Morgunblaðið - 01.05.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MAÍ1987
Nokkur orð um
skoðanafrelsi
eftir Ólöfu
Benediktsdóttur
Fáum hefur dulizt, að kosninga-
barátta fyrir nýafstaðnar alþingis-
kosningar var með nokkuð öðrum
hætti en áður hefur tíðkazt. Að vísu
birtu flokkar stefnuskrár sínar (þar
sem slík stefnuskrá var fyrir hendi),
og leiðtogar flokkanna og stuðn-
ingsmenn þeirra skiptust á skoðun-
um í fjölmiðlum, stundum á nokkuð
óvæginn hátt. Framboðsfundir fóru
að miklu leyti fram í sjónvarpi og
útvarpi, enda sennilega sá vett-
vangur sem nær til flestra. — Það,
sem vakti einna helzt athygli mína
í kosningabaráttunni voru auglýs-
ingamyndir af frambjóðendum. Dag
eftir dag mátti sjá hálf- og heilsíðu-
auglýsingar, oft í lit, af ábúðar-
miklum frambjóðendum, utanlands
sem innan eða í faðmi fjölskyldu
sinnar, blíðra eiginkvenna og bros-
andi bama. Flestar þessar myndir
glöddu augað og vöktu vonir um
betri tíð með blóm í haga. Reyndar
voru ekki allir frambjóðendur jafn
vel settir í þessari keppni, þær
kváðu nefnilega vera fokdýrar,
þessar auglýsingar. Þá vaknar ef
til vill sú spuming, hver borgi.
Margir almennir kjósendur lýstu
yfir stuðningi við vissa flokka eða
einstaklinga, bæði í sjónvarpi og
blöðum. Þessar auglýsingar vom,
sýndist mér, yfirleitt málefnalegar,
flestar eitthvað á þessa leið: „Ég
kýs . . . flokkinn vegna ...“. Vitan-
lega sýndu þær þá skoðun auglýs-
enda, að þeim félli betur við einn
flokk en aðra. Til þess var leikurinn
gerður. Lengst af í kosningabarátt-
unni virtist þessi stuðningsaðferð
ekki vekja sérstaka andúð eða mót-
mæli. Én viti menn, á sjálfan
kosningadaginn skrifar frú Bryndís
Schram Velvakanda Morgunblaðs-
ins og segir sig tilknúna að snið-
ganga Dómkirkjuna og leita annað
eftir ómenguðu guðsorði, þar sem
báðir prestamir hafi gerzt „áróð-
ursdindlar og leikbrúður Sjálfstæð-
isflokksins". Prestamir höfðu sem
sé birt stuðningsyfirlýsingu við
Sjálfstæðisflokkinn í auglýsingu f
Morgunblaðinu. Ekki birtist þó af
þeim litmynd og ekki voru eiginkon-
ur eða böm með. Bara sú skoðun
tveggja einstaklinga, að þeir teldu
kristinni trú og kirkju sinni bezt
borgið í höndum sjálfstæðismanna.
Má vera, að einhvetjum fleirum
hafí þótt þessi auglýsing óviðeig-
andi. Þá hlýtur sú spuming að
vakna, hvort ekki sé jafnrétti og
skoðanafrelsi á íslandi. Eða eru það
bara prestar, sem ekki mega taka
opinbera afstöðu í stjómmálum?
Athugum þetta svolítið betur.
Hvetjir lýsa eindregnast yfír stuðn-
ingi við ákveðinn flokk? Em það
ekki frambjóðendur? Prestur í
Reykjavík var á framboðslista
Borgaraflokksins. Ég hef ekki heyrt
neinn fetta fíngur út í það. Skyldi
frú Bryndís treysta sér í jarðarför
til þessa prests? Margir prestar
hafa verið alþingismenn, þeirra á
meðal einn ráðherra. Ég hef aldrei
heyrt að þeir hafi verið verri prest-
ar af þeim sökum. Ég hef fyrir
satt, að prestkona hafí verið í fram-
boði á Vesturlandi. Finnst frú
Bryndísi það við hæfi? Telur hún
sér óhætt að leita ráða hjá læknun-
um Andrési Magnússyni, Guðrúnu
Agnarsdóttur eða Páli Gíslasyni?
Þessir læknar hafa með framboðum
sínum veitt öðrum flokkum en Al-
þýðuflokknum stuðning. Hvað með
skólastjóra, kennara og fóstrur?
Treystir hún öðrum en yfírlýstum
krötum fyrir uppeldi og fræðslu
Ólöf Benediktsdóttir
„Þá hlýtur sú spurning
að vakna, hvort ekki sé
jafnrétti og skoðana-
frelsi á íslandi. Eða eru
það bara prestar sem
ekki mega taka opin-
bera afstöðu í sljórn-
málum?“
bama sinna? — Svona mætti lengi
spyija.
