Morgunblaðið - 21.10.1995, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Framtíð Kozyrevs?
Stefnu-
breyting
ólíkleg
Moskvu. Reuter.
VERÐI Andréi Kozyrev, utanríkis-
ráðherra Rússlands, látinn víkja úr
embætti mun það vekja nokkrun
ugg á Vesturlöndum en jafnt vest-
rænir sem rússneskir embættis-
menn telja, að þó svo farí, muni
lítil breyting verða á rússneskri
utanríkisstefnu.
í yfírlýsingum Borís Jeltsíns, for-
seta Rússtands, um brottvikningu
Kozyrevs stangast raunar eitt á
annars horn. A fimmtudag sagði
hann, að það væri sín óhagganlega
ákvörðun að láta hann víkja strax
og hæfur maður fyndist í hans stað
en daginn eftir sagði hann hugsan-
legt, að Kozyrev yrði áfram í emb-
ætti ef hann fengi aðstoðarutanrík-
isráðherra sér við hlið.
Framfylgdi stefnu Jeltsíns
Rússneskir fréttaskýrendur
benda á, að Kozyrev hafi ávallt
verið Jeltsín trúr og í raun hafi
hann aldrei gert neitt annað en
framfylgja stefnu forsetans sjálfs.
Jeltsín sé hins vegar í því hlutverki
að sannfæra þingmenn og almenn-
ing um, að hann standi vörð um
rússneska hagsmuni og í því ljósi
beri að líta á yfirlýsingar hans um
Kozyrev og kjarnorkuvopn í Aust-
ur-Evrópu. Þá er það líka skoðun
sumra fréttaskýrenda, að misvís-
andi yfirlýsingar Jeltsíns um Koz-
yrev séu ekki bara fyrir heimamark-
aðinn, heldur ekki síður fyrir vest-
ræna leiðtoga. Hann sé með öðrum
orðum að hóta, að Kozyrev, sem er
í miklum metum á Vesturlöndum,
verði rekinn ef þeir komi ekki til
móts við Rússa í helstu deilumálun-
um.
Mest er andstaða Rússa við, að
kjamorkuvopnum verði komið fyrir
í Austur-Evrópuríkjunum gangi þau
í NATO og á Vesturlöndum skilja
margir yfirlýsingar Jeltsíns um það
mál þannig, að hann sé tilbúinn til
að sætta sig við NATO-aðild ríkj-
anna verði komið til móts við hann
að þessu leyti.
ERLENT
Claes segir af sér embætti framkvæmdastjóra Atlantshafsbandalagsins
Sakar andstæðínga sína í
Belgíu um „pólitískt morð“
Brussel. Reuter.
WILLY Claes, framkvæmdastjóri
Atlantshafsbandalagsins (NATO)
kallaði saman blaðamannafund í
Brussel síðdegis í gær og skýrði
frá því að hann hefði sagt af sér
embætti vegna ásakana í sinn
garð í tengslum við Agusta-mútu-
málið. „Ég hef með miklum trega
ákveðið að segja af mér,“ sagði
Claes en belgíska þingið sam-
þykkti á fimmtudag að svipta
hann þinghelgi svo að hæstiréttur
gæti yfirheyrt hann vegna mútu-
málsins.
Áður en þingið greiddi atkvæði
flutti framkvæmdastjórinn tilfinn-
ingaþrungna ræðu yfir þingheimi
og sagði að yrði hann dreginn fyr-
ir hæstarétt jafngilti það aftöku,
einnig minntist hann á fjölskyldu
sína í ræðunni.
í ávarpi sínu á blaðamannafund-
inum hyllti Claes NATO sem hann
sagði mikilvægara en nokkru sinni
fyrr. Hann fordæmdi afstöðu rann-
Land
í angsýn
TIL uppþota kom í gær um
borð í skipi, sem er með 650
Palestinumenn undan Kýpur-
ströndum, en fólkið var rekið
frá Líbýu fyrir viku og hefur
síðan verið landlaust. Kyrrð
komst þó á þegar fulltrúar
Sýrlandsstjórnar tilkynntu, að
hún ætlaði að leyfa flestum
landvist. Fær skipið að koma
í höfn á Kýpur og þaðan verð-
ur ferðinni haldið áfram til
Sýrlands með öðru skipi. Mað-
urinn, sem er klofvega á
handriðinu, ætlaði að kasta sér
fyrir borð en var gripinn á síð-
ustu stundu.
