Morgunblaðið - 24.01.1993, Blaðsíða 10

ÁÍO
MORtíUNBLAÐIÐ' SUNNUDAGIIR 24. JANÚAR 1993
HLÁUm
innar fer á fundi,
mskeið, æfingar
eða í kvöldskólann
ettir langan vinnu-
dag, og spyrja
menn sig hvort um
fræðsluleit eða
flótta sé að ræða,
eða hvort menn
séu einfaldlega að
þreyja þorrann
Morgunblaðið/RAX
Matmálstími þjóðarinnar fer gjaman fram á hlaupum
því menn þurfa að drifa sig á námskeið eða fund, eða
flýta sér að sjónvarpstækinu til að missa ekki af fréttum.
eftir Kristínu Marju Boldursdóttur
NÁMSKEIÐUM af öllum toga hefur fjölgað gífurlega síðustu tíu
árin og á þriðja hundrað námskeið voru auglýst af einkaaðilum fyrstu
vikuna í janúar hér í Morgunblaðinu. Þá eru ótalin þau námskeið sem
boðið er upp á í öldungadeildum og í Háskóla íslands, þjálfun hvers
konar á vegum íþróttafélaga og hin ótal mörgu félög sem blómstra
um allt land. Menn hafa skapað sér atvinnu í kreppunni með nám-
skeiðahaldi og þau virðast vel sótt, því þrátt fyrir kvartanir íslend-
inga um tímaleysi lítur út fyrir að þeir megi ekki missa af nokkrum
hlut. Félagsfræðingar eru sammála um það sé jákvætt fyrir einstakl-
inginn að vilja fræðast og kynna sér nýjungar, en álíta einnig að of
mikið af því góða geti komið niður á fjölskyldulífi.
Fólk sem búsett hefur verið
erlendis um tíma talar um
að erfitt sé að koma heim
aftur í hið íslenska þjóðfé-
lag. Ekki er það einungis
verðlagið sem hrellir það,
heldur einnig hraðinn og
tímaleysið sem virðist ríkj-
andi í þessu fámenna þjóðfélagi.
Menn sem rætt var við sögðust í
fyrstu hafa kennt umferðinni um,
sem þeim fannst ógnvænleg miðað
við það sem gerist erlendis, en fóru
síðan smám saman að reka sig á
þann tímaskort sem virtist algengur
meðal ættingja og vina. Allir voru
að flýta sér og einkum eftir vinnutím-
ann því þá þurftu menn að sinna
áhugamálum sínum, fara á fundi,
æfingar, námskeið eða í kvöldskól-
ann.
Ekki er vitað hvort íslendingar eru
athafnasamari að þessu leyti en aðr-
ar þjóðir, en benda má á að vinnudag-
ur meðal nágrannaþjóða er ekki jafn-
langur og hér og því er líklegt að
menn ytra finni sér líka eitt og ann-
að til dundurs í frítímanum. En þrátt
fyrir langan vinnudag hér á landi
rífa menn sig upp úr drunga skamm-
degisins og drífa sig á fundi og æf-
ingar og aldrei í sögu íslands hafa
jafnmörg tómstundastörf verið í boði
fyrir einstaklinga.
Framkoma eða ferðafræði
Ef litið er yfir auglýsingar um
námskeið sem birtust í Morgunblað-
inu dagana 3. til 12. janúar síðastlið-
inn er ljóst að engum íslendingi ætti
að leiðast í skammdeginu. Um 70
aðilar auglýstu hin ýmsu námskeið
og samtals var um að ræða um 250
námskeið í hinum ýmsu greinum.
En nokkrir aðilar eins og til að mynda
Tómstundaskólinn og Kvöldskóli
Kópavogs voru með fjölmörg nám-
skeið sem hægt var að velja úr.
Allt milli himins og jarðar er hægt
að læra á íslandi samkvæmt þessum
auglýsingum, eins og dans, karate,
jóga, leikfimi með eða án fitu-
brennslu, ferðafræði, brids, tungu-
mál, stafsetningu, skrifstofutækni,
biblíulestur, framkomu og snyrtingu,
tölvubókhald, hafsiglingar, heim-
speki, hótelrekstur, söng, manneldi,
matreiðslu, hugleiðslu, gítarleik, ljós-
myndun, trésmíði, myndlist, hatta-
gerð, fluguhnýtingar, fuglaskoðun,
nudd, bílaviðgerðir, fatasaum, innan-
hússskipulagningu, garðaskipulagn-
ingu, sálrækt og dáleiðslu.
Námskeið eru greinilega í mikilli
sókn meðal þjóðarinnar, því fyrir tíu
árum á sama tíma auglýstu rúmlega
34 aðilar jafnmörg námskeið í Morg-
unblaðinu. Flest þeirra námskeiða
voru frá dansskólum og íþróttafélög-
um, einnig var nokkuð um að kennsla
í tölvunotkun og snyrtingu væri aug-
lýst.
Rotary og Lions
Þá eru þau námskeið ótalin sem
auglýst eru annars staðar, svo og
nám í öldungadeildurn, endurmennt-
unarnám í Háskóla íslands og nám-
skeið á vegum Félags eldri borgara,
svo eitthvað sé nefnt.