Víkjum þá aftur að mannréttind-
unum marglofuðu, skoðanafrelsinu,
ritfrelsinu, tjáningarfrelsinu. Eru
þau ekki á stefnuskrá Alþýðu-
flokksins? Eða veit hægri höndin
ekki hvað sú vinstri gerir?
Höfundur er menntaskólakennari.
Mímir held
ur ferða-
námskeið í
samvinnu
við Útsýn
í MAÍMÁNUÐI heldur Málaskól-
inn Mímir sín vinsælu ferðanám-
skeið og að þessu sinni í
samvinnu við Ferðaskrifstofuna
Útsýn.
Þessi þriggja vikna námskeið eru
sérstaklega ætluð ferðamönnum
sem vilja læra að bjarga sér á ferða-
lagi við sem flestar kringumstæður,
jafnframt því að fá innsýn í líf og
hugsunarhátt þeirra þjóða sem þeir
heimsækja.
Námskeiðin standa yfír frá 4.-22.
maí og eru fyrir fólk á öllum aldri
og er lögð sérstök áhersla á fá-
menna námskeiðshópa og afslappað
andrúmsloft. Kennarar eru erlendir
en íslenskumælandi og þekkja vel
til staðhátta hver í sínu landi.
Námskeiðin eru öllum opin, en
Útsýnarfarþegar og nemendur
Mímis fá 15% afslátt af námskeiðs-
gjaldi.
(Fréttatilkynning)
Háskólinn XXIV:
Nýbyggingar
eftirÞórð
Kristinsson
Er líða tók á sjötta áratuginn
tók að þrengjast um starfsemi
háskólans í þeim byggingum sem
hann hafði til umráða, enda ekk-
ert kennsluhúsnæði byggt eftir
1940, ef undan er skilin hæðin
sem byggð var ofan á íþróttahú-
sið 1958—60. En við lok sjöunda
áratugarins kom loks nokkur
kippur í framkvæmdir. Ámagarð-
ur, þar sem eru til húsa Stofnun
Áma Magnússonar sem geymir
handritin, Orðabók háskólans og
heimspekideildin, var tekinn í
notkun haustið 1969 og var bygg-
ingunni hraðað vegna heimkomu
handritanna frá Danmörku. Næst
kom viðbótarbygging við Gamla
Garð, sem lokið var 1971 og er
reyndar stærri en Garðurinn. Þar
er til húsa Félagsstofnun stúdenta
og aðstaða fyrir félagsstarfsemi,
auk þess sem þar er bóksala,
matsala, ferðaskrifstofa og fjölrit-
un._
Árið 1972 voru tvö hús tekin
í notkun, Lögberg, hús lagadeild-
ar, og hús fyrir verkfræði- og
raunvísindadeild, þar sem Reikni-
stofnun háskólans er til húsa að
hluta. Annað hús verkfræði- og
raunvísindadeildar var fullbyggt
árið 1972 og hafín er bygging
hins þriðja, sem óvíst er hvenær
lokið verður. Nýjasta byggingin á
lóðinni er Oddi, hús viðskipta-
deildar og félagsvísindadeildar,
sem tekið var í notkun í janúar
1986 eftir að hafa verið fímm ár
í smíðum; hluti þess húss er þó
enn óbyggður í austurátt.
En byggingamar á lóðinni eru
þar með ekki upp taldar: Háskól-
inn lét ríkinu í té lóð undir
Þjóðminjasafnshúsið sem stendur
nyrst á lóðinni og var gjöf þjóðar-
innar til sjálfrar sín í tilefni af
stofnun lýðveldisins 17. júní 1944;
húsinu var lokið á tveimur árum,
1946—1948, og var þar betur að
verki staðið en um gjöf þá um
löggjafínn gaf sér og þjóð sinni á
ellefuhundruð ára afmæli íslands
byggðar fyrir þrettán ámm og
heitir Þjóðarbókhlaða. Loks rofaði
til um framkvæmdir í fyrra eftir
nokkurt hlé og talið að byggingin
kunni að verða að fullu smíðuð
árið 1990, þannig að Landsbóka-
safn og Háskólabókasafn samein-
ist undir einu þaki. En ýmsir voru
famir að halda að það væri mis-
skilningur að hér væri um bók-
hlöðu að ræða, húsasmíðinni væri
löngu lokið og ætti að rækta þar
jurtir einhverjar sem einungis
þrífast í myrkri og trekk. Neyð
hefur orðið til þess að timburhús
hafa verið sett niður á lóð háskól-
ans vestan Suðurgötu, kölluð
sumarhús; fyrir starfsemi Reikni-
stofnunar háskólans. Gamla
loftskeytastöðin er notuð sem
kennsluhúsnæði og aðsetur nokk-
urra kennara og rannsóknar-
manna stærðfræðiskorar.
