Morgunblaðið - 01.05.1987, Blaðsíða 37

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 1987
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MAl 1987
37

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. í iausasölu 50 kr. eintakiö.
Kosningarnar i
og barátta
verkalýðsins
Hin hefðbundna mynd sem
dregin er upp af 1. maí
hér á landi er tengd gömlum
hugmjmdum um skiptingu
landsmanna í stjómmálaflokka.
Þetta var einkum baráttudagur
þeirra stjómmálaafla, sem fyrir
rúmum þtjátíu ámm stóðu að
stofnun Alþýðubandalagsins.
Rauðir fánar er setja svip sinn
á kröfugönguna eiga að minna
á baráttu öreiga um heim allan;
löngum var öreigaríkið sjálft,
Sovétríkin, hin mikla fyrir-
mynd. Til húsbændanna í Kreml
sóttu menn línuna og aldrei
hafa þeir verið hafnir meira upp
til skýjanna en þegar Jósef
Stalín var og hét. Þá trúðu
menn því hér á landi eins og
annars staðar, að í Sovétríkjun-
um væri verið að búa til hinn
nýja mann.
Nú er öldin önnur. Þeir sem
á þeim árum sökuðu Morgun-
blaðið um að flytja lesendum
sínum áróður í erlendum frétt-
um og töldu það afskræma allt,
er Sovétríkin varðar, geta nú
lesið það á forsíðu Morgun-
blaðsins, að í sjálfri Prövdu,
málgagni sovéska kommúnista-
flokksins, hafí birst grein eftir
virtan sovéskan prófessor, þar
sem kenningu Stalíns um að
sovéski verkamaðurinn sé ný
og áður óþekkt manngerð er
hafnað. Enginn geti ætlast til
þess, að menn vilji ekki fá
umbun fyrir verk sín. Eða eins
og segir í greininni í Prövdu:
„Við verðum að brúa það hyl-
dýpi sem myndast hefur milli
napurs veruleika alþýðu manna
og háfleygra draumsýna um
hinn fullkomna mann.“
Kannanir á viðhorfum fólks
til einstakra stjómmálaflokka
hafa leitt það í ljós, að það er
ein af draumsýnum íslenskra
stjómmála, að dagur verkalýðs-
ins sé einhver sérstakur dagur
þeirra, sem styðja Alþýðu-
bandalagið. Þessar kannanir
sýna einfaldlega, að þeir sem
halda dag verkalýðsins hátíð-
legan á íslandi um þessar
mundir em líklega flestir í
Sjálfstæðisflokknum og Borg-
araflokknum.
Þá hefðu það einhvem tíma
þótt fréttir til næsta bæjar í
umræðum um verkalýðshreyf-
inguna og Alþýðubandalagið,
að forystumenn þess flokks
væm sannfærðir um það 1. maí
fáeinum dögum eftir kosningar,
að ein af helstu ástæðunum
fyrir hrakfomm Alþýðubanda-
lagsins sé framboð Ásmundar
Stefánssonar, forseta Alþýðu-
sambandsins, í nafni flokksins
í Reykjavík.
Skoðanakannanir sýna sem
sagt, að félagar í verkalýðs-
hreyfingunni styðja að yfir-
gnæfandi meirihluta aðra
flokka en Alþýðubandalagið.
Átökin innan Alþýðubandalags-
ins eftir kosningar sýna, að þar
er litið á forystumenn verka-
lýðshreyfíngarinnar sem
dragbíta og atkvæðafælur.
Vegna úrslita kosninganna
hefur með rökum verið bent á
það, að stjómmálaflokkamir
þurfí að líta í eigin barm. Þeir
þurfí að endurskoða starfshætti
sína og áherslúr í málflutningi.
Hið sama má segja um forystu-
sveit verkalýðshreyfíngarinnar.
Hefur ekki skapast hér á landi
hyldýpi „milli napurs vemleika
alþýðu manna og háfleygra
draumsýna", svo að enn sé vitn-
að í Prövdul
Morgunblaðið er ekki sömu
skoðunar og þeir, sem helst
ráðast gegn Ásmundi Stefáns-
syni á vettvangi Alþýðubanda-
lagsins, að hann og félagar
hans hafí staðið þannig að gerð
kjarasamninga á undanfömum
ámm, að þeir eigi þessar árásir
skilið. Árásimar á Ásmund og
rannsóknir á fylgi Alþýðu-
bandalagsins falla í sama
farveg: forseti Alþýðusam-
bandsins getur ekki verið í
framboði fyrir flokk, sem á lítið
sem ekkert fylgi meðal hinna
almennu félaga í verkalýðs-
hreyfíngunni. Þeir sem fara
með stjóm mála í Alþýðubanda-
laginu talá ekki í nafni þeirra,
sem hafa gert 1. maí að bar-
áttudegi sínum.