Valið á Claes var umdeilt á sín-
um tíma hjá NATO. Hann átti í
nokkrum erfiðleikum fyrst í stað í
embætti sínu og var sakaður um
að vilja engin ráð þiggja. Smám
saman vann hann sig þó í álit, eink-
um hjá Bandaríkjamönnum.
Gagnrýndur harkalega
Hann þótti sýna mikla forystu-
og stjórnunarhæfileika er ákveðið
var að herflugvélar NATO yrðu
notaðar til að þvinga Bosníu-Serba
til að íjarlægja þungavopn frá
Sarajevo. Hann var síðan gagn-
rýndur harkalega nýlega fyrir þau
ummæli sína að íslam yrði fram-
vegis aðalhættan er steðjaði að
Vesturlöndum í stað kommúnis-
mans áður. Þótti þessi yfirlýsing
ekki líkleg til að efla góð sam-
skipti við múslimaþjóðir Norður-
Afríku.
Morðið á Couls
Það var morðið á einum af leið-
togum vallónskra sósíalista, André
Couls, í Liege árið 1991 sem varð
til þess að farið var að kanna pen-
ingagreiðslur til sósíalistaflokksins
belgíska. Harðsnúinn saksóknari í
Liege, Veronique Ancia, og starfs-
lið hennar hóf m.a. að kanna ásak-
anir um að ítalska þyrlufyrirtækið
Agusta hefði árið 1988 greitt
flokknum, sem þá var í stjórn,
mútur til að fá að selja hernum
46 þyrlur fyrir 25 milljarða króna
á núvirði.
Claes, sem var efnahagsmálaráð-
herra 1988 og síðar utanríkisráð-
herra, sagðist í fyrstu aldrei hafa
heyrt minnst á neinar peninga-
greiðslur en viðurkenndi síðar að
hafa heyrt lauslega drepið á þær.
Claes var nú orðinn tvísaga,
málið vatt smám saman upp á sig
og skoðanakönnun í fyrradag sýndi
að yfir 90% Belgíumanna vildu að
hann segði af sér. Málið væri orð-
ið hneisa fyrir þjóðina.
sóknaraðila og stjóm-
málaleiðtoga í Belgíu.
„Leyfið mér enn einu
sinni að ítreka að ég
er algerlega sa_klaus,“
sagði hann. „Ég hef
orðið að veija mig við
aðstæður sem ekki eru
sæmandi nútímaríki,"
sagði Claes og taldi sig
ekki hafa hlotið rétt-
láta málsmeðferð.
Hann sagðist vera
reiður en ætlaði ekki
að verða bitur maður.
Hann hefði aldrei
fengið að veija sig
augliti til auglitis við
þá sem sökuðu sig um að hafa
vitað um múturnar án þess að
gera nokkuð í málinu. „Enginn
getur neitað því að ég nýt ekki
lengur trausts til að veita þessu
mikla bandalagi trausta forystu.
Er því hægt að kalla þetta annað
en pólitískt morð?“
Þetta er í fyrsta
sinn í 46 ára sögu
bandalagsins sem
framkvæmdastjóri
þess hefur verið
neyddur til að segja
af sér en hann er skip-
aður til fimm ára í
senn.
Ár er liðið síðan
hinn 56 ára gamli Cla-
es tók við embættinu
en hann var lengi
harður gagnrýnandi
NATO og andmælti
ýmsu í stefnu banda-
lagsins, meðal annars
uppsetningu bandarískra kjam-
orkuflauga í Evrópu. Hann er lög-
fræðingur og snjall tónlistarmaður
í frístundum, kvæntur og tveggja
barna faðir. Claes er af fátækum
kominn og sagður afar metnaðar-
fullur.