Skemmur við Lóugötu 2 eru
geymslur og hýsa viðhaldsverk-
stæði háskólans.
Á Landspítalalóð, sunnan
Hringbrautar, er í smíðum sam-
eiginlegt húsnæði læknadeildar
og tannlæknadeildar og flutti
síðarnefnda deildin inn á síðasta
árí. í daglegu tali kallast hús þetta
Tanngarður, enda fengist við
tennur í húsinu, en framkvæmdir
hafa nú legið niðri um sinn vegna
fjárskorts og ekki ljóst hvenær
smíðinni lýkur að fullu, en í næsta
áfanga er stefnt að því að full-
gera fímmtu hæð hússins.
Enda þótt svo kunni að virðast
að sífellt sé verið að byggja ný
og ný hús fyrir háskólann, þá er
langt í frá að nóg sé að gert.
Starfsemi skólans hefur vaxið
mjög ört undanfarin ár, miklu
örar en svarar því húsnæði sem
bæst hefur við. Framlag happ-
drættisins, sem byggt er fyrir,
hefur vissulega vaxið í hlutfalli
við fjölgun þjóðarinnar, en æ
stærra hlutfall hvers árgangs
tvítugra fer nú í háskólann, þann-
ig að í sundur dregur með
byggingarfénu frá happdrættinu
og fjölda stúdentanna og umsvif-
um starfsins. Framlag ríkisins
„Enda þótt svo kunni
að virðast að sífellt sé
verið að byggja ný og
ný hús fjrrir háskól-
ann, þá er langt í frá
að nóg sé að gert.
Starfsemi skólans hef-
ur vaxið mjög ört
undanfarin ár, miklu
örar en svarar því hús-
næði sem bæst hefur
við.“
hefur ekki verið í neinu samræmi
við þessa þróun, enda þótt ástæðu
hinnar öru stúdentafjölgunar
megi auðvitað rekja til þeirrar
vísvituðu stefnu ráðamanna að
gera sem flestum kleift að ljúka
stúdentsprófí, sem útaf fyrir sig
er af hinu góða.
Árið 1970 voru háskólastúdent-
ar 1.397, fímm árum síðar voru
þeir 2.611 og hlutfall nýstúdenta
af 16 ára árgangi fjórum árum
áður 21,6%; 1980 var stúdenta-
fjöldinn orðinn 3.200 og téð
hlutfall nýstúdenta 24,5%. Nú sjö
árum síðar eru stúdentar við há-
skólann um 4.500 og hlutfall
nýstúdenta af 16 ára árganginum
fjóram árum áður um 36% og
talið að það muni vaxa enn á
næstu árum, auk þess sem mjög
færist í vöxt að fólk með eldra
stúdentspróf hefji nám við skól-
ann. Með annarri hendinni hafa
stjómvöld sem sé gert æ fleirum
kleift að taka stúdentspróf og
afla sér annarrar menntunar, en
hin hendin virðist með öllu mátt-
laus. Háskólinn er því í stökustu
vandræðum, svo ekki sé meira
sagt.
Dagleg starfsemi háskólans er
ekki bundin við háskólasvæðið á
Melunum, heldur er hún dreifð
víða um borgina og í mörgum til-
vikum af illri nauðsyn húsnæði-
seklunnar. Skrifstofur, rannsókn-
arstofur og jafnvel kennsluhús-
næði eru leigðar hér og þar um
bæinn. Háskólinn á húsnæði á 18
stöðum í Reykjavík sem telur alls
um 24.000 fermetra; hann leigir
á 12 stöðum, alls um 5.500 fer-
metra. Samanlagt húsrými skól-
ans er þannig um 30.000
fermetrar. En þetta húsnæði er
hvergi nærri nóg. Ef mið er tekið
af viðurkenndum erlendum stöðl-
um um háskólahúsnæði, þ.e.