Ef þessi skilgreining á úrslit-
um kosninganna og stöðu
forseta Alþýðusambandsins er
rétt, þurfa allir stjómmála-
flokkar að líta í eigin barm.
Höfðaði Sjálfstæðisflokkurinn
nægilega til þess fjölmenna
hóps fólks í veraklýðshreyfing-
unni, sem fylkir sér um sjálf-
stæðisstefnuna? Úrslit
kosninganna gefa það alls ekki
til kynna. í þeirri sókn, sem nú
á að hefja til að styrkja Sjálf-
stæðisflokkinn að nýju, er
nauðsynlegt að minnast þess,
að baráttudagur verkalýðsins
er ekki síst baráttudagur þess
fólks, sem lítur á sjálfstæðis-
stefnuna sem skynsamlegasta
kostinn í íslenskum stjóm-
málum.
Qjöfnuður hefur vax
ið í auknu góðæri
eftir Magnús L.
Sveinsson
Sjaldan hefur jafn mikil og al-
menn umræða farið fram um
þjóðmálin rétt fyrir hátíðisdag laun-
þega, 1. maí, eins og nú vegna
kosninga til Alþingis, sem fram
fóru fyrir viku síðan.
í þeirri umræðu voru flestir sam-
mála um, að góðæri hefur ríkt hér
á landi síðustu misserin.
Tekist hefur að ná verðbólgu nið-
ur úr 130% í undir 20% og meiri
stöðugleiki ríkir nú í efnahagsmál-
um þjóðarinnar en lengi áður.
Það er mjög þýðingarmikið fyrir
alla, að sá árangur sem náðst hefur
haldist áfram og verði unnið að því
að styrkja þann stöðugleika sem
náðst hefur. Launþegar hafa fengið
sig fullsadda af verðbólgunni, sem
ríkti hér í 15 ár og eyddi jafn-
harðan umsömdum kaupmætti
launa.
En er þá allt í lagi hjá okkur og
hefur afrakstur þessa góðæris skil-
að sér réttlátlega til fólks? Nei.
Auðvitað njóta allir þess, að verð-
bólgan hefur náðst niður og laun-
þegar hafa sýnt fullan skilning og
ábyrgð á því, að brýnt var að grípa
til aðgerða til þess að það mætti
takast.
Sú alvarlega þróun hefur hins
„Sú alvarlega þróun
hefur hins vegar orðið
í kjölfar minnkandi
verðbólgu og vaxandi
góðæris að gífurlegur
launamunur hefur
myndast milli einstakra
starfsstétta í landinu,
sem bitnað hefur sér-
staklega á kvennastörf-
um.“
vegar orðið í kjölfar minnkandi
verðbólgu og vaxandi góðæris að
gífurlegur launamunur hefur mynd-
ast milli einstakra starfsstétta í
landinu, sem bitnað hefur sérstak-
lega á kvennastörfum.
Það sem gerst hefur er einfald-
lega það, að sífellt stærri hluti
greiddra launa í landinu er nú
ákveðin einhliða af vinnuveitendum.
Hinar gífurlegu launagreiðslur
umfram umsamda launataxta, sýna
það, að atvinnuvegimir hafa þolað
miklu meiri launagreiðslur, en sam-
tök vinnuveitanda halda fram við
samningaborðið.
Það er reyndar rétt að taka það
skýrt fram, að það er ekki bara við
vinnuveitendur að sakast varðandi
lága launataxta. Ríkisstjómir allt
frá 1978, sem allir stjómmálaflokk-
ar hafa átt aðild að, hafa skert
umsamda launataxta verulega með
lagaboði.
Þessi þróun hefur leitt til þess,
að í góðærinu, sem fært hefur
mörgum mjög miklar tekjur og
aukinn kaupmátt, eru þúsundir
launþega, sem eru á um tuttugu
og sjö þúsund króna mánaðarlaun-
um fyrir 40 stunda vinnuviku.
Allir viðurkenna að enginn getur
lifað af slíkum launum. Samt em
þau staðreynd og ekki hefur tekist
að fá þau hækkuð við samninga-
borðið.
