Morgunblaðið - 13.10.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1990
Fyrstu tónleikar Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands á nýju starfsári
_________Tónlist___________
Ragnar Björnsson
Fyrsta breytingin sem tónleika-
géstir sinfóníunnar upplifðu í upp-
hafi starfsárs var ný tímasetning
tónleikanna. Kl. 20 er ekki venju-
legur tími fyrir tónleika á íslandi.
Þessi tónleikatími er ekki óvenju-
legur erlendis, en hafa verður í
huga að vinnutími fólks er lengri
hér en víðast annars staðar og
hætt er við að verkafólk a.m.k.
geti átt í nokkrum vandaræðum
með að ná inn áður en dyrnar lok-
ast kl. 20, en allt þetta kemur í
ljós. Önnur breytingin var að fram-
kvæmdastjóri hljómsveitarinnar
var ekki til að taka á rnóti gestum,
sem venja hans var. Ástæðan fyrir
þessari fjarveru gæti hafa verið
nýmóttekið uppsagnarbréf frá
menntamálaráðherra. Þar sem
staða framkvæmdastjóra er launuð
af almannafé finnst sumum skatt-
greiðendum að þeir eigi einhvern
rétt á því að vita hvað fram-
kvæmdastjórinn hefur brotið það
af sér að uppsögn hafi verið nauð-
syn. Ráðherra segir ástæður sér
ókunnar, hafi aðeins framkvæmt
ákvörðun annarra, óvenju ráðþæg-
inn ráðherra það, en kannske gild-
ir annað þegar um uppsagnir er
að ræða en þegar skipað er í stöð-
ur? Þriðja nýnæmið var, þegar les-
in var efnisskrá, að þar fannst
enginn gefandi að blómskrúði því
sem skreytti hljómleikapall. Tón-
leikar í litum verður tískan í-vetur
og fleira mætti sjálfsagt finna sem
til breytinga telst og vonandi er
þetta allt til bóta og stundum eru
breytingar réttlætanlegar þótt ein-
göngu séu breytinganna vegna.
Tónleikar hljómsveitarinnar hófust
með forleiknum Fingalshellir op.
26, eða „Hin einmana eyja“, eins
og Mendelssohn upphaflega nefndi
þennan forleik. Ekki er rétt sem
stendur í efnisskrá að M. hafi lok-
ið verkinu í Róm ári eftir að hann
var á ferð um Suðureyjar. M. lauk
síðustu umskrift forleiksins tveim
til þrem árum síðar og stjómaði
sjálfur í Berlín 1833. En hvað um
það, hér var forleikurinn fluttur
án þeirra töfra og ævintýramynda
sem hann býr yfir, enda undirtekt-
ir áheyrenda samkvæmt því. Sall-
inen er eitt þekktasta núlifandi
tónskáld Finna og þó kannske fyrst
og fremst fyrir óperur sínar og í
ópem sinni „Riddarinn“ notar Sall-
Dagnr hvíta stafsins
Alþjóðlegur dagur hvíta stafs-
ins er á mánudag. Hvíti stafurinn
er aðalhjálpartæki blindra og
sjónskertra við að komast leiðar
sinnar og jafnframt forgangs-
merki þeirra í umferðinni.
í frétt frá Blindrafélaginu, sam-
tökum blindra og sjónskertra á ís-
Til sölu:
FeHsmúli - 5 herb.
Falleg íbúð á 1. hæð. Tvennar svalir. Ágæt sameign. Ákv. sala.
Einar Sigurðsson, hrl., Garðastræti 11,
s. 13143 laugard. og sunnud. og 16767 eftir helgi.
21150-21370
LARUS Þ. VALDIMARSSOM FRAMKVÆMDASTJORI
KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL, loggiltur fasteignasali
Til sölu eru að koma m.a. eigna:
Úrvals íbúð - útsýni, bílskúr
5 herb. íbúð á 3. hæð, 112 fm, auk geymslu og sameignar, við Háaleit-
isbraut. Öll eins og ný. Stórar stofur. Nýtt eldhús ofl. Bílskúr. Frá-
bært útsýni.
Við Vallargerði Kópavogi
Ný endurbætt stór og góð 2ja herb. íb. á jarðhæð. 65 fm nettó. Sér-
inng, sérhiti. Stór skáli. Ræktuð lóð, 4býli. Vinsæll staður. Skuldlaus
eignaskipti.