húsnæði til kennslu, náms, rann-
sókna, stjómsýslu og þjónustu
eins og t.d. bókasafns, að undan-
skildu húsnæði til íþrótta og
félagslífs, þá er húsnæði það sem
háskólinn ræður yfir talið vera
58% af brúttóstaðalrými háskóla
með sama stúdentafjölda og Há-
skóli íslands; en slíkur skóli er
talinn þurfa um 50.000 fermetra
húsrými. Með öðrum orðum ættu
að vera 12 fermetrar á nemanda,
en eru einungis 7. í skýrslu þróun-
amefndar Háskóla íslands frá því
í ágúst 1984 eru húsnæðismál
skólans sögð vera brýnasti vandi
hans og komin í mikil óefni: hús-
næðið sé of lítið, óhentugt,
óhagkvæmt og dreift alltof víða
um bæinn; þessar aðstæður spilli
mjög kennslu, námi, rannsóknum
og stjómun og standi í vegi fyrir
nýbreytni. Það kemur því hvar-
vetna við allan ársins hring. En
þótt ætla megi á stundum að með
okkur íslendingum teljist það til
dyggða að barma sér yfír nánast
öllu, þá er því ekki að leyna að
byggingarsaga háskólans allt frá
stofnun hans, með einni undan-
tekningu, hefur verið heldur
dapurleg. Og svo er því miður
enn. Og er reyndar ekkert minna
en til skammar.
Áætlað framlag happdrættis til
framkvæmda 1987 er um 110
milljónir króna, en af því fara um
70 milljónir til nýbygginga, restin
fer í tækjakaup, afborganir af
fyrri tækjakaupum og til viðhalds.
Engar fjárveitingar voru úr ríkis-
sjóði, en 10 milljónir vom veittar
til viðhalds á húsnæði. Við þessar
aðstæður mun taka áratugi að
koma húsnæðisaðstöðunni í við-
unandi lag. En varla tæki nema
tvö til þijú ár að byggja yfir skól-
ann með þeirri tækni við hús-
byggingar sem nú tíðkast ef
féleysi væri ekki fyrirstaða.
Spuming er hvort ekki sé nær að
nota framlag happdrættisins til
að borga niður stórt lán á tuttugu
til þijátíu árum og afgreiða þessi
blessuð húsnæðismál á skömmum
tíma, fremur en að mjatla við
byggingar í mörg ár og vera allt-
af í húsnæðisvandræðum og sjá
reyndar ekki fram úr þeim á
næstu ámm. Við það myndi m.a.
vinnast tími hvemig sem á er litið
og e.t.v. einhveijir aurar, auk
margs annars sem ekki verður í
aumm mælt; t.d. góður aðbúnað-
ur að menntun þjóðarinnar um
næstu framtíð. Varla er það vond-
ur ávinningur.
Eins og málin standa í dag em
nokkrar byggingar fyrirhugaðar
til viðbótar þeim sem þegar er
hafín smíði á: Bygging fyrsta
áfanga fyrir lyfjafræði og fram-
leiðsludeild Reykjavíkurapóteks,
sem er eign háskólans; hæð ofan
á hús Raunvísindastofnunar við
Dunhaga; hús fyrir Happdrætti
HÍ; bygging Líftæknigarðs á
Keldnaholti, en til þeirrar bygg-
ingar bámst gjafír á 75 ára
afmæli háskólans sl. ár, 7,5 millj-
ónir frá Reykjavíkurborg og átta
milljónir frá Rannsóknaráði ríkis-
ins; og bygging Tæknigarðs á lóð
háskólans fyrir rannsóknir og þró-
unarverkefni í tölvu- og rafeinda-
tækni. Á umræðu- eða undirbún-
ingsstigi em kennslusalir við
Háskólabíó, náttúmvísindahús og
ólokinn áfangi við Odda.
Með því að nú lýkur pistlunum
er ritstjóm Morgunblaðsins þökk-
uð birtingin. Vert er að neftia að
við samninguna hefur verið notast
við ýmsar heimilir og em þessar
helstar: Saga Háskóla íslands eft-
ir Guðna Jónsson, útgefín 1961
(nær frá stofnun til 1961),
Árbækur HÍ, Kennsluskrá HÍ,
Skýrsla Þróunamefndar HÍ, ágúst
1984, Nefndarálit um skipulag og
starfshætti Rannsóknaþjónustu
HÍ, febrúar 1986, Rannsóknir við
HÍ 1985- 1986, Fréttabréf HÍ,
Úr húsnæðis- og byggingasögu
háskólans, Páll Sigurðsson tók
saman, útgefín 1986 (nær frá
1911 fram yfír 1940), Grímnir,
rit Ömefndastofnunar, Tölfræði-
handbókin 1984 og margt fleira
sem ekki verður tíundað hér. Rit-
in era aðgengileg á Háskólabóka-
safni hveijum sem lesa vill. Þá
var á stundum rætt við fólk ef
fróðleikur fannst ekki í bókum og
skýrslum eða ef vafí lék á um
einhver atriði; en leitast hefur
verið við að segja satt og rétt frá.
Fyrirsagnir pistlanna valdi Morg-
unblaðið.
Höfundur erprótstjórí við Há-
skóla Islands.