Það er annars einkennilegt að
vinnuveitendur, sem sjá alla ann-
marka á því að hækka þessa
óraunhæfu daglaunataxta, láta sig
ekki muna um það, að láta vinna
gengdarlausa yfirvinnu og þá er
eins og það skipti engu máli að
launin hækki um 40 og 80% án
þess að auknar tekjur komi á móti.
í verzlunum t.d. sækjast kaup-
menn sífellt eftir að lengja þann
tíma, sem greiddur er með 80%
álagi á dagvinnu, en segja hins
vegar að þeir hafi ekki efni á því
að hækka dagvinnulaunin um
krónu.
Það er ljóst að hægt er að koma
við miklu meiri hagræðingu í fyrir-
tækjum en nú er. Það er t.d. mjög
brýnt að draga úr hinni gegndar-
lausu yfirvinnu, sem alit of víða er
og færa þau laun, sem greidd eru
fyrir yfirvinnu, yfir á dagvinnulaun-
in.
Það hefur sýnt sig að heildaraf-
köst minnka ekki þó dregið sé úr
yfirvinnu. Þetta gæti verið liður í
því að hækka laun þeirra mörgu,
sem nú eru á launum, sem allir við-
urkenna að ekki er hægt að lifa af.
Við stærum okkur oft af því, að
við höfum byggt upp velferðarþjóð-
félag, þar sem meiri jöfnuðu:- ríki
milli manna en víða annars staðar.
Þetta er að mörgu leyti rétt. Þeim
mun alvarlegra er, ef ójöfnuður vex
við aukið góðæri í landinu eins og
nú hefur gerst.
Við slíkt verður ekki unað og það
er rétt að ráðamenn þjóðarinnar,
hvar í flokki sem þeir eru og hvar
í stétt sem þeir sitja, geri sér grein
fyrir því, að fólkið í landinu mun
ekki sætta sig við þann ójöfnuð og
óréttlæti, sem nú ríkir í launamálum
og aukist hefur í vaxandi góðæri
þjóðarinnar.
Höfuðkrafa launþega í dag, á
þessum hátíðisdegi þeirra, er því
sú, að jafnhliða því, að styrkja og
varðveita þann stöðugleika, sem
náðst hefur í efnahagsmálum þjóð-
Magnús L. Sveinsson
arinnar, verði batinn nýttur til að
bæta úr því launamisrétti, sem ríkir
í þjóðfélaginu þar sem hluti laun-
þega býr við launataxta, sem allir
viðurkenna, að enginn geti lifað af,
á sama tíma og aðrir búa við meiri
kaupmátt en áður hefur þekkst.
Ég sendi öllum launþegum í
landinu bestu óskir á þessum hátíð-
isdegi þeirra.
Höfundur er formaður Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur.
Afganistan:
Fólksflóttiim slíknr
að byrja þarf hjálp
arstarf frá gi’unni
- segir Ragnar Guðmundsson starfsmaður Sameinuðu þjóðanna í Kabúl
„í Kabúl verður ekki mikið
vart við styrjöldina í Afganistan.
Skæruliðar skjóta flugskeytum
sinum aðallega á borgarhluta,
sem útlendingar eru fluttir úr.
Þar eru skrifstofur stjómarinn-
ar, varnarmálaráðuneytið og
sovéska sendiráðið," sagði Ragn-
ar Guðmundsson, sem starfar i
Kabúl á vegum Sameinuðu þjóð-
anna, í viðtali við Morgunblaðið.
„Atökin í landinu liggja mikið til
niðri á vetrum enda er þá snjó-
þungt. í Kabúl verður helst vart
við átök þegar herinn gerir stór-
skotaliðsárásir út úr borginni,"
sagði Ragnar, sem nú er staddur
hér á landi. „Upp á síðkastið hafa
skæruliðar þó framið hryðjuverk í
Kabúl og fyrir skömmu sprakk
sprengja í bfl við indverska sendi-
ráðið í miðborg Kabúl. Þá er
útgöngubann frá klukkan tíu á
kvöldin til sex á morgnana. En í
raun hefur ekkert breyst í borginni
síðan ég kom þangað fyrir einu og
hálfu ári.“
Dagblaðið Intemational Herald
Tríbune birti fyrir skömmu mynd
af Ragnari þar sem hann mundar
golfkylfu í hæðunum fyrir utan
Kabúl. Sagði Ragnar að fyrir
nokkrum árum hefði verið samið
við skæruliða um að ekki yrði bar-
ist í hæðunum fyrir utan borgina
til þess að erlendir sendierindrekar
gætu komist út úr borginni. Nota
útlendingar þá tækifærið og fara
með kylfumar sínar á Khargah-
golfvöllinn.
