Morgunblaðið - 21.10.1995, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1995 15
VIÐSKIPTI
Island stendur vel efnahagslega í samanburði við önnur Evrópuríki
Uppfyllum öll skilyrði
Evrópska myntbandalagsins
ÍSLAND er eitt þriggja Evrópuríkja
sem uppfyllir öll efnahagsleg skilyrði
fyrir aðild að Evrópska myntsam-
starfínu (EMU) sem ríki Evrópu-
bandalagsins stefna að því að koma
á fót eftir rúm þrjú ár. A alþjóðlegri
ráðstefnu íslandsbanka fyrir banka-
menn, sem haldin var í gær, sagði
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, að enda þótt íslend-
ingar væru ekki á leið inn í EMU
væri þetta einn mælikvarði á stöðu
efnahagsmála hér á landi.
Meðal ríkja Evrópusambandsins
eru það aðeins Þýskaland og Lúxem-
borg sem uppfylla nú skilyrði fyrir
inngöngu í myntbandalagið, en gert
er ráð fyrir að aðildarríki þess taki
upp sameiginlegan gjaldmiðil. Sátt-
málinn kveður á um að þau uppfylli
ákveðin skilyrði um afkomu hins
opinbera, skuldir hins opinbera, verð-
bólgu og langtímavexti. Á meðfylgj-
andi töflu má sjá stöðu Evrópusam-
bandsríkjanna og íslands gagnvart
þessum lágmörkum.
Hagstæðari stærðir en l\já
OECD-ríkjum
Þórður Friðjónsson sagði í ræðu
sinni á ráðstefnunni að efnahagslífið
hér á landi væri að þróast í rétta
átt. Það mætti m.a. ráða af saman-
burði við þróun atvinnuleysis, verð-
bólgu, ríkisfjármála og viðskiptajafn-
aðar í ríkjum OECD. Allar þessar
stærðir væru hagstæðari hér á landi
á þessu ári en að meðaltali í OECD.
Þórður benti hins vegar á að nokk-
ur brýn verkefni væru framundan í
hagstjórn til að tryggja stöðugleika
og áframhaldandi hagvöxt. Eitt
helsta viðfangsefnið væri að tryggja
jafnvægi í ríkisfjármálum og draga
úr skuldasöfnun hins opinbera.
í öðru lagi væri þörf á frekari
umbótum á fjármagnsmarkaði. Mik-
ilvægast væri að auka sjálfstæði
Seðlabankans ásamt því að einka-
væða ríkisbankana og fjárfestingar-
lánasjóðina. í þriðja lagi sagðist-
Þórður hafa efasemdir um núverandi
skipulag kjaramála, enda þótt það
hefði á ýmsan hátt dugað vel undan-
farin ár. Vinnumarkaðurinn ein-
kenndist af miðstýringu sem flest
ríki hefðu horfið frá. Þetta fyrir-
komulag hefði ákveðna kosti, sér-
staklega á t'ímum samdráttar í efna-
hagslífinu, en það skorti sveigjan-
leika til lengri tíma litið. í fjórða lagi
kvaðst Þórður telja þörf á ýmsum
skipulagsbreytingum í atvinnulífinu,
sérstaklega í sjávarútvegi og land-
búnaði.
Skilyrði Maastricht-sáttmálans
fyrir aðild að EMU-myntbandal.
og efnahagsástand í ríkjum ESB 1995
og a íslandi Afkoma hins opinbera, % (Hutfallaf landsframl.) Skuldirhins opinbera, % (Hutfall af landsframl.) VerO- bólga, °o Lang- tíma- vextir, %
Skilyrðin, viðmiðunargildi: -3,0% 60% Ji 3,4% 9,1%
Belgía -4,3 135 2,2 8,0
Bretland -4,2 54 2,3 8,4
Oanmörk -2,1 76 2,4 g, 8,9
Frakkland -5,0 51 1,9 7,6
Grikkland -11,4 114 9,5 -
Holland -3,3 79 1,8 7,1
írland -2,5 86 2,5 8,7
ítalfa -7,8 125 4,3 12,1
Lúxemborg 1,2 7 3,0 & -
Portúgal -5,4 70 4,5 -
Spánn -6,2 65 4,0 11,5
Þýskaland -2,3 58 2,1 7,1
Austurríki -4,5 66 2,8 7,1
Finnland -5,0 67 2,5 9,0
Svíþjóð -9,2 84 4,0 10,9
ísland -3,3 55 1,7 (8,0)
Vísitala
bygging-
arkostnað-
ar hækkar
VÍSITALA byggingarkostnað-
ar hækkaði um 0,3% á milli
mánaða og mældist 205,2 stig !
eftir verðlagi um miðjan októ-
ber, samkvæmt útreikningum
Hagstofunnar. Þetta er mesta
hækkun vísitölunnar undan-
farna 5 mánuði, en síðastliðna
tvo mánuði hefur vísitalan stað-
ið í stað. Að sögn Rósmundar
Guðnasonar, hjá Hagstofunni,
er ástæðu þessarar hækkunar
nú að fínna í hækkunum á fjöl-
mörgum þáttum sem ekki hafa
hækkað í langan tíma. Þessi
hækkun jafngildir 1,2% verð-
bólgu á ári en síðastliðna 12
mánuði hefur vísitala bygging-
arkostnaðar hækkað um 3,4%.