Flestar líkamsræktarstöðvar og
dansskólar bjóða einnig upp á þjálfun
fyrir börn og unglinga, og íþrótta-
félög eru flestöll með æfingar í fót-
bolta, handbolta og körfubolta fyrir
yngstu kynslóðina og unga fólkið,
auk þess sem mörg þeirra bjóða upp
á tíma í badminton og tennis.
Félagsmálin virðast ekki síður
blómstra og menn sækja fundi hjá
frímúrurum, Oddfellow, Rotary, Li-
ons, Kiwanis, JC, ITC, Zonta, Sorop-
timistum, sálarrannsóknarfélögum,
nýaldarsamtökum, kvæðamannafé-
lögum, hverfafélögum stjórnmála-
flokka, kvenfélögum, saumaklúbbum
og endalaust er hægt að telja upp.
Það er því ekki að undra þótt
umferðin í Reykjavík geti orðið ógn-
vænleg síðdegis og á kvöldin þegar
mörg þúsund manns eru að drífa sig
á fundi, námskeið og æfingar.
Blaður í kreppunni
Hið gífurlega framboð á námskeiðum
og sú aukning sem orðið hefur á
þeim síðustu tíu árum gefur berlega
til kynna að það gefi eitthvað í aðra
hönd að halda námskeið. Að öðrum
kosti hefði þeim ekki fjölgað.
Á erfiðum tímum er ekkert óeðli-
legt að menn skapi sér atvinnu eða
aukavinnu með ýmsu móti og raunar
býsna jákvætt að reyna þó að bjarga
sér. Hins vegar geta mörg þessara
námskeiða sem einkaaðilar standa
fyrir verið innihaldslaust blaður þar
sem menn eiga endalaust að velta
sér upp úr eigin persónuleika, lífí
eftir dauðann eða læra að sjá álfa,
en kosta þó jafnmikið ef ekki meira
en góð námskeið hjá góðum kennur-
um. Þar þyrfti fólk að greina á milli.
Fólk sem spurt var um viðhorf til
námskeiða sagðist gjarnan vilja
sækja mörg þeirra námskeiða sem í
boði væru, en gallinn væri sá hversu
dýr þau væru oftast.
Þau margvíslegu námskeið sem
auglýst eru í fjölmiðlum standa oft-
ast yfir í 2-13 vikur og getur hver
timi kostað frá 500 kr. til 2.800,
eftir því hvað um er fjallað. Nám
hjá opinberum stofnunum er að öllu
jöfnu ódýrast. í sumum tilvikum er
verðið sanngjarnt miðað við það gagn
og þá ánægju sem ætla má að menn
hafi af kennslunni, en í öðrum virð-
ist vera um hreinasta peningaplokk
að ræða.
Endurmenntun
Ekki reyndist unnt að fá upplýs-
ingar um aðsókn að hinum ýmsu
námskeiðum því flest þeirra eru rétt
að byija, en óhætt er þó að fullyrða
að mikil aðsókn er að námi sem lýk-
ur með stúdentsprófi eða gefur önn-
ur réttindi. Til að mynda hefur orðið
mikil fjölgun á nemendum í kvöld-
skóla Fjölbrautaskólans í Breiðholti.
Samkvæmt upplýsingum Stefáns
Benediktssonar aðstoðarskólameist-
ara innrituðust 200 nemendur í öld-
ungadeild skólans árið 1981 þegar
hún hóf göngu sína, og voru menn
á sínum tíma afar undrandi á öllum
þeim fjölda.
En það var aðeins byijunin, því
árið 1990 voru þeir orðnir um eitt
þúsund. Nemendum fækkaði aðeins
næstu tvö árin á eftir, voru 860 á
síðustu haustönn og 790 innrituðust
nú á vorönn.
Hjá Endurmenntunarstofnun Há-
skóla íslands hefur einnig orðið gíf-
urleg fjölgun nemenda síðustu tíu
árin. Fengust þær upplýsingar hjá
Margréti S. Björnsdóttur, endur-
menntunarstjóra HÍ, að árið 1984,
sem var fyrsta heila starfsárið, hefðu
604 nemendur verið á 26 námskeið-
um, en árið 1992 voru nemendur
orðnir 5.000 á tæpum 250 námskeið-
um. Hafði þeim þá fjölgað um 25%
frá árinu 1991.
Er það álit margra að þegar harðn-
ar á dalnum og aukavinna minnkar
reyni menn að nýta tíma sinn til
menntunar og búa sig undir framtíð-
ina og ef til vill önnur störf. Einnig
sé það krafa nútímans að fylgjast
vel með.
Leiðinlegt þjóðlíf?
Oll fundahöld, námskeið og
íþróttaiðkanir myndu þó fljótlega
leggjast niður ef þau væru ekki vel
sótt. En þar láta Islendingar ekki á
sér standa.