Elín Hallgrimsson
Fyrir utan heimili Ragnars Guð-
mundssonar i Kabúl stendur
afganskur hermaður vörð allan
sólarhringinn.
„Ekki er hægt að segja að golf-
völlurinn sé góður," sagði Ragnar.
„Hann er allur sundurskotinn og
golfkúlan getur allt eins hafnað í
holu eftir sprengikúlu, ef höggið
geigar. Nýlega var sovéskum skrið-
dreka ekið á klúbbhúsið á golfvellin-
um og er það nú allt úr lagi gengið."
Ragnar hefur starfað hjá þróun-
arstofnun Sameinuðu þjóðanna í
Kabúl síðan í nóvember 1985 og
býst við að vera þar út þetta ár.
Ýmsar aðrar stofnanir Sameinuðu
þjóðanna starfa einnig í Kabúl og
sér þróunarstofnunin um að sam-
ræma starfsemi þeirra auk þess sem
hún sér um ýmis verkefni.
„Við verðum að gæta okkar í
þvi, sem við tökum okkur fyrir
hendur. við megum ekkert gera,
sem virðist stuðningur við her eða
hemað eða gæti talist pólitískt,"
sagði Ragnar. „Einnig verður öll
okkar starfsemi að fara fram innan
borgarmarka Kabúl, þar sem út-
lendingum er ekki leyft að fara út
fyrir borgina. Aftur á móti verðum
við að fylgjast með því hvemig fíár-
munum okkar er varið og þurfum
við því að fá fólk utan af lands-
byggðinni til að koma inn í bæinn,
læra og snúa heim aftur. Fyrir bylt-
inguna í landinu náði starfsemi
Sameinuðu þjóðanna til allra héraða
landsins. En við fjármögnum alla
starfsemi á þróunarsviði og nær það
allt frá skógrækt til náms í dýra-
lækningum.
Straumur flóttafólks úr landi
hefur gert það að verkum að við
Elín Hallgrímsson
Sovéskur skriðdreki og hervagnar aka eftir götu i Kabúl. Myndin
er tekin út um bílrúðu.
stöndum í raun f sömu spomm og
á sjöunda áratugnum,“ að þvi er
Ragnar sagði. „Þijár milljónir
manna hafa flúið til Pakistan og
talið er að ein milljón afganskra
flóttamanna sé nú í Bandaríkjunum
og annars staðar. Þetta er fólk með
þekkingu og þurfum við því að byrja
á mörgu frá grunni.“
Ragnar sagði að Najibullah, sem
tók við völdum á síðasta ári, reyndi
mikið að þreifa fyrir sér með breyt-
ingum á kommúnistastjóm sinni og
enginn vafi léki á því að hann vildi
breiða stjóm. Hann hefði t.d. tekið
ráðherra inn í hana, sem ekki væru
í kommúnistaflokknum. „En Afg-
anistan er ættbálkaþjóðfélag og
erfítt er að jafna metin milii ætt-
bálka. Sterkastir eru Pastumar og
Uzbekar en í kjölfarið sigla meiri
minni ættbálkar," sagði Ragnar.
Hann kvað skæraliða háfa átt
erfítt með að sameinast vegna
sundurlyndis milli ættbálka. Aftur
á móti væra þeir nú famir að tala
saman og eftir að Najibullah hefði
lagt fram tillögur sínar um þjóðar-
sátt hafa þeir gefið út sameiginleg-
ar yfírlýsingar og rætt um
mögulega endurkomu konungsins
til Afganistans.
Að sögn Ragnars berast fréttir
um mikil átök í landinu til Kabúl,
þótt þar sé ekki hart barist. „Mikið
hefur verið eyðilagt í Herad og
Kandahar og oft er uppskera eyði-
lögð í heilu héraði í átökum. Fólkið
á þá ekki annars kost en að flýja
brott. Frá norðurhéraðunum fréttist
oft af matarskorti, en hann gæti
einnig stafað af uppskerabresti."
Hann segir að í Kabúl sé aftur
á móti aldrei skortur á nauðsynja-
vöram: „Afganar era flinkir
kaupmenn. Á markaðnum og bas-
amum má eiginlega fá allt, meira
að segja ódýrar japanskar græjur."