Á vinsælum stað í Laugarneshverfi
Stór og góð 3ja herb. íb. við Rauðalæk. Lítið niðurgrafin í kj. Sér inng.,
sérhiti. Nýtt gler og fl. Ræktuð lóð. Verð aðeins kr. 5,3 millj. gegn
góðri útborgun.
Efri hæð á útsýnisstað
við Digranesveg Kóp. 5 herb. um 120 fm. Öll ný endurbyggð. Sér
þvottah. á hæð. Sérinngangur, Sérhiti. Bílskúrsréttur.
Á vinsælum stað á Nesinu
jarðhæð í þrfb.húsi. 4ra herb. 106 fm nettó. Allt sér. (Inngangur, hiti,
þottah). Ný vistgata. Skuldlaus.
Ný úrvals íb. - sérþvottahús
Við Næfurás 68,8 fm nettó. Innréttingar og tæki af bestu gerð. Út-
sýni. Húsnæðislán kr. 1,7 millj fylgir.
Ennfremur góðar 2ja herb. íbúðir við:
Stelkshóla, Dúfnahóla, Asparfell, Víkurás og Miðvang í Hafnarfirði.
Vinsamlegast leitið nánari upplýsinga.
Helst í vesturbænum í Kópavogi
óskast til kaups einbýlishús um 120-150 fm. Skipti möguleg á úrvals
sérhæð, rúmir 100 fm, auk bílsk. á vinsælum stað í hverfinu.
Orðsending til viðskiptamanna okkar
í viðskiptum með húsbréf þurfa aðilar að kynna sér rækilega afföllin
af húsbréfunum.
• • •
Opiðídagkl. 10-16
Fjöldi fjársterkra kaupenda
Viðskiptum hjá okkur fylgja
ráðgjöf og traustar upplýs-
ingar.
ALMENNA
FASTEIGNASAIAM
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150 - 21370
inen þijá af fjórum „draumsöngv-
um“ sem fínnska söngkonan Soile
Isokoski flutti við leik hljómsveit-
arinnar. Þunglyndislegir söngvar,
sem finnsk tónlist gjarnan er, en
vel skrifuð. Óvenju falleg og vel
þjálfuð söngrödd Isokoski naut sín
mjög vel í þessum alvarlegu söngv-
um. „Lítil svíta fyrir strokhljóm-
sveit“ eftir Árna Björnsson iðar
af músik og skilaði stroksveit
hljómsveitarinnar fjórum þáttum
svítunnar sérlega fallega og vel.
Bryndís Gylfadóttir kynnti sig sem
konsertmeistara með lítilli en áber-
andi fallega fluttri einleiksstrófu á
sellóið í Næturljóðaþætti svítunn-
ar. Ámi Björnsson, sem er 85 ára
á þessu ári, var mættur að venju,
en þeir eru víst fáir sinfóníutónleik-
arnir sem hann hefur látið fram
hjá sér fara. Af sínum meðfædda
virðuleik og hógværð tók Árni við
þökkum og hamingjuóskum áheyr-
enda sem birtust í löngu og þéttu
lófaklappi. Ekki er ástæða eða tími
til að lýsa svítunni hér, en full af
lifandi músik er hún og hver spyr
að því eftir hundrað ár hvort verk-
ið hafi verið tískulegt eða ekki,
þegar aðeins eftir lifir það sem
hjartað skóp. Luonnotar eftir Si-
belius fyrir hljómsveit og söngrödd
er mjög áhugavert en óvenjulegt
verk frá hendi höfundar. Mjög er-
fitt í söng svo að á köflum velti
maður fyrir sér hvort hljómsveitin
og söngkonan væru í sömu tónteg-
und, eða hvort Sibelius væri að
reyna sig í póli-tóntegundum, en
hvað sem því líður sýndi Soile Iso-
koski yfirburði í flutningi þessa
tónverks Sibeliusar. Brahms er
ekki heimur Sakaris ennþá a.m.k.,
en mikils virði er fýrir hann að fá
tækifæri með SÍ að safna og æfa
upp „repertuar“ ef tækifæri bjóð-
ast síðar á stærri mörkuðum, þetta
er jú tækifæri sem ekki síður ætti
að standa íslenskum stjómendum
til boða. í öðrum þætti fjórðu sin-
fóníunar var næst komist innihaldi
verksins. Ekki þarf að reka á eftir
Brahms, hann spilar sig sjálfur ef
hann er látinn nokkurnveginn í
friði. Allar yfirdrifnar og þarflaus-
ar hreyfingar stjómandans em
hættulegar. í raun þarf stjórnand-
Soile Isokoski
inn ekki mikið annað en hugsa það
sem hann vill segja, hljómsveitin
skilur það. Taktslagið stjómar spili
hljómsveitarinnar, einnig tón-
myndun, stórar og áherslumiklar
hreyfingar skapa grófan og stress-
aðan tón, sem allt of oft heyrðist
hjá blásurunum, auk þess að ná-
kvæmni í samspiii glatast. Sú
spurning hlýtur oft að koma upp
hvort ekki væri viturlegra að reyna
að fá hingað stjórnendur með
reynslu og nafn í stað þess að binda
hljómsveitina við unga menn sem
era að safna sér reynslu.