Willy Claes
Reuter
l
\
I
*
>
i
i
\
>
\
i
&
»
Nonoyama, nýr sendiherra Japans á íslandi, í heimsókn
Japansmarkaður
ekki lokaður öðrum
ÍSLAND er eitt fárra landa í heim-
inum sem eru með hagstæðan við-
skiptajöfnuð gagnvart Japan,“
segir nýr sendiherra Japans hér á
landi, Tadayuki Nonoyama, en
hann hefur aðsetur í Ósló. Hann
segist telja að viðskiptin muni
áfram verða blómleg, Japanar flytji
æ meira inn af ferskum fiski frá
Islandi og telji hann mikla gæða-
vöru. Einnig séu vaxandi tækifæri
í ferðaþjónustu hér.
Nonoyama sendiherra afhenti
forseta íslands, Vigdísi Finnboga-
dóttur, trúnaðarbréf sitt í vikunni
og hefur átt viðræður við hérlenda
ráðamenn í stjórnmálum og við-
skiptalífi. Hann er 62 ára gamall
lögfræðingur og hlaut menntun
sína í Japan, Bretlandi og Banda-
ríkjunum. Nonoyama tók við emb-
ætti sendiherra lands síns í Noregi
í júní sl.
Nonoyama sagði viðskipti og
samskipti þjóðanna á mörgum
sviðum fara stöðugt vaxandi. Hann
minnti á gagnkvæmar heimsóknir
einstaklinga í menningar- og við-
skiptalífi og jafnframt að forseti
íslands hefði heimsótt Japan fjór-
um sinnum og væri væntanlegur
þangað næsta vor. Nokkrir íslend-
ingar stunduðu nú nám við jap-
anska háskóla. Samstarf væri í
rannsóknum í jarðhitafræðum og
fleiri skyldum vísindagreinum enda
aðstæður um margt líkar í löndun-
um tveim þótt langt væri á milli
og munurinn á fólksfjölda mikill.
ísland nýr áfangastaður?
Aðspurður um horfur á fjölgun
japanskra ferðamanna til Islands
sagði sendiherrann að 10 milljónir
Japana færu til útlanda ár hvert.
Þeir reyndu nú margir að finna
nýja staði til að heimsækja. „Ég
er sannfærður um Island gæti lað-
að að sér marga slíka ferðamenn
en ég held að ekki sé mikið um
þá enn þá hér. Japanar, búsettir í
Evrópu, eru hins vegar alltíðir
gestir hér. Ferðmennirnir myndu
að sjálfsögðu hrífast af hlýju og
gestrisni íbúanna, einnig jöklun-
um, mér skilst auk þess að hér sé
auðugt fuglalíf.
Japanskir ferðamenn eru reynd-
ar ekki eingöngu áhugasamir um
landslag og þess háttar, þeir vilja
einnig fræðast um fólkið og sögu
þess. Þið eruð afkomendur víkinga
og það vekur áhuga.“
Er spurt var hvort staða íslands
utan Evrópusambandsins hefði
einhver áhrif á viðskipti landanna
sagði sendiherrann það ekki skipta
máli, Japanar legðu alþjóðlegar
reglur Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar, WTO, til grundvallar í öllum
sínum viðskiptum við önnur lönd.
Minnt var á kvartanir Bandá-
ríkjanna sem segja að japanskt
samfélag sé svo lokað að erfitt sé
að komast inn á markað þar. „Þeg-
ar Bandaríkjamenn segja að Jap-
ansmarkaður sé lokaður merkir
það að þeim gangi ekki vel þar,
takist ekki að bijótast inn á mark-
aðinn þar ... íslendingar selja
mikið af sjávarafurðum á Japans-
markaði og það finnst mér sýna
að hann sé ekki lokaður heldur
mjög opinn.“
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
TADAYUKI Nonoyama, sendiherra Japans á íslandi.
Japanar hafa átt við ýmiss kon-
ar efnahagsvanda að stríða síðustu
árin. „Síðustu 40 árin hefur okkur
gengið mjög vel en nú hefur
skyndilega slegið í bakseglin. í
japanskri sögu eru mörg dæmi um
þung áföll og efnahagslega erfið-
leika en okkur hefur tekist að leysa
vandann,
Munurinn er sá að minni hyggju
að áður var fremur um innanlands-
vanda að ræða, sem eingöngu kom
niður á Japönum. Nú hefur efna-
hagslegur máttur okkar vaxið svo
mjög að okkar eigin vandkvæði r
hafa slæm áhrif á efnahagsmál ?
út um allan heim. Það er ný reynsla 1
fyrir okkur.“