Ógilding kjörbréfa
og kosið að nýju
- hefðu atkvæðin ekki fundist í Borgarnesi
ALÞINGI hefði getað ógilt
kjörbréf þingmanna Vestur-
landskjördæmis, ef kjörseðlar
hefðu ekki komið í leitirnar á
miðvikudagskvöld og þá hefði
orðið að kjósa aftur í kjördæm-
inu.
Landskjörstjóm gefur út kjör-
bréf á grandvelli þeirra skýrslna
sem berast frá yfírkjörstjómum
hvers kjördæmis. Þó svo að at-
kvæðin hefðu ekki fundist, þá
hefði landskjörstjóm samt sem
áður gefíð út kjörbréf þeirra sem
töldust hafa náð kosningu sam-
kvæmt skýrslu yfírlqorstjómar. í
upphafí hvers nýs þings skipta
þingmenn sér í þijá hópa og fíall-
ar hver hópur um kjörbréf annars.
Alþingi hefur því vald til að úr-
skurða kjörbréf ógild og efna til
kosninga að nýju í kjördæminu.
Ekki þarf kæra til að Alþingi ú:
skurði á þann veg. Hins vegí
verður að teljast ólíklegt að þinj
menn hefðu talið uppkosningi
vænlegan kost, því úrslit þein
hefðu getað riðlað fyrri niðurstöð
veralega, til dæmis hefðu töh
ekki mátt breytast mikið án þe:
að það hefði í för með sér brey
ingu á jöfnunarþingsætum ui
allt land.
Atkvæðin finnast
% br. Þingmenn
Atkvæði % frá’83 Ki.Up. Br.
A 1.356 15,1 +1,6 A 1 ( )
B 2.299 25,7 -4,5 B 1 (-1)
D 2.164 24,2 -10,5 D 1 (-1)
G 971 10,8 -4,7 G 1 ( )
M 147 1,6 +1,6 M ( )
S 936 10,5 +10,5 S +1 (+1)
V 926 10,3 +10,3 V +1 (+1)
Þ 156 1,8 +1,7 Þ ( )
Á kjörskrá voru 10.200. Atkvæði greiddu 9.118 eða 89,4%
(88,3%). Auðir og ógildir seðlar voru 163.
MorgunblaðiðV GÓI
°fo br. Þingmenn
Atkvæði % frá '83 Kj.Up. Br.
A 23.265 15,2 +3,4 A 7 +3 (+4)
B 28.902 18,9 +0,2 B 13 (-1)
C 246 0,2 -7,2 C (-4)
D 41.491 27,2 -11,9 D 16 +2 (-5)
G 20.386 13,3 -4,1 G 8 (-2)
J 1.892 1,2 +1,2 J 1 (+D
M 2.434 1,6 +1,6 M ( )
S 16.588 10,9 +10,9 S 3 +4 (+7)
V 15.470 10,1 +4,6 V 2+4 (+3)
Þ 2.047 1,3 +1,3 Þ ( )
Á kjörskrá voru 172.366. Atkvæði greiddu 154.417 eða
89,6% (86,6%). Auðir og ógildir seðlar voru 1.696.
TALNING atkvæðanna breytti engu um kosningaúrslitin, hvað alþingismennina varðar. Af
atkvæðunum fékk Alþýðuflokkurinn 5, Framsóknarflokkurinn 19, Sjálfstæðisflokkurinn 7,
Alþýðubandalagið 4, Borgaraflokkurinn 5, Kvennalistinn 8 og Flokkur mannaina 3. Heildartöl-
ur flokkanna breytast auðvitað, sem þessum atkvæðum nemur:
TÝNDU atkvæðin í Vestur-
landskjördæmi fundust óvænt
í fangageymslu lögreglunnar
í Borgarnesi, eins og greint
var frá í Morgunblaðinu í
gær. Það var Björn Þor-
björnsson, stöðvarmaður
lögreglunnar í Borgarnesi,
sem fann atkvæðin í kjörkassa
númer þijú og höfðu þau lent
undir kjörbók. Meðfylgjandi
myndir voru teknar eftir að
atkvæðin voru komin í leitim-
ar og á annarri þeirra stendur
Bjöm Þorbjörnsson við kjör-
kassa og önnur kjörgögn í
fangaklefanum. Á hinni
myndinni er yfirkjörstjórn í
Vesturlandskjördæmi við
talningu á týndu kjörseðlun-
um, frá vinstri Sigurður B.
Guðbrandsson, Sveinn Guð-
mundsson, Jón Magnússon
fomaður, Bjarai Arason og
Jóhann Sæmundsson.
Vesturland
Morjrunblaðið/Theodór
Landið allt