vera sigurveg-
arar.
Kosningarnar Kosningarnar
1987 1983
Hægrimenn Sjálfstæðisflokkur 18 25 23 23
Borgaraflokkur 7 0 14
Miðjumenn Framsóknarflokkur 13 14 14

Samtök um jafnrétti og fél. Kratar 1 10 0 10
Alþýðuflokkur 10 6
Bandalagjafnaðarmanna Vinstrimenn 0 14 4 13
Alþýðubandalag 8 10
Kvennalistinn 6 3
Samtals þingmenn 63 63 60 60
Sigur Alþýðuflokksins er ein-
göngu sameining krata sem fór
fram fyrir nokkram mánuðum, en
var nú staðfest.
Sigur Kvennalistans er tap Al-
þýðubandalagsins og fjölgun
þingmanna. Ný liðskipan kemur
fram á vinstri vængnum. Þar sem
menn era greinilega orðnir leiðir á
umræðum um öreiga, auðvald og
arðrán, en þykir boðskapur Kvenna-
listans um bættar aðstæður fyrir
konur og böm nútímalegri.
Framsóknarmenn unnu sinn
vanalega sigur á skoðanakönnunum
og komu úr felum á kjördegi.
Ljóst er að stjórnarflokkar töp-
uðu aðeins þeim sem þeir ráku og
má því segja að brottrekstrarstefn-
an hafi beðið skipbrot, en aðrir
þættir stjómarstefnunnar haldi
velli. Báðir stjómarflokkamir
reyndu að losa sig við uppivöðslu-
sama fyrirgreiðslumenn og báðir
töpuðu flokkamir því stríði og Sjálf-
stæðisflokkurinn mjög eftirminni-
Símon Steingrímsson
lega. Albert fékk mikið fylgi, þó
erfitt sé að túlka það sem ósigur
fyrir stefnu Sjálfstæðisfloksins,
nema í innri stjóm flokksins.
Kannski Þorsteinn hefði frekar
átt að segja að Sverrir væri óhæfur
ráðherra, en Albert vaskur maður.
Höfundur er verkfræðingur i
Reykjavík.