Launavísitala hækkaði hins
vegar um 0,4% frá því í ágúst,
ef miðað er við meðallaun í
september. Það samsvarar
tæpiega 5% hækkun á árs-
grundvelli. Vísitalan hefur hins
vegar hækkað um 5,6% síðastl-
iðna 12 mánuði. Rósmundur
segir að þessa hækkun nú
megi rekja til síðustu hrinunnar
í þeim launahækkunum sem
samið hefur verið um á þessu
ári. Hann reiknar því með að
þessum hækkunum muni nú
linna.
Haavöxtur á íslandi og í OECD
| ’80 ’81 '82 '83 ’84 ’85 ’86 ’87 ’88 ’89 ’90 ’91 ’92 ’93 ’94
Dollar og
líra lækka
gegn sterku
marki
London. Reuter.
DOLLAR seldist í gær á
lægsta verði gegn marki í tvo
mánuði og markið bætti stöðu
sína, einkum á kostnað lírunn-
ar sem stendur illa að vígi
vegna pólitískrar óvissu á
ftalíu.
Dollarinn lækkaði í innan
við 1.4040 mörk og seldist
síðdegis á 1.3980 mörk, sem
vakti ugg um að hann mundi
stóreflast á ný gegn dollar og
öðrum veikum gjaldmiðlum.
Líran hefur ekki staðið eins
illa gegn marki í rúmlega 11
vikur vegna óvissunnar í Róm.
Óstöðugt ástand ríkti á
hlutabréfamarkaði vegna
óvissunnar í gengismálum. í
London lækkaði FT-vísitalan
um 27,2 punkta eða 0,76%. í
París lækkuðu bréf í verði
fimmta daginn í röð. í Frank-
furt lækkaði kauphallarvísi-
tala um 9,11 punkta og um
22 punkta í tölvuviðskiptum
eftir lokun.
Landsfram-
leiðslan sjö-
faldast frá
stríðslokum
HAGVÖXTUR á íslandi hefur
verið nokkuð í takt við þróun-
ina í ríkjum OECD undanfarin
tvö ár, en eins og sjá má á
myndinni hér að ofan, hefur
ísland engu að síður dregist
verulega aftur úr ríkjum
OECD á undanförnum 7 árum
vegna langvarandi stöðnunar.
Þessar upplýsingar er að finna
í nýrri skýrslu Þjóðhagsstofn-
unar, Sögulegt yfirlit hagt-
alna, en þetta er í þriðja sinn
sem stofnunin sendir frá sér
slíkt yfirlit.
í skýrslunni kemur enn-
fremur fram að árlegur hag-
vöxtur hér á landi hefur að
meðaltali verið 4% á árunum
frá 1945-1994 og hefur lands-
framleiðslan því sem næst sjö-
faldast á þessu tímabili. Á
sama tíma hefur fólksfjölgunin
að jafnaði verið 1,5% á ári og
því hefur landsframleiðsla á
mann aukist um 2,5% á ári að
jafnaði.
Hörð samkeppni á kartöflumarkaðnum
Mata haslar sér völl
VERÐSTRIÐ á kartöflum, sem hófst
í verslunum á höfuðborgarsvæðinu
á miðvikudag, og enn sér ekki fyrir
endann á, virðist eiga rót sína að
rekja til harðrar samkeppni meðal
dreifingarfyrirtækja. Dreifingarfyr-
irtækið Mata hf., reynir nú að hasla
sér völl á kartöflumarkaðnum með
því að bjóða lægra verð. í september
bauðst Mata til að kaupa stærsta
dreifingaraðila jarðepla, Ágæti hf.,
að hluta eða öllu leyti en tilboðinu
var hafnað.
Verðstríðið hófst á miðvikudag
þegar Kári Ingólfsson, eigandi Álf-
heimabúðarinnar, bauð kílóið af
jarðeplum á 49 krónur en þangað
til var algengt að tveggja kílóa poki
væri seldur á 250-290 krónur. Að
sögn Kára gerir góður samningur
við dreifingarfyrirtækið Mata hon-
um kleift að bjóða kartöflur á þessu
verði enda sé smásöluálagningu
haldið í lágmarki. Algengt er að
kartöflur og aðrir jarðávextir lækki
í verði á haustin þegar framboðið
eykst en hin mikla lækkun nú virð-
ist einnig eiga rót sína að rekja til
þess að , Mata hf. reynir nú að stór-
auka hlutdeild sína á markaðnum.