Menn hafa velt fyrir sér þeirri
undarlegu áráttu þjóðarinnar að vera
ætíð á fartinni þrátt fyrir langan
vinnudag og spyija sig hvort
fræðsluþörfin reki hana áfram eða
hvort hér sé hreinlega um flótta í
einhverri mynd að ræða. En flótta
frá hveiju? Er íslenska þjóðlífið svona
leiðinlegt, íslenska heimilið, eða eru
menn bara á flótta frá sjálfum sér?
Að vísu er til fólk sem hefur alla
tíð haft yndi af félagsstörfum og
íþróttum og því varla hægt að segja
að sá hópur sé á flótta frá sjálfum
sér. Það væri líka þokkalegt eða hitt
þó heldur fyrir þjóðina og landið ef
enginn nennti að sinna félags- og
stjórnmálastörfum.
Flestir telja það einnig jákvætt og
beinlínis nauðsynlegt fyrir menn að
eiga sér áhugamál og allir foreldrar
þekkja þá sælu sem fylgir því að
vita af afkomendum sínum á íþrótta-
æfingu eða í öðru heilbrigðu tóm-
stundastarfí. Þau hanga að minnsta
kosti ekki í sjoppunni á meðan, og
rannsóknir virðast benda til þess að
námsgeta og líkamleg hreysti fara
oft saman.
En þegar menn ijúka úr einu nám-
skeiði á annað, eins og ekki virðist
óalgengt hér á landi, spyija menn
sig gjarnan hver skýringin geti verið.
Að þreyja þorrann
„Það hefur aldrei verið kannað
hvort Islendingar sæki almennt oftar
námskeið en aðrar þjóðir, en þó má
nokkurn veginn telja víst að þeir eru
forvitnir og opnir fyrir nýjungum,“
segir Helgi Gunnlaugsson, _ lektor í
félagsfræðum við Háskóla íslands.
„Þeir virðast vera í stöðugri leit
að einhveiju nýju og spennandi eins
og tíðar auglýsingar um námskeiða-
hald bera með sér, og í sjálfu sér
er það jákvætt að vilja skoða og
kynna sér nýjungar. Þó hef ég á til-
finningunni að ákveðins ístöðuleysis
gæti í þessum efnum því menn
hlaupa oft úr einu í annað. Einnig
vakna efasemdir um hvort áhuginn
á málefninu sé fyrir hendi allan tím-
ann, því oft virðist hann nú fjara út
eins og dvínandi þátttaka á nám-
skeiðum þegar á líður ber með sér.
Vissulega er það mjög jákvætt
fyrir einstaklinginn að eiga sér
áhugamál og vilja fræðast, en þá
þyrftu helst langtímasjónarmið að
vera með í dæminu. Ég býst nú við
að langur vetur eigi sinni þátt í því
að fólk vilji komast út úr húsi af og
til, og líklega eru menn að reyna að
þreyja þorrann með þessu móti.
Helgi segist ekki álíta íslendinga
félagslyndari en aðra, en að tenging
við fjölskyldu sé ef til vill meiri hér
á landi en annars staðar, en við
umhverfið sé hún öllu minni. „Við
höfum ekki þessa kaffihúsa- og krá-
armenningu sem tíðkast erlendis og
þar sem fólk getur hitt hvert annað.
Því sækja íslendingar ef til vill fundi
og námskeið til að vera innan um
annað fólk.
En það er nú svo með íslendinga
að það er alltaf eins og þeir séu að
missa af einhveiju, sem birtist í þeirri
viðleitni að vilja vera í sem flestu.
Ef til vill tengist þetta lífsgæðakapp-
hlaupinu, nema að hér er ekki um
efnislegu gæðin að ræða, heldur til-
hneigingu til að afla sér félagslegrar
reynslu sem merki um andlega
virkni. Þeir þurfa helst að vera alls
staðar og það getur komið niður á
fjölskyldulífinu."
Þversögn í tímaleysinu
Ólafur Jónsson, félagsfræðingur og
kennari í Fjölbrautaskólanum í
Breiðholti, segir að það sé nokkuð
merkilegt hversu duglegir íslending-
ar eru að stunda nám eftir vinnu eða
sækja hin ýmsu námskeið, því ef það
er eitthvað sem þeir kvarta sárlega
undan þá er það tímaleysið. „Þetta
virkar því sem þversögn, því þeir
gefa sér tíma til að sækja námskeið,
leikfimitíma og fundi í ríkum mæli
og virðast með því vera að fylla út
í eitthvert óendanlegt tímaleysi.
Kannski má skýra þetta með því
að þeir séu að fylla upp í ákveðið
tóm. Þeir fái ekki nóg út úr vinnu
sinni og hinu daglega amstri og séu
að reyna að bæta sér það upp með
þessum hætti. Einnig er áberandi
þessi almenni áhugi og forvitni Is-
lendinga að tileinka sér einhveijar
nýjungar. Þeir vilja helst prófa allt,
kynna sér til dæmis nýaldarhreyf-
ingu eða stjörnuspeki, svo eitthvað
sé nefnt.“
Um námskeið og nám sem veitir
réttindi segir Ólafur að þar sé fyrir
hendi hin almenna tilhneiging til að
bæta stöðu sína á vinnumarkaðinum