landi, er skorað á ökumenn að virða
hvíta stafinn sem stöðvunarmerki.
Vegfarendur em hvattir til að sýna
blindum og sjónskertum fyllstu til-
litssemi í umnferðinni og að bjóða
fram aðstoð sína ef þurfa þykir,
með því að rétta fram handlegginn,
svo að hinn blindi eða sjónskerti
geti fylgt honum eftir.
tomiMDuDáD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Sölvi Sölvason í Reykjavík
skrifar mér vinsamlegt og at-
hyglisvert bréf sem hér fer á
eftir lítt stytt:
„Kæri Gísli.
Eg er fastur lesandi þáttar
þíns um íslenskt mál í Morgun-
blaðinu á laugardögum, og vil
byrja á því að þakka fyrir góðan
þátt.
Ástæðan fyrir þessu bréfi eru
áhyggjur mínar af íslenskum
framburði. Ég er aðeins áhuga-
maður um íslenskt mál ..., en
langar samt til þess að léggja
orð í belg því ég vil gjarnan fá
að vita hvort áhyggjur mínar em
á rökum reistar eða hvort þær
eru einungis hugarburður.
Best að koma sér að efninu.
Skilningur minn á íslenskum
framburði hefur verið sá að
áhersla skuli vera á fyrsta at-
kvæði í orði, og aukaáherslur á
þriðja, fimmta o.s.frv. Hef ég
einfaldur áhugamaðurinn haldið
að rammíslenskur framburður
væri eitt af mikilvægari atriðum
íslenskrar tungu.
Ég tel að á útvarpsstöðvunum
starfi nokkuð af fólki, helst
fréttamenn, sem talar ekki með
almennilegum íslenskum fram-
burði, fyrir utan allar^ aðrar
ambögur sem nóg er af. Áhersla
í framburði þeirra kemur yfir-
leitt seinna í orði, til dæmis ef
sagt er Guðrún Gunnarsdóttir,
þá er aðaláherslan lögð á ó í
dóttir og orðin borin fram með
einhverskonar sönglanda. Þetta
er eitt dæmi af fjöldamörgum,
sem ég tel ástæðulaust að telja
upp. Besta skýringin fæst með
því að hlusta. Legg ég til, ef
bréfkom þetta vekur einhvern
áhuga þinn, að þú hlustir til
dæmis á fréttir og auglýsinga-
lestur á útvarpsstöðinni Bylgj-
unni til að heyra dæmi um þenn-
an einkennilega sönglanda
íslenskrar tungu. Auglýsinga-
„lesturinn" er þó sýnu verstur.
Hann er skýrt dæmi um það sem
hefur stundum verið kallað
„flugfreyjumál“. Að mínu mati
er þetta að verða æ algengara.
Til dæmis er illmögulegt að álp-
ast inn í nokkum stórmarkað á
höfuðborgarsvæðinu nú til dags,
án þess að heyra „flugfreyju-
mál“ í öllum kallkerfum, að aug-
lýsa vörur og lýsa eftir hinum
og þessum.
Hef ég mikinn áhuga á að
heyra áiit þitt á þessum fram-
burði, hvort ég þjáist af ein-
hverri íslenskutaugaveiklun eða
hvort þú telur þessar áhyggjur
á rökum reistar.