„Óþarfa streita"
Matthías H. Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Ágætis, spáir því að
verðstríðinu linni um helgina. Engar
forsendur séu í raun fyrir áframhald-
andi stríði þar sem kartöfluuppskera
London. Reuter.
ÁLVERÐ lækkaði skyndilega um 60
dollara tonnið í London í gær og
hefur ekki verið eins lágt í eitt ár.
Verð á öðrum málmum lækkaði um
leið, en álverðslækkunin vakti mesta
athygli og fátt annað bar til tíðinda
á málmmarkaði í lok vikunnar.
Um morguninn voru nægar ál-
birgðir í London, en meiri athygli
vakti að samkvæmt upplýsingum al-
þjóðaálstofnunarinnar (IPAI) hafði
heimsframleiðslan aukizt minna í
september en áður.
Reyndi að kaupa
Ágæti hf.
sé í minna lagi. „Segja má að þessi
mikla lækkun sé einstakt skot út í
loftið og endurspegli óþarfa streitu
og ýfíngar milli dreifingarfyrirtækja.
Mata reyndi að kaupa sig inn í Ágæti
og gerði öllum hluthöfum okkar til-
boð en vildi ekki kaupa nema það
næði meirihluta í fyrirtækinu. Það
gekk ekki eftir og áður en við vissum
voru þeir komnir út í verðstríð."
Mata flytur aðallega inn græn-
meti og ávexti en hefur til þessa
ekki verið áberandi í dreifingu inn-
lendra kartaflna. Nú er greinilega
að verða breyting þar á. Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins ætlar
Mata að hasla sér völl á kartöflu-
markaðnum með góðu eða illu og
hið stórlækkaða verð sé aðeins fyrsta
skrefið í öflugri markaðssókn. Önnur
dreifingarfyrirtæki hafa fylgt í kjöl-
farið og bjóða nú kartöflur á mun
lægra verði en áður en óvíst er hve
lengi það stendur.
Innflutningnr
fyrr á ferðinni
Gunnar Gíslason, framkvæmda-
stjóri Mata, staðfestir að fyrirtækið
hafi áhuga á að kaupa Ágæti hf.
að hluta eða öllu leyti. „Um nokkra
hríð höfum við stefnt að því að ná
Lægsta
verð á áli í
eitt ár
Margir höfðu áhuga á að kaupa,
en staðan breyttist óvænt síðdegis
þegar mikil sala leiddi til að verðið
hrapaði i 1640 dollara tonnið á
skömmum tíma. Þó er sagt að þessi
ítökum á kartöflumarkaðnum og
besta leiðin til þess er auðvitað sú
að ganga inn í Ágæti sem er stærsta
dreifingarfyrirtækið á kartöflum. í
lok september buðum við hluthöfum
þess að kaupa hlutabréf í fyrirtæk-
inu á genginu 1,5. Það hlýtur að
teljast gott tilboð enda hefur Ágæti
verið rekið með tapi á síðustu árum
og er innra virði þess 0,66 þegar
tillit hefur verið tekið til ofmats á
fasteign. Þessu tilboði var hins veg-
ar ekki tekið og því þurfum við nú
að bijótast inn á þennan markað
sjálfir, m.a. með því að bjóða lægra
verð. Að sjálfsögðu bregðast sam-
keppnisaðilarnir hart við og lækka
sitt verð á móti.“
Gunnar vill engu spá um fram-
vindu „verðstriðsins" en segir að vel
geti verið að það haldi áfram um
sinn. „Þótt íslenska uppskeran sé
aðeins í meðallagi er engin ástæða
til að selja hana dýru verði enda er
nú í fyrsta sinn hægt að flytja inn
kartöflur allt árið. Ég sé alveg fyrir
mér innflutning á erlendum kartöfl-
um þegar líða tekur á veturinn og
gæðum hinna íslensku fer að hraka.
Hinar erlendu verða vafalaust dýrari
vegna ofurtolla en okkar reynsla er
sú að þorri neytenda sé tilbúinn að
greiða hærra verð fyrir betri vöru.
Lítil uppskera er því ekki lengur
forsenda fyrir háu kartöfluverði og
segja má að sölutímabil íslenskra
kartaflna styttist vegna GATT.“
hreyfing hafl líklega lítið að segja.
Aðrir málmar höfðu staðið vel að
vígi um morguninn eins og álið, en
verð á þeim lækkaði um leið og ál-
verðið hrapaði. Kopar lækkaði um
32 dollara tonnið, zink um 15 dollara
og nikkel um 200 dollara tonnið
í Chicago vaknaði nýr áhugi á
hveiti og desemberverð komst í 5,11
dollara.
Staða kakós er ótraust vegna
óvissu í sambandi við kosningar á
Fílabeinsströndinni.
V
1
*