Ein spurning ótengd fram-
burði. í fréttum ríkisútvarps er
alltaf sagt í „gærkvöld". Spurn-
ingin er í stuttu máli: Af hveiju
er ekki sagt „í gærkvöldi“? Ér
ekki beygingin: kvöld-kvöld-
kvöldi-kvölds, og er ekki um
þágufall að ræða, ef sagt er að
eitthvað gerðist í gærkvöld(i)?
Væri ég þakklátur ef þú gæt-
ir svarað einhveiju um þessar
vangaveltur mínar í þætti þínum
ef þú telur það eiga heima þar...“
Umsjónarmaður þakkar bréf-
ritara kærlega fyrir tímabærar
vangaveltur. Þessi þáttur er ein-
mitt vettvangur fyrir bréf frá
áþugamönnum um íslenskt mál.
Verði þeir sem flestir.
Skjótt er af því að segja að
skoðanir bréfritara á íslenskum
framburði eru hárréttar að mati
umsjónarmanns. Og áhyggjur
hans eru ekki ástæðulausar, því
miður. Umsjónarmaður er að
vísu sjaldséður fugl á stórmörk-
uðum höfuðborgarinnar og ekki
meðal þrautseigustu hlustenda
Bylgjunnar, en hann hefur vitn-
isburði skilríkra manna sam-
hljóða því sem Sölvi Sölvason
segir um „nokkuð af fólki“.
Menn eru hér misjafnir sem
annars staðar.
Hvað er til ráða? Kenna
mönnum réttan framburð ár eft-
ir ár allan hinn langa skóla-
göngutíma, eins og ég veit að
gert er t.d. í Menntaskólanum á
Akureyri. Þá væri naumast frá-
leitt að hugsa sér að sæmilegt
málfar væri gert að skilyrði þess,
að menn fengju framsagnarstörf
á útvarps- og sjónvarpsstöðvum.
Að öðru leyti hvet ég fólk, sem
starfar við vörpin, til þess að
vanda framburð sinn eftir rétt-
um lögum þeirrar tungu sem við
tókum í arf og er líftaug þjóðern-
is okkar.
559. þáttur
Þá er það spurningin um
gærkvöld. Nú vill svo til að við
getum táknað tímann hvort
heldur er í þolfalli eða þágufalli.
Við getum sagt: hann var hér á
daginn og: hann var hér á dög-
unum. Við getum líka sagt:
hann var vikuna fýrir páska og:
hann var hér í páskavikunni.
Fréttamenn ríkisútvarpsins
verða því ekki sakaðir um rangt
málfar, þótt þeir segi „í gær-
kvöld“. Þeir mættu hins vegar
alveg eins segja: „í gærkvöldi".
Þetta er smekksatriði.
★
Þótt sögnin að spenja
(=teygja, lokka, hæna að sér)
sé orðin harla fáheyrð um okkar
daga, sbr. 554. þátt, þá kunnu
orðslyngir menn auðvitað skil á
henni. Jóhannes úr Kötlum kvað:
Ef mitt rénar andlegt slen,
óðar spen ég fólkið kven.
Mína ben þá mildar pen
Magdalena Thoroddsen.
★
1) Mér er í minni, þegar
Kristján skáld frá Djúpalæk
sagðist hafa heyrt þá kyndugu
frétt að „fótleggurinn" hefði
verið tekinn af Tito. Svo var að
heyra á þessu að allt, sem utan
á fótleggnum var, hefði verið
skilið eftir. Sannleikurinn var sá
að fóturinn hafði, út úr neyð,
verið tekinn af hinum fræga
manni. En vitleysan með fót-
legginn heldur áfram í íslensk-
um fréttum og kvikmyndatext-
um. Englendingar geta sagt:
The doctor amputated the soldi-
er’s wounded leg. Hér virðast
menn ekki gæta þess að leg
merkir fótur, og þýðingar- og
hugsunarvillan „fótleggur“ veð-
ur uppi.
2) Auglýst er eftir sögninni
að hvessa. Ég hef ekki heyrt
hana lengi í fréttum. En það
„bætir“ hins vegar ósjaldan „í
vind“.
3) Lík stóðu uppi svo og svo
lengi; eftir því hversu langt var
til greftrunar. Nú standa hins
vegar ýmsir uppi „sem sigurveg-
arar“, jafnvel skákmenn sitjandi
við taflborðið. Nær lagi væri þá
að menn stæðu upp sigurvegar-
ar.